تحول چهره آموزش عالی در قرن بیست و یک

به گزارش خبرگزاری دانا (دانا خبر)، حوزه آموزش عالی در قرن بیست و یک در دل رخدادهایی قرار گرفته که این دوره را از ادوار قبلی آن متمایز گردانده است. از میان عوامل مختلف می توان سه دسته را از همه تاثیر گذار تر معرفی کرد:

1- بحران مالی جهانی

2- پیشرفت های تکنولوژیک

3- پدیده جهانی شدن

الف) فشار بحران مالی بر پدال ترمز یا گاز؟

بحران مالی که آغازگاه آن ایالات متحده بود، ولی به سرعت تمام جهان تسری یافت، بسیاری از معادلات قرن بیست و یک را تحت تاثیر خود قرر داد. در نگاه نخست چنین به نظر می رسد که دولت ها با مواجهه با بحران مالی برای کاستن از هزینه های دولت به برنامه های انقباظی و ریاضتی رو می آوردند. اگرچه این اتفاق رخ می دهد ولی نکته جالب این است که کشور های مختلف در قبال آموزش رویکرد بسیار متفاوتی در پیش گرفته اند، از افزایش بودجه های تحقیقاتی گرفته تا تسریع روند صدور روادید برای جذب دانشجویان خارجی.

برای مثال، کمیته آموزش اتحادیه اروپا روند جذب دانشجویان خارجی را تسریع کرده است. این کار با تسریع صدور روادید، افزایش ساعات کار برای دانشجویان بین المللی و همچنین تسهیل عبور و مرور در کشورهای عضو این اتحادیه صورت گرفته است. این برنامه ها بعلاوه توسعه بورسیه اراسموس راه را برای دانشجویان خارجی هموارتر می کنند.

حتی فرانسه با توجه به کم اقبالی زبان فرانسه در سطح جهان به نسبت زبان انگلیسی ، و تاکید همیشگی اش بر زبان ملی، از سیاست های سختگیرانه خود در قبال تدریس به زبان فرانسوی کمی عقب کشیده و اجازه آموزش به زبان انگلیسی را به شکلی وسیع تر دنبال می کند. همچنین این کشور به دنبال افزایش 50 درصدی تعداد دانشجویان هندی به این کشور است.

کشور چین نیز که سالیانه بیشترین تعداد دانشجوی خارجی را به کشور امریکا می فرستد، اکنون وارد بازی جذب نخبگان شده است.

اهمیت فزایده نیروی متخصص انسانی برای گسترش اقتصاد دانش بنیان

می توان چنین نتیجه گرفت که در اروپا و در یک مقیاس گسترده تر در جهان شاهد روندی هستیم که نسبت به جذب نیروهای انسانی متخصص توجه جدی تری دارد؛ چرا که راه حل برون رفت خود از این بحران و شرط توسعه پایدار خود را در گرو جذب نیروهای متخصص می داند.

درک مساله تا حدی ساده است. مساله مهم اقتصاد دانش بنیان است که آینده کشور های جهان به آن وابسته است. جهان روز به روز از مدل ساده باستانی اش جدا می شود و ما محصور تکنولوژی می شویم. این آینده تکنولوژیکی عملا دورنمای وضعیتی را نشان می دهد که در آن مشاغل سنتی نابود می شود، ولی در مقابل چشم انداز مشاغلی را نشان می دهد که در تنها سایه علم و تخصص میسر می شوند.

ب) از تخته سیاه تا تبلت/ آموزش از راه دور

سرعت پیشرفت ها در عرصه الکترونیک به حدی سرسام آور است که هر سال برای این صنایع در حکم یک قرن محسوب می شود. استفاده عرصه آموزش از این تکنولوژی ها و میل به دسترسی گسترده تر و آزاد به اطلاعات، چهره آموزش را تغییر داده است. اگرچه کمی طول کشید که مفهوم «ارتباط از راه دور» که از طریق وسایل الکترونیکی محقق گشت راه خود را به «آموزش از راه دور» باز کند. با این حال از ارتباط اعتیاد به کامپیوتر و اینترنت و دغدقه های خام آموزشی فرزند سر راهی پدید آمد که در گوشه و کنار فضای وبلاگ ها و به همت افراد گمنام سرپرستی می شد، ولی اکنون نهادهای دانشگاهی و اقتصادی درصدد حزانت از آن هستند.

عبارت MOOCs که امروزه مخففی برای آموزش های عمومی دیجیتال است به سرعت از طریق دانشگاه های مختلف جهان در حال پیگیری است. این نوع آموزش بسیار متنوع است: از به اشتراک گذاشتن دروس به شکل آفلاین به شکل عمومی و بدون نیاز به ثبت نام گرفته تا حضور همزمان از سراسر دنیا در سر کلاس درسی که به شکل آنلاین از طریق اینترنت قابل دسترس دانشجویان بیشمار قرار گرفته است. مزایای این آموزش ها بیشمار است.

برای مثال کشوری مانند انگلستان اگرچه تمهیدات سختگیرانه تری نسبت به ورود دانشجویان بین المللی اخیرا وضع کرده ولی جزو کشورهای پیشرو در استفاده از خدمات اینترنتی و آموزش از راه دور است. به عبارتی با استفاده از آموزش آنلاین می توان از مزایای دانشجویان بین المللی استفاده ولی بحران های ناشی از مهاجرت آن ها به کشور مقصد را رفع کرد.

افریقا بزرگ ترین ارایه دهنده آموزش های از راه دور

جالب است بدانیم افریقا پویا ترین قاره از حیث بازار آموزش دیجیتال در جهان است که تا سال 2016 سودی بالغ بر 260 میلیون دلار از این طریق برای آن پیش بینی شده است.

از جمله تاثیرات دیگر تکنولوژی بر یادگیری همچنین می توان به استفاده از تبلت ها در مدارس برای عرضه سریع و دینامیک اطلاعات و مطالب درسی و شیوع استفاده از برنامه های درسی قابل دانلود برای گوشی های هوشمند نیز اشاره کرد.

به نظر می رسد ساختمان های فیزیکی مراکز آموزشی به آرامی جای خود را به فضاهای مجازی می دهند و شاید در آینده ای نزدیک عملا محو شوند.

ج) شهروند جهان

پدیده جهانی شدن اگر چه به معنای سیطره یک نمونه از ارزش ها در جهان، مقبول نیست و عملا هم رخ نداده است، چرا که فرهنگ های مختلف توانسته اند ارزش های خود را در عصر جدید حفظ کنند، با این حال انکار امتزاج فرهنگ ها و ملیت ها نادرست است. از بهبود امکانات مسافرتی و انعطاف پذیری های قانونی برای زندگی در کشورهای مختلف بعد از جنگ جهانی دوم که بگذریم، دلیل اصلی آن نیاز به نیروی کار متخصص است.

عدم توزیع متوازن تخصص ها در سطح کلان و یا میل به تجمع برخی تخصص ها در یک مکان محرک اصلی این جابه جایی هاست. به عبارتی با تمرکز نهادهای دانشگاهی، صنعتی و یا دولتی بر نوع خاصی از تکنولوژی و یا تامین نیاز در حوزه هایی خاص، فضا برای جابه جایی باز می شود. با دقت بر بورسیه های دانشگاهی مشاهده می شود عملا بر مبنای ضروریات اینچنینی تخصیص داده می شوند.

این پدیده علی الخصوص در کشور های جهان سوم با انگیزه های دیگری از جمله تجربه کیفیت بالاتری از زندگی همراه می شود و عده بیشتری را برای تحقق امیال خود به زندگی در کشورهای دیگر ترغیب می کند.

به عبارتی کشورهای مختلف برای تامین نیاز های منابع نیروی انسانی خود را از کشورهای دیگر تغذیه می کنند و در این میان رقابتی برای جذب حداکثری «مغز ها» به وجود می آید که در این میان جذب دانشجویان ممتاز و متخصص از طریق ارایه امتیاز و نیز افزودن بر جاذبه های کشورها رخ می دهد.

می بینیم که آموزش از چارچوب یک کلاس درس در یک منطقه خاص به انحای گوناگون خارج می شود و در این میان زورآزمایی کشورهای مختلف برای کسب درآمد از طریق آموزش و همچنین جذب نیروی انسانی کارامد سقف کلاس درس را بسیار عریض تر ساخته است. این امر ضرورت سیاست گذاری های کلان و آینده نگر را در کشور ما تشدید می کند. البته همانگونه که مشاهده شد آموزش تنها یک سر این معادله است و رشته های دیگر به دست صنعت، اقتصاد و فرهنگ است.