کامران ندری در گفت وگو با گروه
راهبرد خبرگزاری دانا با اشاره به گزارش 100 روزه اقتصادی که رییس جمهور در
برنامه تلویزیونی ارایه داد، گفت: گزارش دکتر روحانی در رابطه با اقتصاد شامل دو
بخش می شد و بخش اول مربوط به این بود که بخش اعظم گرفتاری های اقتصادی ما میراثی
است که از دولت قبلی به ما ارث رسیده است و خزانه خالی بوده، تعهدات دولت قبلی
خیلی زیاد بود که البته بخش زیادی از این بحث ها درست است. یعنی می توان گفت که
مشکلاتی از دولت قبلی به امروز منتقل شده است.
برگشت خود به خودی رشد اقتصادی به صفر!
این استاد اقتصاد افزود: بخش دوم بحث های دکتر روحانی که من خیلی با آنها موافق نیستم این بود که ایشان می گفتند ما نرخ تورم ماه به ماه را نسبت به اول سال کاهش داده ایم. یا اینکه گفتند ما سعی می کنیم نرخ رشد قبلی مان که سال قبل منفی 5.8 درصد بود را به صفر برسانیم. اگر بخواهیم این صحبت ها به حساب دستاورد 3 ماهه دولت جدید، که باید گفت این روند طبیعی اقتصاد خواهد بود.
ندری در ادامه با بیان اینکه اگر ما هیچ کاری در اقتصاد نکینم، رشد اقتصاد ما به صفر خواهد رسید، خاطر نشان کرد: آقای احمدی نژاد سال آخر ریاست جمهوری خودش برای اینکه می خواست کارهای خاصی را عملیاتی کند، یک فشار فوق العاده ای را به اقتصاد وارد کرد که اگر سال آخر ریاست جمهوری وی نبود، این کارها را انجام نمی داد. یعنی دولت احمدی نژاد می خواست کارهایی را انجام بدهد و برود. اینها باعث شد این وضعیت به وجود بیاید و نرخ تورم 40 درصدی که گفته می شود، به خاطر همین بود.
استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) اظهار کرد: طبعا اگر آقای احمدی نژاد این دوره هم فرصت انتخاب شدن داشت، آن کارها را انجام نمی داد و طبیعتا نرخ تورم هم مثل نرخ تورم سال های قبلی ریاست جمهوری وی، یعنی حدود 25 درصد می شد که آقای روحانی هم گفتند که این رقم در پایان سال حدود 25 درصد خواهد بود.
تورم خود به خود به 25 درصد می رسید!
ندری در ادامه با ترسیم نمای انتظاراتی که از دولت یازدهم می رود، گفت: انتظاری که از دولت می رود این نیست که نرخ تورم به 25 برسد. در همین وضعیت در اقتصاد ایران هیچ کاری انجام ندهیم نرخ تورم همان 25 خواهد بود. تدبیر اصلی این است که باید چه کرد که این نرخ تورم به زیر 20 درصد برسد! واقعا حداقل انتظار این است که نرخ تورم زیر 20 درصد باشد و نباید به این بسنده کرد که رشد اقتصادی به صفر برسد. چون رشد منفی اقتصادی به صورت نزولی است. طبیعتا ما انتظار نداریم که رشد اقتصادی منفی 6 درصد، مجددا یک رشد منفی 2 یا 3 درصدی هم داشته باشیم. در ضمن باید به این مساله هم دقت کنیم که تحریم ها هم دیگر تشدید نخواهد شد و بعضی از این تحریم ها هم برداشته خواهد شد.
وی افزود: دلیل من برای اینکه اگر کاری به اقتصاد نداشته باشیم، تورم حدود 25 درصد خواهد شد مربوط به بخش اول صحبت های آقای روحانی است. مثلا فرض کنید الان رشد پایه پولی ما که طی همین چند ماه بعد از دولت روحانی هم رخ داده است، باید پرسید این رشد پایه پولی از کجا نشات گرفته است؟ با وجود اینکه دکتر روحانی خودشان تاکید داشتند که ما باید جلوی نقدینگی را بگیریم. چه چیزی باعث شده است که نقدینگی جامعه ما به اینجا برسد؟
استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) با ذکر مثالی ادامه داد: مثلا اگر ما جلوی همه چیز را بگیریم، نمی توانیم جلوی اضافه برداشت بانک ها را بگیریم. این چیزی است که از گذشته میراث بوده و ادامه هم خواهد داشت. به خاطر همین ما رشد پایه پولی و رشد نقدینگی را خواهیم داشت، پس به این صورت تورم را هم خود به خود خواهیم داشت. تنها کاری که باید بکنیم این است که نگذاریم وضع بدتر از این شود. بدتر از این یعنی اینکه تورم به 40 درصد برسد. من فکر می کنم که اگر دولت قبلی هم بود، این اتفاق می افتاد و دولت بیشتر از این به سمت منابع بانک مرکزی نمی رفت.
وی ادامه داد: البته باید بگویم که بخش اول صحبت های آقای دکتر روحانی کاملا درست بود و در بخش دوم به نظر من هر دولت دیگری، حتی اگر دولت قبلی هم بود، اتفاق می افتاد! چون کارهایی که دولت قبلی در سال های آخر کرد، نباید به پای این گذاشت که اگر الان هم بودند، همان کارها را می کردند.
برگشت ناپذیری طرح های اقتصادی احمدی نژاد
ندری در ادامه با بررسی برنامه اقتصادی احمدی نژاد گفت: دولت احمدی نژاد به زعم خودشان می خواستند کارهای اقتصادی ماندگاری انجام بدهند، وگرنه آنها قصد تخریب اقتصاد را نداشتند. آنها فکر می کردند کاری را که در مسکن مهر و بحث یارانه ها شروع کرده اند، باید تمام کنند. مثلا همین مسکن مهر از افتخارات احمدی نژاد بود و سعی هم می کرد که هر طوری شده، برگشت ناپذیر شود که البته برگشت ناپذیر هم شد و دولت جدید دیشب اعلام کرد که به تعهدات مسکن مهر دولت قبلی پایبند است.
وی تاکید کرد: شاید نتوان نیت دولت قبلی را فهمید که واقعا آیا می خواستند ایده های خود را به دولت بعدی تحمیل کنند! ولی در مسکن مهر و یارانه ها آقای احمدی نژاد شروع کننده بودند و می خواستند که این دو طرخ برگشت ناپذیر شود و در واقع کارهای احمدی نژاد این به نوعی تحمیل به دولت بعدی بود. هرچند به زعم خودشان فکر می کردند که کار درستی انجام می دهند. اما من با این حرف دکتر روحانی که مسکن مهر که اصل این طرح قابل قبول است اما نوع اجرای آن مشکل دارد، موافقم.
نبود برنامه منسجم اقتصادی دولت روحانی
ندری با بیان اینکه دولت هنوز برنامه منسجمی برای اقتصاد ندارد، خاطر نشان کرد: فرکانس هایی که من از اقتصاد دولت یازدهم دریافت کرده ام این است که دولت جدید هیچ برنامه منسجم اقتصادی خاصی ارایه نداده است. یعنی در صحبت های آقای روحانی این برنامه نبود، اما شاید در صحبت های کارشناسان و وزرای دولت شاهد باشیم، اما تا به حال من چیزی ندیده ام. اقدامات جدید هم برنامه منسجم نیستند. مثلا در مورد منابع بانک مرکزی مقداری محتاطانه عمل می شود. یعنی دولت جدید در مورد برداشت از این منابع مقاومت می کند و البته این طبیعی است و هر کس دیگری بود، این کار را می کرد چون همه می دانیم تورمی که ایجاد شده، محصول رشد نقدینگی است و بنابراین این مقاومت از برداشت بانک مرکزی اتفاق می افتاد و رشد تورم هم تقلیل می یافت و چیزی که ما از دولت انتظار داریم بیشتر از این حرفها است.
بخش خصوصی رانتجو
وی با اشاره به این بیان رییس جمهوری که گفت بعد از توافق هسته ای نوبت فعالان اقتصادی است، اظهار کرد: اولا واقعا معلوم نیست دولت چه نوع بستری سازی در حوزه اقتصاد برای فعالان اقتصادی در بخش خصوصی انجام داده است اما با همین توافق هسته ای طبعا مشکلات اقتصادی بخش خصوصی در وارد کردن کالاهای واسطه ای و سرمایه ای کمتر می شود. ولی من فکر می کنم که روی این بسترسازی برای بخش خصوصی باید بیشتر تامل و برنامه ریزی کرد.
ندری افزود: در مورد بخش خصوصی هم باید بگویم که ما دو نوع بخش خصوصی داریم. ما یک بخش خصوصی رانتجو داریم که بهانه تولید، همواره از دولت امتیاز خواهی می کند و یک بخش خصوصی دیگری هم داریم که در شرایط سختی که الان وجود دارد، بدون اینکه دنبال گرفتن امتیازهای ویژه ای باشند، دنبال فعالیت های خودشان هستند. در مورد فعالان اقتصادی این دو باید از هم تفکیک شوند. مقدار زیادی برنامه ریزی و کار و فکر می خواهد که این دو را از هم تفکیک کنیم و فقط به بخش خصوصی سالم فضا داده شود که البته من برنامه خاصی هم در این زمینه از دولت ندیده ام.
نتیجه منفی مداخله دولت در اقتصاد
این استاد اقتصاد در ادامه با بیان اینکه دولت ها باید به سمت نظام بازار حرکت کنند، یادآور شد: همه دولت ها اگر به سمت نظام بازار، آن هم نه در بخش خاصی؛ که در همه بخش ها، حرکت کنند، می تواند بسترسازی های لازم را برای بخش خصوصی انجام بدهد. این حرکت باید همه جانبه باشد. مثلا شما فرض کنید ما در مورد قیمت های انرژی به سمت نظام بازار حرکت کنیم، اما نرخ سود بانکی را با نرخ داخلی تعیین کنیم! اگر ما به سمت نظام بازار حرکت کنیم و اگر این بازارها را رقابتی کنیم و مداخله دولتی را حذف کنیم، می توانیم موفق شویم که بسترهای لازم را برای بخش خصوصی به وجود آورده ایم.
وی با انتقاد شدید از مداخله دولت در اقتصاد گفت: وقتی بحث از مداخلات دولتی می شود، منابع محدود خواهند شد و کسانی به این منابع محدود دسترسی پیدا می کنند که به قدرت نزدیک تر هستند که در این شرایط هم بحث رانت به وجود می آید. این حرکت به سمت نظام بازار و رقابتی کردن بازارها و بهبود بخشیدن به فضای کسب و کار، راه حل های کلی ای است که برای بسترسازی به بخش خصوصی وجود دارد. منتها برای حرکت به این سمت نیاز به برنامه داریم. مثلا ما چگونه می توانی نرخ سود بانکی نباید به صورت دستوری تعیین شود. در زمینه های دیگر هم باید این روند ادامه داشته باشد.
تاثیر توافق هسته ای بر اقتصاد کشور
وی با اشاره به تاثیر توافق هسته ای ایران و 6 قدرت جهانی بر اقتصاد کشور، تاکید کرد: حداقل تاثیری که این توافق برای ما داشت این است که حداقل دیگر تحریم ها تشدید نخواهد شد. قطعا تشدید تحریم ها می توانست وضعیت اقتصادی ما را وخیم تر کند. برای اینکه ما مشکلات اقتصادی ساختاری وسیعی در اقتصادمان داریم و تحریم ها روی این مشکلات ساختاری سوار شده و این وضعیت شکل گرفته است. اگر ما این مشکلات ساختاری را در اقتصاد خودمان نداشتیم، تحریم ها نمی توانست به این اندازه مشکل ساز شود که این مساله در صحبت های خود آقای دکتر روحانی هم بود.
مشکل اساسی اقتصاد ما
ندری با اشاره به مشکل اصلی اقتصاد کشور خاطر نشان کرد: به صورت کلان مشکل ساختاری اقتصاد ما که می گویم، مداخله بیش از حد و غیرعالمانه دولت در اقتصاد است که از گذشته هم بوده و طی 8 سال احمدی نژاد شدت خیلی زیادی یافت و همین اقتصاد دولتی تبدیل به اقتصاد رانتی می شود و همه گرفتاری های ما بر می گردد به همین اقتصاد دولتی!
وی در پایان گفت: درست است که می گوییم باید از بخش خصوصی حمایت کنیم، اما همین بخش خصوصی خودش هم منتظر دخالت دولت است که برایش نوعی رانت ایجاد شود. البته باید دو نوع بخش خصوصی را هم از هم تفکیک کنیم که بخش خصوصی رانتجو همیشه دولت را به این تشویق می کند که در اقتصاد دخالت کند.
