به گزارش خبرنگار گروه آموزش خبرگزاری دانا (دانا خبر)، برنامه ششم توسعه، دوسال دیگر باید تصویب شود. این در حالی است که آموزش عالی ما به اهداف مورد نظر در برنامه پنجم دست نیافته است. حالا علی رغم حاشیه های فراون وزیر دولت یازدهم و عملکرد وی، کمیته آموزش عالی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، مشغول تلاش برای ریل گذاری صحیح آموزش عالی در سال های آینده است.
میزبان دکتر جواد هروی، رییس این کمیته شدیم تا سرفصل های مورد نظر وی برای تغییر در آموزش عالی را تبیین کند. او معتقد است توسعه کمی و توسعه کیفی همپای هم رشد نکرده اند.
مهم ترین کاستی های آموزش عالی ما چیست؟ چون می بینیم در سال های اخیر پشت کنکوری ها کم شده اند اما هنوز کسی از دانشگاه ها راضی نیست.
رویکرد تحصیلات دانشگاهی در کشور ما نظری است. یعنی هرکس فارغ التحصیل می شود به دنبال یک میز می گردد که پشت آن بنشیند. مقصر این مشکلات یک شخص یا نهاد خاص نیست. ما هم قرار نیست این زنگوله را به گردن کسی بیاندازیم. بلکه قرار است یک برنامه ریزی حساب شده برای سال های آینده انجام دهیم تا به مرور از وضعیتی که در آن قرار داریم خارج شویم.
مشکل اساسی ما این است که ساختارهای آموزش عالی دولتی و غیر دولتی ما متوازن عمل نمی کنند. بعضی وقت ها می بینیم اعضای هیات علمی دانشگاه های غیردولتی از نظر دریافت حقوق و سایر مزایا در وضعیت خوبی قرار ندارند. حال آن که عضو هیات علمی در همه جای کشور باید یک معنا داشته باشد. ولی در کشور ما، اعضای هیات علمی امنیت شغلی یکسانی ندارند.
به نسبتی که در سال های گذشته فشار بر این بوده که به هر شکل ممکن فضا برای پذیرش دانشجو افزایش یابد، متاسفانه کمیت باعث کاهش کیفیت شده است.
برنامه پنج ساله پنجم دو سال دیگر تمام می شود و وارد برنامه ششم می شویم. اگر قرار است آموزش عالی نگاهی عملیاتی داشته باشد و بتوانیم کارشناسانه به مسایل نگاه کنیم، از حالا باید شروع کنیم تا یک تصویر صحیح از آموزش عالی ارایه دهیم. تصویری که عمل گرا باشد و نه شعاری.
پوشش تحصیلی بیش از حد مورد نیاز است
قصد ما در مجلس ریل گذاری برای آینده آموزش عالی است. طوری که دانشگاه ها اعم از دولتی و غیر دولتی روی آن حرکت کنند. بر اساس قانون پنجم توسعه، قرار بود که نسبت استاد به دانشجو، یک به چهل بشود. اما در حال حاضر این طور نیست و آمارها در دانشگاه های مختلف متفاوت است. این نشان می دهد که روند را به خوبی طی نکردیم. قانون بر بحث کیفی گرایی تاکید می کند اما ما نتوانستیم به آن دست پیدا کنیم. مثلا در بحث تحصیلات تکمیلی، قرار بوده که در پایان برنامه پوشش آن را به بیست درصد برسانیم. در حالی که می بینیم از این بیست درصد خیلی فراتر رفته ایم.
این ها زمینه هایی است که اگر با آن سنجیده مقابله نکنیم باعث بی سامانی خواهد شد. این ها برگردن وزیر نیست. ما هستیم که باید برنامه هایی را تبیین کنیم و به دست وزیر بسپاریم تا بر مبنای آن عمل کند. یکی از فعالیت های خوب مجلس در این زمینه، حذف کنکور بود.
آموزش های مهارتی یکی دیگر از مباحث مربوط به کنکور است که در حال حاضر در حال پیگیری است. یعنی به سمت رشته هایی برویم که رویکرد فنی و حرفه ای و کارآمد دارند و از آن نگاه خشک و بی مصرف سابق دور شویم. در حال حاضر در دانشگاهی مثل دانشگاه فنی و حرفه ای داریم به سمت اشتغال زایی پیش می رویم.
یکی دیگر از مسایل، بیکاری است. یعنی ما قبلا تحصیل نکرده بیکار داشتیم حالا دانشگاه رفته بیکار.
دانشگاه های ما تا کنون از یک جور مصونیت برخوردار بودند. یعنی دانشگاه می آمد و می گفت به من ربطی ندارد که فارغ التحصیلات جذب بازار کار شوند یا نه. وظیفه من آموزش است. در حالی که این دغدغه را به آموزش عالی بدهیم که نیاید رشته های نامربوط را در واحدهای نامربوط راه اندازی کند. مثلا چرا باید در یک منطقه کویری رشته شیلات تاسیس شود؟ طرح آمایش ملی را به همین دلیل در کمیسیون در دست گرفته ایم.
ولی آقای هروی، به نظر می رسد اراده مجلس در حال حاضر روبه رو شدن با رییس جمهوری در بحث آموزش عالی است. چرا بحث های مربوط به انتصابات و استعلامات تمام نمی شود؟
من خودم روز رای اعتماد فرجی دانا به عنوان مخالف صحبت کردم اما حالا رای اعتماد داده شده را فصل الخطاب می دانم و با تمام وجود دارم برای آموزش عالی کار می کنم. همین جا هم رسما اعلام می کنم کمیسیون آموزش با تمام قوا برای پیشبرد رویکرد علمی در کشور دارد تلاش می کند.
البته بعضی از نمایندگان هم حق خود می دانند در کنار مسایل جاری آموزش کشور، به مسایل سیاسی هم بپردازند. من شخصا رویکرد علمی را مدنظر دارم. بله، دستگاه های امنیتی باید درباره مسایل سیاسی پاسخگو باشند ولی، کمیسیون آموزش همان طور که از نامش پیدا است، شان علمی دارد. اعضای این کمیسیون باید مسایل آموزشی را به ریزبینانه ترین شکل ممکن بررسی کنند. البته این هم هست که یک نماینده مطابق قانون خدمات کشوری، یک مقام سیاسی است. بنابراین نمی توانیم نماینده ای را فارغ از تمنیات سیاسی متصور باشیم. اما یکی با دغدغه کامل علمی و آموزشی آمده در کمیسیون و یکی دیگر دغدغه متفاوتی دارد. سوال از وزیر علوم هم طبیعی است و هم حق نمایندگان است. اما این سوال تا به استیضاح برسد خیلی راه دارد.
به عنوان یک عضو، منتقد عملکرد کمیسیون آموزش و تحقیقات هستم
من هم رویکرد سیاسی خودم را دارم ولی گمانم این است که وقتی به کمیسیون آموزش و تحقیقات آمده ام باید مسایل آموزشی را دنبال کنم. مسایل سیاسی در حوزه کار وزارت کشور است. برای همین است که به عنوان عضو کمیسیون آموزش کشور، یکی از منتفدان این کمیسیون هستم. سال گذشته من مسوول بازدید های کمیسیون بودم. وضعیت بازدیدها اصلا مناسب نبود.
آقای دکتر، آن چه از سخنرانی ها و برنامه های تیم آقای فرجی دانا برمی آید این است که می خواهند اختیارات دانشگاه ها را افزایش دهند. در شورای عالی انقلاب فرهنگی هم روی افزایش مسوولیت و مسوولیت پذیری هیات های امنا تاکید می شود. در این باره رویکرد شما چیست؟
ساختار دانشگاه های ما در بحث کمی رشد داشته است اما در بحث کیفی باید تلاش های زیادی انجام دهیم. به همین خاطر است که خروج از فضای آکادمیک سنتی و رفتن به سمت یک فضای مدرن نیاز به تلاش جدی دارد.
چیزی با عنوان آزادی در دانشگاه ها وجود ندارد
تصورم این است که حال وقت آن است که به سمت یک فضای مدرن برویم. فضای ترویج روح آزادی و آزادگی در دانشگاه ها را به صورت جدی باید پیگیری کنیم. آزادی در شعار یک بسته زیبا و جالب است اما در عمل چیزی تحت این عنوان در دانشگاه ها نداریم.
حضرت آقا هم بارها این بحث را مطرح کرده اند اما کسی آن را در دانشگاه عملی نکرده است. این چیزی که آقا می فرمایند: «من صدها بار گفته ام و انجام نشده است.» خودش برای ما یک تلنگر است.
به همین خاطر دانشگاه ها باید قدرت چالش ها و مانور خود را افزایش دهند. این امکان پذیر نیست مگر آن که، در دانشگاه و شیوه های اداره آن تحول به وجود آوریم. دانشگاه های ما، در حال حاضر تنها نظریه پرداز هستند. دانشگاه باید متصل به صنعت و تولید باشند و بتوانند نیازمندی های ما را در همه عرصه ها تامین کنند.
دانشگاه باید به محل تربیت نخبگان تبدیل شود. اما در فضای موجود همچین چیزی را نداریم. فضای دانشگاه در کشور ما سنگین است. باید به بحث آزاداندیشی و کرسی های نظریه پردازی توجه ویژه کنیم. البته نه آنقدر زیاد که نتوان روی آن نظارت داشت.
دانشگاه ها، مثل بازیکنان یک مسابقه فوتبال هستند. هر دانشجو باید تکنیک خود را ارتقا دهد. اما در مقام جمعی باید با خرد جمعی عمل کنند. یک دانشجو باید هم توانایی های فردی داشته باشد و هم بتواند کار گروهی انجام دهد. این آن نگاه مدرن است.
بله، بحث نظری و نظریه پردازی در جایگاه خود بسیار مهم است. اما برداشت من از صحبت های اخیر مدیران آموزش عالی کشور این است که دولت می خواهد به این سمت برود که اداره دانشگاه و نحوه برنامه ریزی در حوزه های داخلی دانشگاه ها را بیش از گذشته به خود روسای دانشگاه ها بسپارد و وزارت علوم تنها ناظر بر سیستم آموزش عالی باشد.
ببینید چه بخواهیم و چه نخواهیم دانشگاه های ما در سال های آینده از نظر کمی و تعداد دانشجو محدود تر خواهند شد. نیاز به این است که ساختارهای دانشگاه را بر خلاف گذشته تقویت کنیم. یعنی قدرت عمل و توانمندی مدیران هر دانشگاه را بالا ببریم. این باعث افزایش قدرت مانور و رقابت جدی در میان دانشگاه ها خواهد شد که در نهایت هم باعث افزایش کیفیت آموزش عالی است.
اگر غیر از این باشد شاهد دانشگاه های بسته ای خواهیم بود که نگاه و دستورالعمل خود را تنها از بالا می گیرند و در واقع از جهت نوآوری عقیم و خلع سلاح هستند.
ما چنین دانشگاه هایی را نمی خواهیم. ما طرفدار دانشگاه هایی هستیم که روح آزادی و آزادگی در آن ها ترویج شود. دانشجو باید احساس کند می تواند در مقام یک انسان خلاق، دست به نوآوری بزند و دیدگاه های خودش را داشته باشد.
در قانون برنامه پنجم توسعه هم قانون تصریح کرده که باید تعداد مجلات علمی و پژوهشی تا پایان برنامه 2برابر شود. اما این نیاز به تقویت دانشگاه دارد، اعم از دانشگاه دولتی و غیردولتی.
معتقدم دولت در سال های گذشته، متاسفانه قدرت خود را در بخش دانشگاه ها کاهش داده است تا بتواند این قدرت را در اختیار دانشگاه های غیر دولتی و غیرانتفاعی قرار دهد.
این رهاسازی بدون برنامه و نسنجیده نتایج خوبی نداشت. به همین خاطر باید حالا به دانشگاه ها هم اختیار لازم را داد و هم برایشان برنامه ریزی کرد.
حالا که بحث «استقلال» داغ شده، بگذارید درباره تشکل ها هم بپرسم. تشکل های دانشجویی در سال های گذشته به سمت فعالیت گروههایی رفت که در واقع موافق دولت بودند. آیا افزایش تعداد این تشکل ها به نفع دولت نیست؟
در سال های گذشته، تشکل ها به سمت سیاسی بودن پیش رفتند. هرچند دانشجوی ما نباید خالی از رویکرد و درک سیاسی باشد، اما ضرباهنگ این اجتماعات باید بیش از آن که به سمت سیاست برود در جهت نگرش های خلاق علمی و پژوهشی حرکت کند. ساختار پژوهشی در کشور ما در سال های گذشته، به نسبت توسعه کمی، خیلی محدود بوده است. حالا هم به این جا رسیده که در زمینه پژوهشی خلع سلاح هستیم.
هیچگاه به مردم نگفتیم اگر رتبه 16 دنیا در تولید علم هستیم، این تنها شامل رشته های فنی است. ما در رشته های انسانی، رتبه 49 را داریم. اطلاع رسانی درستی نداریم. اگر در یک رشته ورزشی رشد می کنیم، این نشان دهنده رشد کردن ما در ورزش نیست.
رتبه علمی خوب ما در دنیا مربوط به علوم انسانی نیست
در علوم انسانی، علی رغم فرمایشات مقام معظم رهبری، متاسفانه نه تنها رشد نکردیم، بلکه عقب مانده ایم.
یکی از راه هایی که می تواند در این زمینه کار اساسی کرد این است که دانشگاه ها را به سمت نگاه استقلال طلبانه پیش برد. البته نه از جهت سیاسی بلکه از نظر فکری. این به منزله تمرکز زدایی نیست.
تغییر مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی حاشیه های زیادی داشت، صرف نظر از مسایل سیاسی، برآیند حضور میرزاده در دانشگاه آزاد اسلامی چه بود؟ آیا حضور او برای دانشگاه مفید بود؟
من دکتر میرزاده را در کار انسانی جدی دیدم. دانشگاه آزاد در یکی دو سال گذشته عملکرد خوبی نداشت و حرکت های علمی و پژوهشی اش تناسب نداشت. احساس من این است که در دوره مدیریت میرزاده، زمینه های امیدواری در دانشگاه آزاد اسلامی خیلی زیاد است.
سوابق وی و فعالیت هایی که در همین زمان کوتاه انجام داد و نحوه تعاملش با مجلس و کمیسیون آموزش و تحقیقات خیلی خوب است. این به ما نشان داد که دانشگاه آزاد به سمت یک رویکرد جدی اصلاحی حرکت می کند. ما هم از ریاست دانشگاه آزاد خواسته ایم به عنوان یکی از دوبال آموزش عالی دست ما را بگیرند و به ما کمک کنند.
درباره تفکیک جنسیتی در دانشگاه ها توضیح می دهید؟ وزیر گفته است که چیزی به اسم تفکیک جنسیتی در اسناد بالادستی وجود ندارد. از سوی دیگر روند جداسازی کلاس ها در دانشگاه علامه، با وجود تغییر ریاست این دانشگاه ادامه دارد.
یکی از مباحثی که نظرات متفاوتی پیرامون آن ارایه شده است بحث تفکیک جنسیتی است. علی رغم این که ما آیین نامه و یا قانون مصرحی در این زمینه نداریم، تعجب می کنم خیلی از مسوولان درباره این قضیه صحبت می کنند و نظر خود را ارایه می دهند. این ها هیچ پشتوانه قانونی ندارد.
چیزی که ما به دنبال آن هستیم و در جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی هم تایید شده است ایجاد مراکز و دانشگاه های تک جنسیتی است. به همین خاطر هم دانشگاهی مثل الزهرا و یا امام صادق (ع) پدید آمده است. این به این خاطر است که به هر جنس اجازه بدهیم که انتخاب کند.
برخی از دوستان تفکیک جنسیتی را با دانشگاه های تک جنسیتی اشتباه گرفته اند
می خواهیم به فرزندانمان بگوییم که ما دانشگاه از این سنخ هم داریم و هرکس می تواند آن را انتخاب کند و علامت تعصب در نظام آموزش عالی نیست. کسانی که در این قضیه اصرار دارند، راه را به خطا می روند. اگر قرار است روی مساله تک جنسیتی مانور دهیم این کار را بعد از فراهم کردن زیرساخت ها انجام دهیم. نه این که آن چه را که داریم و مبتنی بر نگاه تک جنسیتی ساخته نشده به زور تبدیل کنیم به یک سیستم تک جنسیتی.
احساس می کنم گاهی عبارت هایی مثل «تک جنسیتی کردن دانشگاه» با «جداسازی دانشگاه های موجود» با هم اشتباه گرفته می شود. بحث تفکیک دچار افراط و تفریط هایی است. ما با این تندروی و کندروی مخالفیم. اگر قرار است در نظام آموزش عالی ما، موضوع تک جنسیتی کردن مطرح شود، باید با ساختارهای لازم مطرح شود. اما اگر بخواهیم با فضاهای موجود و از سر تعصب اقدام به جداسازی کنیم، راه را به خطا رفته ایم.
