یادداشت؛
«افزایش 20 میلیون تومانی وام مسکن نخبگان» یا «اعطای هدیه ازدواج به 188 نخبه و استعداد برتر» به خودی خود اقداماتی پسندیده اند اما چاره مشکل، تغییر رویکردها و قوانین برای استفاده کارآمد از نخبگان و استعدادهای برتر کشور است.
گروه دانش ـ احمد طبائی*: نخبگان و استعدادهای برتر در هر جامعه، سرمایه های گرانبها و بی بدیل آن جامعه به شمار می آیند. چراکه پیشرفت و تعالی اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هر کشور در گروی حفظ و استفاده صحیح از این سرمایه های ارزشمند انسانی است و پربیراه نیست اگر نخبگان را «موتور محرکه» جامعه بنامیم.سرزمین دانش خیز و مستعد ایران، همواره پرورش دهنده دانشمندان، فرهیختگان و نخبگان بزرگی بوده که در رشته های مختلف علمی و فرهنگی و هنری به موفقیت های بسیاری دست یافتند و شماری از آنان نیز شهرتی جهانی یافته اند. روندی که هنوز هم ادامه دارد و کمتر دانشگاه یا پژوهشگاه معتبر و مهمی در گوشه گوشه جهان می توان یافت که مردان یا زنانی از تبار ایرانی، در آنجا مشغول به فعالیت و تولید علم و ایده و اختراع نباشند. اما این سرزمین را چه شده که توان بهره برداری از همه ظرفیت های انسانی خود را از دست داده است؟
پدیده «مهاجرت نخبگان» یا «فرار مغزها» در ایران، اتفاق تازه ای نیست و شاید قدمت آن به سده های گذشته هم می رسد اما آنچه باعث نگرانی مسوولان و برنامه ریزان کشورشده، تشدید این پدیده در سال های اخیر است. تا آنجا که چندی پیش وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از مهاجرت 150 هزار نخبه ایرانی در سال خبر داد و گفت: « با مهاجرت مغزها سالانه 150 میلیارد دلار به دیگر کشورها کمک می کنیم.»
شاید بتوان تشکیل «بنیاد ملی نخبگان» را مهم ترین تلاش صورت گرفته برای کند کردن و حتی معکوس کردن روند مهاجرت نخبگان و استعدادهای برتر از کشور دانست. مجموعه ای که می کوشد با ارایه تسهیلات و امکانات به این سرمایه های ملی، انگیزه مهاجرت را برای آنان کم رنگ کرده و زمینه بهره گیری از توانایی و قابلیت های آنان را در داخل کشور فراهم کند.
هرچند که در طول چند ماه گذشته و انتصاب دکتر ستاری به ریاست این بنیاد و نیز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، فعالیت های صورت گرفته در این دو مجموعه، از شتاب بیشتری برخوردار شده و برای حمایت از پارک های علم و فناوری و شرکت های دانش بنیان و نیز بحث اشتغال نخبگان و استعدادهای برتر، چندین تفاهم نامه همکاری با وزارت خانه های مختلف به امضا رسیده است، اما متاسفانه به نظر می رسد که هنوز برای مشکلات ریشه ای که به خروج نخبگان از کشور می انجامد، تدبیر خاصی اتخاذ نشده است.
درست است که بهبود شرایط معیشت نخبگان، امری شایسته و بجاست اما نباید تصور شود که با انجام برخی اقدامات که بیشتر جنبه تبلیغی و جاذبه های خبری دارند، می توان بر مشکلات بنیادین این عرصه غلبه کرد. «افزایش 20 میلیون تومانی وام مسکن نخبگان» یا «اعطای هدیه ازدواج به 188 نخبه و استعداد برتر» به خودی خود اقداماتی پسندیده اند اما چاره مشکل، تغییر رویکردها و قوانین برای استفاده کارآمد از نخبگان و استعدادهای برتر کشور است.
باید به جای عقد تفاهم نامه همکاری با وزارت ها و نهادهای اقتصادی کشور برای تخصیص درصدی ناچیز از اعتبارات خود به شرکت های دانش بنیان یا تسهیل شرایط استخدام نخبگان به عنوان کارمند پشت میزنشین در ادارات دولتی، آنها را ملزم به ارتقای تولیدات خود و سرمایه گذاری برای بهبود عملکردشان کرد. در این صورت است که خودروساز، تولیدکنندگان لوازم خانگی، سازمان ها و شرکت های عمرانی، صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و ... برای حضور در یک بازار رقابتی و عرضه تولیداتی با کیفیت بهتر، ناچار به استفاده از توان نخبگان دانشگاهی و استعدادهای برتر خواهند بود و از این رهگذر، نه تنها رشد اقتصادی و اجتماعی حاصل می شود، بلکه این عزیزان هم با انگیزه بیشتر به کار و فعالیت و پژوهش و نوآوری می پردازند و دیگر هوش و استعداد و خلاقیت جوان ایرانی، صرف آبادی و پیشرفت دیگر ممالک دنیا نخواهد شد.
پس بیاییم به جای آنکه به نخبگان «ماهی» بدهیم، امکان «ماهیگیری» برایشان فراهم کنیم.
* دبیر گروه دانش خبرگزاری دانا
