داستان ظهور و سقوط یک غول مطبوعاتی

انتشار نشریات ورزشی، برخلاف آن چه که بسیاری می پندارند، امری مربوط به امروز نیست و اولین بار در حدود 140 سال قبل بود که در ایالات متحده، مجله ای به نام« پلیس گازت» منتشر شد؛ مجله ای که تمامی مطالب آن به ورزش اختصاص داشت. در ایران نیز از حدود 80 سال قبل، مجلاتی چون آیین ورزش، تمامی مطالب خود را به ورزش اختصاص دادند و بعدها با شکل گیری مجلاتی چون نیروراستی و تربیت بدنی، ورزش دوستان بیش از پیش، توانستند اتفاقات ورزش دنیا را مرور کنند. اما قدیمی ترین مجلات ورزشی ایران که همچنان چاپ می شوند، کیهان ورزشی و دنیای ورزش هستند. کیهان ورزشی در سال 1334 از طرف موسسه کیهان چاپ شد و 15 سال بعد، موسسه اطلاعات، اقدام به انتشار دنیای ورزش کرد. هفته نامه ای در شهریور امسال 45 ساله شد.

روزهای اوج دنیای ورزش

در مقایسه با کیهان ورزشی – که مطالب آن عموما تحلیلی بود و با نویسندگان بزرگ و سابقه درخشان خود، کمتر نشریه یارای برابری با آن را داشت- دنیای ورزش نیاز به نوآوری داشت. چنین بود که این مجله با کیفیتی بالاتر و تصاویر و پوسترهای رنگی، به سرعت رقیب کیهان ورزشی شد. ارسال نامه های هوادارن به ورزشکاران محبوب از طریق دنیای ورزش، چاپ انتقادات و سوالات مستقیم مردم از سرمربی تیم ملی فوتبال، برگزاری جلسانی با حضور مردم عادی و ورزشکاران مورد نظر آن ها در دفتر مجله،  توجه ویژه به عکس ها و مطالب ورزش دختران، انتشار عکس های خانوادگی از ورزشکاران و سرانجام انتخاب بهترین بازیکن فوتبال ایران – که با رای گیری از مربیان و کاپیتان های شاغل در جام تخت جمشید و مسوولان فدراسیون و نویسندگان خبره انجام می شد- کاری کم سابقه بود که به سبک مجلاتی چون فرانس فوتبال انجام شد. در پایان هرسال نیز به مرد سال فوتبال، یک دستگاه اتومبیل پیکان توسط موسس روزنامه اطلاعات( عباس مسعودی)  اهدا می شد. با این ابتکارات بود که دنیای ورزش به اوج رسید و دهه 50 را به شکلی خاطره انگیز پشت سر گذاشت.

بهترین مجله دهه 60

در دهه 60 تنها تغییری که در مجله ایجاد شده بود، تغییر سردبیر بود و جعفر صمیمی جایگزین فرهاد مسعودی شده بود. در سال های جنگ تحمیلی، با کاهش برنامه های ورزشی صدا و سیما، بر خوانندگان مجله افزوده شده بود و چیزی نگذشت که تیراژ هفته نامه از 200 هزار عدد گذشت و لحظه به لحظه به 300 هزار نزدیک و نزدیک تر شد.  در آن روزها عمده مسابقات فوتبال در روز جمعه برگزار می شد و با توجه به امکانات آن روزها، همواره صفحات وسط مجله به مطالبی اختصاص داشت که در طول هفته اتفاق افتاده بود. اما نخستین صحات مربوط به مسابقه روز جمعه بود؛ آخرین مطالبی که به چاپخانه رفته بود. در آن روزها هنوز هم دنیای ورزش چنان اقتداری داشت که پس از قهرمانی تیم ملی فوتبال در بازی های آسیایی پکن( 1990 م./ 1369 ش.) علی پروین و تمامی شاگردانش در یک روز معین به موسسه اطلاعات بیایند تا به پاس قهرمانی در آسیا، افتخار مصاحبه با مجله را به دست آورند. هنوز زمان نسبا زیادی مانده بود که عصر اینترنت فرا برسد.
 
ابتکاراتی در جهت تضعیف

در ایامی که بازی های آسیایی هیروشیما در سال 1373 برگزار می شد، قطع صفحات مجله تغییر کرد؛ ابتکاری که موجب اعتراض بسیاری از خوانندگان مجله شد؛ خوانندگانی که در آن روزها می توانستند نظر خود را از طریق نامه به گوش سردبیر و سایر خوانندگان برسانند. بعدها قطع مجله مثل گذشته شد، اما کیفیت صفحات و چاپ، هرگز چون گذشته نشد.

آغاز زوال

در سال های اولی که غلامحسین شعبانی سردبیر و مدیرمسوول دنیای ورزش شد، تفاوت چندانی در کیفیت مطالب مجله ایجاد نشد. حتی با این که شعبانی در ان روزها فردی غیرورزشی محسوب می شد و در عرصه مطبوعات تازه کار بود. اما واقعیت این بود که دنیا به تدریج در حال تغییر بود و دنیای ورزش نیاز داشت که خودش را به روز کند. امری که با توجه به تخصص غیر ورزشی مسوول جدید، اتفاق نیفتاد. از اواسط دهه 70 بود که روزنامه های ورزشی، یکی پس از دیگری به چاپ رسیدند و با فرهنگ جدیدی که به تدریج در بین خوانندگان ورزشی ایجاد کردند، روز به روز از تعداد علاقه مندان به مطالب تحلیلی و طولانی کاسته شد و خبرهای کوتاه و جنجالی بیشتر مورد توجه قرار گرفتند. به این ترتیب کمتر کسی حاضر می شد یک هفته منتظر بماند تا هفته نامه مورد علاقه اش را بخرد.

دهه 80:  از بین رفتن هویتی قدیمی

کم کم اینترنت، جهان ورزش را قبضه کرد. با این وجود مسوولان دنیای ورزش متوجه تغییرات نشدند. به طوری که طی دو دهه، جتی نویسندگان اصلی این مجموعه تغییر نکردند و همچنان با تفکر دهه 60 به کار خود، ادامه دادند. در اتفاقی تراژیک، روز انتشار مجله از شنبه به دوشنبه تغییر کرد. مساله ای که یکی از آخرین پل های ارتباط با گذشته تاریخی مجله را از بین برد و بسیاری از خوانندگان مجله را به این باور رساند که دنیای ورزش دیگر چاپ نمی شود! چاپ مجله در دوشنبه ها سبب شد که هر گاه در طول هفته با دو روز تعطیلی مواجه شدیم( مثل 14 و 15 خرداد)، یک هفته بعد از تعطیلات، مجله هرگز به روی کیوسک نمی آمد. زیرا چاپ نمی شد! حتی لوگوی قدیمی و خاطرهانگیز مجله نیز تغییر کرد و نه تنها بهتر نشد، بلکه از مجله ای تقلید کرد که تنها یکی دو سال از تاسیس آن می گذشت. در تمام این سال ها، یک شماره روابط عمومی و یک شماره نمابر در ابتدای مجله نوشته شده بود و این شماره ها هرگز ارتباط مستقیم با مجله را میسر نمی کرد. به این ترتیب مسوولان مجله، برای همیشه از خوانندگان خود فاصله گرفتند و هرگز متوجه نظرات و پیشنهادات نشدند. حتی امروز که 45 سال از چاپ هفته نامه می گذرد، تغییر چندانی در نامهای نویسندگان مجله نمی بینیم و این یعنی تفکر حاکم بر مجموعه، هنوز تفکری مربوط به سی سال قبل است !داستان دنیای ورزش، حکایت زوال است. زوال مجموعه هایی که در دوران اوج، آینده نگری نکردند و سرانجام در برابر تحولات، تسلیم شدند.