به گفته عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس علت اینکه در قدیمی ترین صنعت کشور فناوری بومی نداریم،فقدان نگاه حمایتی وزارت نفت در توانمندسازی داخلی است.
به گزارش خبرگزاری دانا، در حالی که کمتر از ١٠ روز تا آغاز دور جدید تحریم های یکجانبه اقتصادی آمریکا علیه ایران باقی مانده است، برخی از مشتریان نفتی ایران به پیشواز این تغییر رفته و به گفته وزیر نفت میزان خرید نفت و میعانات گازی خود از ایران را کاهش داده اند. در چنین شرایطی علاوه بر جایگزین کردن راهکارهای جدید برای فروش نفت می توان به توسعه صنعت پالایشگاهی و پتروپالایشی به عنوان طرحی که در مدت اخیر تقریبا به فراموشی سپرده شده بود، تکیه کرد. چرا که تولید فرآورده نفتی به ویژه فرآورده های کم نظیر که مشتری و ارزش افزوده بیشتری دارند قابل ردیابی سیستم های تحریم نیستند. این در حالی است که خام فروشی نفت هم ارزش افزوده کمتری دارد همه در تله های تحریمی خواهد افتاد. در همین راستا روزهای پایانی هفته قبل، طرح احداث پتروپالایشگاه ها روی میز کمیسیون برنامه و بودجه مجلس رفت.
شهباز حسن پور، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفته بود که رسیدگی به طرح افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی با حضور وزیر نفت در این کمیسیون بررسی و مقرر شد سهام پالایشگاه‌ها در بورس عرضه شود تا مردم بخشی از سهام آنها را خریداری کنند. همچنین تسهیلاتی نیز برای افزایش ظرفیت و ایجاد پالایشگاه‌ها در نظر گرفته شد.
این تصمیم هرچند قابل تقدیر است، اما با تاخیر گرفته شد چرا که خام فروشی نفت به عنوان پاشنه آشیل اقتصادی ایران همواره هدف سیبل تحریم های استکبار بوده است و توسعه پالایشگاه ها و پتروپالایشگاه ها مقوله ای است که باید سریع تر و با جدیت بیشتری دنبال می شد.
جای خالی فناوری بومی در کهن ترین صنعت کشور
در همین ارتباط، علی بختیار،عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره علت عدم توسعه صنعت پالایشگاهی در ایران، گفت: نکته اول این است که ما بزرگترین ذخایر هیدروکربنی جهان را داریم. اگر نفت و گازمان را مجموعا محاسبه کنیم ما جایگاه اول نفت و گاز جهان را دار هستیم. بنابراین باید بتوانیم در همه زمینه ها خودمان را تقویت کنیم. مهمترین چیزی که در این زمینه لازم است و باید بیشتر به آن توجه کنیم، بحث فناوری، دستیابی به تکنولوژی ها، نگاه دانش پایه در حوزه انرژی و توسعه انرژی است که ضروری است در این زمینه برنامه ریزی کنیم.
وی ادامه داد: من اصطلاحاً می گویم صنعت نفت ما بزرگترین و در واقع قدیمی ترین صنعت ماست اما یک صنعت بدون تکنولوژی است؛ صنعتی که در هیچ چیز آن از جمله اکتشاف، حفاری، استخراج و تولید نفت، نتوانسته ایم به فناوری های روز دست پیدا کنیم. در بخش پایین دستی هم در واقع همین مشکل را داریم.
این عضو کمیسیون انرژی با بیان اینکه امروز ما باید به عنوان کشوری که دارای منابع عظیم گازی هستیم، باید فناوری در زمینه GTL داشته باشیم، اظهار داشت: باید فناوری ها را هم در داخل کشور تولید کنیم، لایسنس هایی را در اختیار داشته باشیم. در صورتی که ما منتظر مانده ایم تا دیگران بیایند در زمینه GTL این کار اقتصادی را انجام دهند. لازم است که لایسنسی را بخریم و وارد بکنیم. این در حالی است که زیرساخت های تحقیقاتی زیادی را در داخل کشور از جمله پژوهشگاه صنعت نفت را داریم.
به گفته بختیار هر یک از حوزه های شرکت های اصلی و فرعی ما دارای تحقیق و توسعه در این زمینه ها هستند. همچنین شرکت های دانش بنیان زیادی در این سال ها ایجاد شدند اما علت اینکه ما در این زمینه صاحب فناوری نشده ایم به دلیل این است که نگاه توانمند سازی حداقلی در حوزه وزارت نفت حاکم نبوده است. علاوه براین ما بحث توسعه پالایشگاه ها از سال ۱۳۷۶ در قانون بودجه و بعد در سال ۱۳۷۷ هم مطرح شد. بر طبق این قانون ها اجازه دادیم که پالایشگاه های خصوصی ایجاد بشود.
نتوانستیم سکان پالایشگاه را به بخش خصوصی دهیم
نماینده مردم گلپایگان ادامه داد: در حوزه حمایت از بخش خصوصی، توانمندسازی این بخش و رفع مشکل سرمایه گذاری، نتوانستیم سیاست ها را به شکلی مدیریت کنیم که بخش خصوصی سکاندار حوزه پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی شود. این ضعف به حدی جدی بود که در سال ۱۳۸۶ سازمان بازرسی کل کشور بررسی کرد چه اتفاقی در این ۱۰ سالی که این قانون در کشور جاری بود رخ داده است. نتیجه این شد که ما دیدم پنجاه مجوز پالایشگاهی به بخش خصوصی نفت داده شده اما هیچ کدام از آنها بعد از ۱۰ سال منجر به احداث پالایشگاه نشده است.
وی تصریح کرد: در این شرایط سازمان بازرسی کل کشور برای رفع مشکل چند پیشنهاد ارائه داد از جمله این پیشنهادها این بود که برخی از خوراکی که حبس شده بود یا سرمایه گذارانی که خوراک را حبس فرصت کرده و کار نکرده بودند، آن خوراک آزاد شد و در اختیار سرمایه گذاران جدید قرار گرفت که در این راستا شاهد به ثمر نشستن پالایشگاه ستاره خلیج فارس به عنوان یکی از بزرگترین پالایشگاه ها است. مزیت دیگر این پالایشگاه این است که در حالی که ما در حوزه فروش میعانات گازی دچار مشکلاتی هستیم، مشکلش حل شد.
این کارشناس انرژی با بیان اینکه براین اساس ما باید همین رویکرد را مجدداً حاکم کنیم و بتوانیم با سرمایه مردم و بخش خصوصی و با اتخاذ یک سیاست درست این کار را تکرار کنیم، گفت: این در شرایطی است که امروز در داخل کشور ما به لحاظ داشتن نقدینگی شرایط خوبی را داریم و می توانیم این نقدینگی را به سمت حوزه های تولیدی هدایت کنیم. ما می توانیم از این ۱۶۰۰هزار میلیارد تومانی نقدینگی که برای ما مشکلاتی را در حوزه اقتصاد کلان ایجاد کرده به خوبی استفاده کنیم. در حالی که از این مبلغ ۹۰۰ هزار میلیارد تومان آن در بانک ها بود و به محض اینکه این ۹۰۰ هزار میلیارد تومان سیال شد به سمت حوزه بازار سکه و ارز رفت و مشکلات عدیده ای را برای اقتصاد کشور ایجاد کرد.
نقدینگی در کانال تولید
به گفته بختیار اگر این سرمایه بزرگ را با مشوق‌‍‌هایی به سمت حوزه پالایشگاه سازی و پتروپالایشگاه که جذابیت های خاص خودش را دارد می بردیم قطعاً به دو هدف بزرگ دست پیدا می کردیم. اولین هدف اینکه در واقع نقدینگی را به سمت تولید هدایت کرده بودیم و مردم به جای سفته بازی به سمت تولید می رفتند و دوم اینکه می توانستیم مشکل صادرات نفت خام، صادرات معیانات گازی، صادرات نفت کوره در دوران تحریم را حل کنیم. از طرفی مشکل اشتغال نیز مرتفع می شد. زیرا این سرمایه گذاری ها هم بزرگ و هم کارآفرینانه است . در همین راستا طرحی در مجلس اعلام وصول شد.
وی با اعلام اینکه در این طرح مشوق هایی ارائه شده که که مردم براساس آن سرمایه شان را به سمت پالایشگاه سازی بیاورند، افزود: مشوق این است که بعد از شروع بهره برداری پالایشگاه، تا یک سال تنفس خوراک به آن داده شود و این خوراکی که متعلق به دولت و صندوق توسعه ملی است طی ۱۲ سال با بهره ۴ درصد تقسیط بشود و آن هم صرفاً برای یک سال تا بودجه کشور دچار اختلال نشود.
عضو کمیسیون انرژی گفت: موارد دیگری که در این طرح لحاظ شده این است که اولاً همه این طرح ها در یک سال که باعث کاهش بودجه کشور شود، نیست. دوم اینکه ما تعدادی از طرح هایی که امروز در کشور در حوزه پالایشگاهی داریم ویژگی های مثبتی از قبیل مکان مناسب، پروانه و لایسنس مشخص دارد. مانند پالایشگاه سیراف، ۸ تا پالایشگاه ۶۰ هزار بشکه ای، که همه این موارد را دارد ولی مشکل بزرگ آن نبود سرمایه و پول است. برای رفع این مشکل ما می توانیم از طریق بورس نسبت به جمع آوری این سرمایه از دست مردم اقدام کنیم. بنابراین این مشوق ها برای این ارائه شده است تا بتوانیم این پالایشگاه ها را به اتمام برسانیم و به عنوان صادرکننده فراورده های نفتی وارد بازار دنیا شویم.
مردم پای کار توسعه
این عضو خانه ملت در پاسخ به اینکه آیا طبق این طرح مردم سهامدار می شوند توضیح داد: بله. این کار از طریق اوراق مشارکت انجام می شود. در واقع مردم می توانند از ۵۰ درصد تا حداکثر ۹۰ درصد سهامدار این پالایشگاه ها شوند. مجری طرح هم برای اینکه بتواند طرح را مدیریت بکند از ۱۰ درصد تا ۵۰ درصد سهام خواهد داشت.
وی ادامه داد: ما در این طرح به ۱۴.۵ درصد درآمد شرکت ملی نفت خدشه ای وارد نکردیم. بلکه فقط ما آن قسمتی که قرار است در حساب صندوق توسعه ملی برود یا در اختیار دولت قرار گیرد، به تدریج انتقال می یابد. یعنی به این صورت نیست که مثلاً ۵۰۰ هزار بشکه یا یک میلیون بشکه در یک سال بیاید و درآمد را کاهش بدهد و از یک طرف خصوصاً در دوران تحریم که ما با این چالش مواجه هستیم که مجبور هستیم که کاهش تولید بدهیم این طرح می تواند موفق عمل کند. از طرفی گاز به همراه میعانات گازی بالا می آید و ما باید این کاندنسیت را بفروشیم و قادر به مسدود سازی این چاه ها نیستیم.
بختیار با اشاره به اینکه در دوران تحریم سابق ما از خط لوله عسلویه به پالایشگاه ستاره خلیج فارس به عنوان دو میلیون بشکه ذخیره سازی استفاده کردیم و خط لوله را دچار مشکل کردیم چرا که نمیتوانستیم میعانات گازی تولید نکنیم، افزود: بنابراین باید از این میعانات خود بتوانیم در دوران تحریم استفاده کنیم و باتوجه به زیرساخت های موجود برای احداث پتروپالایشگاه ها، می تواند در یک زمان محدود یک سال تا دو سال این طرح ها به نتیجه برسد و ما معیانات گازی را تبدیل به فراورده هایی کنیم که مشتریان بسیار متعددی را در بازارهای منطقه ای و بازارهای بین المللی دارد.
پالایشگاه ها بر سر دو راهی
این عضو خانه ملت در پاسخ به اینکه آیا سودده نبودن احداث پالایشگاه هارا تایید می کنید، گفت: یکی از دلایلی که صنعت پالایشگاه در داخل کشور ما سودده نیست این است که اکثر پالایشگاه های ما در واقع تا ۴۰الی ۵۰ درصد نفت کوره تولید می کنند. ارزش دلاری نفت کوره به مراتب پایین تر از ارزش نفت خام است و پالایشگاهی که بیشتر محصول آن یعنی حدود ۵۰ درصد آن نفت کوره می شود قطعاً اقتصادی نیست در حالی که ما می توانستیم این پالایشگاه ها را اقتصادی کنیم. اگر طرح های به روز رسانی این پالایشگاه را به موقع اجرا کرده بودیم حتماً این پالایشگاه ها سودآور می شد، نمونه آن پالایشگاه ستاره خلیج فارس است که سودآور است. براین اساس آیا اگر پالایشگاه های سیراف به نتیجه برسد سودآور نخواهد بود؟ قطعاً این پالایشگاه ها، پالایشگاه های سودآوری خواهند داشت.
شهباز حسن پور، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفته بود که رسیدگی به طرح افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی با حضور وزیر نفت در این کمیسیون بررسی و مقرر شد سهام پالایشگاه‌ها در بورس عرضه شود تا مردم بخشی از سهام آنها را خریداری کنند. همچنین تسهیلاتی نیز برای افزایش ظرفیت و ایجاد پالایشگاه‌ها در نظر گرفته شد.
این تصمیم هرچند قابل تقدیر است، اما با تاخیر گرفته شد چرا که خام فروشی نفت به عنوان پاشنه آشیل اقتصادی ایران همواره هدف سیبل تحریم های استکبار بوده است و توسعه پالایشگاه ها و پتروپالایشگاه ها مقوله ای است که باید سریع تر و با جدیت بیشتری دنبال می شد.
جای خالی فناوری بومی در کهن ترین صنعت کشور
در همین ارتباط، علی بختیار،عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره علت عدم توسعه صنعت پالایشگاهی در ایران، گفت: نکته اول این است که ما بزرگترین ذخایر هیدروکربنی جهان را داریم. اگر نفت و گازمان را مجموعا محاسبه کنیم ما جایگاه اول نفت و گاز جهان را دار هستیم. بنابراین باید بتوانیم در همه زمینه ها خودمان را تقویت کنیم. مهمترین چیزی که در این زمینه لازم است و باید بیشتر به آن توجه کنیم، بحث فناوری، دستیابی به تکنولوژی ها، نگاه دانش پایه در حوزه انرژی و توسعه انرژی است که ضروری است در این زمینه برنامه ریزی کنیم.
وی ادامه داد: من اصطلاحاً می گویم صنعت نفت ما بزرگترین و در واقع قدیمی ترین صنعت ماست اما یک صنعت بدون تکنولوژی است؛ صنعتی که در هیچ چیز آن از جمله اکتشاف، حفاری، استخراج و تولید نفت، نتوانسته ایم به فناوری های روز دست پیدا کنیم. در بخش پایین دستی هم در واقع همین مشکل را داریم.
این عضو کمیسیون انرژی با بیان اینکه امروز ما باید به عنوان کشوری که دارای منابع عظیم گازی هستیم، باید فناوری در زمینه GTL داشته باشیم، اظهار داشت: باید فناوری ها را هم در داخل کشور تولید کنیم، لایسنس هایی را در اختیار داشته باشیم. در صورتی که ما منتظر مانده ایم تا دیگران بیایند در زمینه GTL این کار اقتصادی را انجام دهند. لازم است که لایسنسی را بخریم و وارد بکنیم. این در حالی است که زیرساخت های تحقیقاتی زیادی را در داخل کشور از جمله پژوهشگاه صنعت نفت را داریم.
به گفته بختیار هر یک از حوزه های شرکت های اصلی و فرعی ما دارای تحقیق و توسعه در این زمینه ها هستند. همچنین شرکت های دانش بنیان زیادی در این سال ها ایجاد شدند اما علت اینکه ما در این زمینه صاحب فناوری نشده ایم به دلیل این است که نگاه توانمند سازی حداقلی در حوزه وزارت نفت حاکم نبوده است. علاوه براین ما بحث توسعه پالایشگاه ها از سال ۱۳۷۶ در قانون بودجه و بعد در سال ۱۳۷۷ هم مطرح شد. بر طبق این قانون ها اجازه دادیم که پالایشگاه های خصوصی ایجاد بشود.
نتوانستیم سکان پالایشگاه را به بخش خصوصی دهیم
نماینده مردم گلپایگان ادامه داد: در حوزه حمایت از بخش خصوصی، توانمندسازی این بخش و رفع مشکل سرمایه گذاری، نتوانستیم سیاست ها را به شکلی مدیریت کنیم که بخش خصوصی سکاندار حوزه پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی شود. این ضعف به حدی جدی بود که در سال ۱۳۸۶ سازمان بازرسی کل کشور بررسی کرد چه اتفاقی در این ۱۰ سالی که این قانون در کشور جاری بود رخ داده است. نتیجه این شد که ما دیدم پنجاه مجوز پالایشگاهی به بخش خصوصی نفت داده شده اما هیچ کدام از آنها بعد از ۱۰ سال منجر به احداث پالایشگاه نشده است.
وی تصریح کرد: در این شرایط سازمان بازرسی کل کشور برای رفع مشکل چند پیشنهاد ارائه داد از جمله این پیشنهادها این بود که برخی از خوراکی که حبس شده بود یا سرمایه گذارانی که خوراک را حبس فرصت کرده و کار نکرده بودند، آن خوراک آزاد شد و در اختیار سرمایه گذاران جدید قرار گرفت که در این راستا شاهد به ثمر نشستن پالایشگاه ستاره خلیج فارس به عنوان یکی از بزرگترین پالایشگاه ها است. مزیت دیگر این پالایشگاه این است که در حالی که ما در حوزه فروش میعانات گازی دچار مشکلاتی هستیم، مشکلش حل شد.
این کارشناس انرژی با بیان اینکه براین اساس ما باید همین رویکرد را مجدداً حاکم کنیم و بتوانیم با سرمایه مردم و بخش خصوصی و با اتخاذ یک سیاست درست این کار را تکرار کنیم، گفت: این در شرایطی است که امروز در داخل کشور ما به لحاظ داشتن نقدینگی شرایط خوبی را داریم و می توانیم این نقدینگی را به سمت حوزه های تولیدی هدایت کنیم. ما می توانیم از این ۱۶۰۰هزار میلیارد تومانی نقدینگی که برای ما مشکلاتی را در حوزه اقتصاد کلان ایجاد کرده به خوبی استفاده کنیم. در حالی که از این مبلغ ۹۰۰ هزار میلیارد تومان آن در بانک ها بود و به محض اینکه این ۹۰۰ هزار میلیارد تومان سیال شد به سمت حوزه بازار سکه و ارز رفت و مشکلات عدیده ای را برای اقتصاد کشور ایجاد کرد.
نقدینگی در کانال تولید
به گفته بختیار اگر این سرمایه بزرگ را با مشوق‌‍‌هایی به سمت حوزه پالایشگاه سازی و پتروپالایشگاه که جذابیت های خاص خودش را دارد می بردیم قطعاً به دو هدف بزرگ دست پیدا می کردیم. اولین هدف اینکه در واقع نقدینگی را به سمت تولید هدایت کرده بودیم و مردم به جای سفته بازی به سمت تولید می رفتند و دوم اینکه می توانستیم مشکل صادرات نفت خام، صادرات معیانات گازی، صادرات نفت کوره در دوران تحریم را حل کنیم. از طرفی مشکل اشتغال نیز مرتفع می شد. زیرا این سرمایه گذاری ها هم بزرگ و هم کارآفرینانه است . در همین راستا طرحی در مجلس اعلام وصول شد.
وی با اعلام اینکه در این طرح مشوق هایی ارائه شده که که مردم براساس آن سرمایه شان را به سمت پالایشگاه سازی بیاورند، افزود: مشوق این است که بعد از شروع بهره برداری پالایشگاه، تا یک سال تنفس خوراک به آن داده شود و این خوراکی که متعلق به دولت و صندوق توسعه ملی است طی ۱۲ سال با بهره ۴ درصد تقسیط بشود و آن هم صرفاً برای یک سال تا بودجه کشور دچار اختلال نشود.
عضو کمیسیون انرژی گفت: موارد دیگری که در این طرح لحاظ شده این است که اولاً همه این طرح ها در یک سال که باعث کاهش بودجه کشور شود، نیست. دوم اینکه ما تعدادی از طرح هایی که امروز در کشور در حوزه پالایشگاهی داریم ویژگی های مثبتی از قبیل مکان مناسب، پروانه و لایسنس مشخص دارد. مانند پالایشگاه سیراف، ۸ تا پالایشگاه ۶۰ هزار بشکه ای، که همه این موارد را دارد ولی مشکل بزرگ آن نبود سرمایه و پول است. برای رفع این مشکل ما می توانیم از طریق بورس نسبت به جمع آوری این سرمایه از دست مردم اقدام کنیم. بنابراین این مشوق ها برای این ارائه شده است تا بتوانیم این پالایشگاه ها را به اتمام برسانیم و به عنوان صادرکننده فراورده های نفتی وارد بازار دنیا شویم.
مردم پای کار توسعه
این عضو خانه ملت در پاسخ به اینکه آیا طبق این طرح مردم سهامدار می شوند توضیح داد: بله. این کار از طریق اوراق مشارکت انجام می شود. در واقع مردم می توانند از ۵۰ درصد تا حداکثر ۹۰ درصد سهامدار این پالایشگاه ها شوند. مجری طرح هم برای اینکه بتواند طرح را مدیریت بکند از ۱۰ درصد تا ۵۰ درصد سهام خواهد داشت.
وی ادامه داد: ما در این طرح به ۱۴.۵ درصد درآمد شرکت ملی نفت خدشه ای وارد نکردیم. بلکه فقط ما آن قسمتی که قرار است در حساب صندوق توسعه ملی برود یا در اختیار دولت قرار گیرد، به تدریج انتقال می یابد. یعنی به این صورت نیست که مثلاً ۵۰۰ هزار بشکه یا یک میلیون بشکه در یک سال بیاید و درآمد را کاهش بدهد و از یک طرف خصوصاً در دوران تحریم که ما با این چالش مواجه هستیم که مجبور هستیم که کاهش تولید بدهیم این طرح می تواند موفق عمل کند. از طرفی گاز به همراه میعانات گازی بالا می آید و ما باید این کاندنسیت را بفروشیم و قادر به مسدود سازی این چاه ها نیستیم.
بختیار با اشاره به اینکه در دوران تحریم سابق ما از خط لوله عسلویه به پالایشگاه ستاره خلیج فارس به عنوان دو میلیون بشکه ذخیره سازی استفاده کردیم و خط لوله را دچار مشکل کردیم چرا که نمیتوانستیم میعانات گازی تولید نکنیم، افزود: بنابراین باید از این میعانات خود بتوانیم در دوران تحریم استفاده کنیم و باتوجه به زیرساخت های موجود برای احداث پتروپالایشگاه ها، می تواند در یک زمان محدود یک سال تا دو سال این طرح ها به نتیجه برسد و ما معیانات گازی را تبدیل به فراورده هایی کنیم که مشتریان بسیار متعددی را در بازارهای منطقه ای و بازارهای بین المللی دارد.
پالایشگاه ها بر سر دو راهی
این عضو خانه ملت در پاسخ به اینکه آیا سودده نبودن احداث پالایشگاه هارا تایید می کنید، گفت: یکی از دلایلی که صنعت پالایشگاه در داخل کشور ما سودده نیست این است که اکثر پالایشگاه های ما در واقع تا ۴۰الی ۵۰ درصد نفت کوره تولید می کنند. ارزش دلاری نفت کوره به مراتب پایین تر از ارزش نفت خام است و پالایشگاهی که بیشتر محصول آن یعنی حدود ۵۰ درصد آن نفت کوره می شود قطعاً اقتصادی نیست در حالی که ما می توانستیم این پالایشگاه ها را اقتصادی کنیم. اگر طرح های به روز رسانی این پالایشگاه را به موقع اجرا کرده بودیم حتماً این پالایشگاه ها سودآور می شد، نمونه آن پالایشگاه ستاره خلیج فارس است که سودآور است. براین اساس آیا اگر پالایشگاه های سیراف به نتیجه برسد سودآور نخواهد بود؟ قطعاً این پالایشگاه ها، پالایشگاه های سودآوری خواهند داشت.
