مقایسه کردن، خطای تربیتی مهم
برای این که دانش‌آموزان از توانایی واقعی خود آگاه شوند و راه خود را درست انتخاب کنند باید سطح پیشرفت یا شکستشان با توجه به توان پایه خودشان سنجیده شود.
يکي از پديده هاي طبيعي مشهود در تمام ساختارهاي جوامع انساني وجود تفاوت است. يک نظام آموزشي سالم، انساني و کارآمد اين تفاوتها را به شکل طبيعي از توانايي ها و قابليت ها دريافت و ادراک مي کند.
وجود تفاوت هاي فردي در ميان دانش آموزان از نظر هوش، شخصيت، استعداد، پيشرفت تحصيلي، وضعيت اقتصادي و اجتماعي و قدرت يادگيري يکي از مهمترين مسائلي است که معلمان در کلاس هاي درس خود با آن مواجه اند، چرا که معلمان به تجربه دريافته اند که شيوه برخورد با شاگردان مختلف و نيز پيروي از يک روش تدريس خاص نمي تواند براي همه ي دانش آموزان به طور يکسان مفيد باشد.
نبايد کودکان را با هم مقايسه کرد. آنها داراي استعدادهاي متفاوتي هستند. مقايسه کردن، موفقيت ديگران را به رخ فرزند خود کشيدن، انتظارات غيرواقع بينانه از او داشتن و تفاوت هاي فردي را ناديده گرفتن، خطاهاي تربيتي مهمي هستند.
مقايسه زماني مي تواند درست باشد که دو نفر از هر جهت در شرايط مساوي باشند، تنها در اين صورت است که مي توان انتظار يکسان از آن دو داشت.
اگر کودکي را در يک زمينه استعداد کمتري دارد نبايد او را به اين دليل سرزنش کرد، بلکه بايد به او کمک کرد تا در آن زمينه تا حد ممکن ضعف هاي خود را جبران کند ولي نباید انتظار داشت که او در آن زمينه مانند فردي که استعداد بيشتري دارد پيشرفت کند.
انسانها معمولا از لحاظ استعدادهاي گوناگون يکسان نيستند، برخي از نظر هوشي ضعيف و برخي ديگر قوي هستند و بر اين اساس موفقيت تحصيلي آنها يکسان نيست و نمي توان انتظار يکسان از آنها داشت.
بنابراين معلمان و مربيان و همينطور والدين بايد سعي کنند استعدادهاي کودکان و نوجوانان را به درستي شناسايي کرده و آنها را در زمينه هايي که آمادگي و استعداد هاي خود را در آن زمينه ها شکوفا سازند.
معلمان بايد نسبت به اختلالات فردي يادگيرندگان با احترام برخورد کنند و در يادگيري مطالب درسي هرگز دانش آموزان را به رقابت وادار نکنند و از يکسان بار آمدن آنها بپرهيزند. اگر معلمان به تفاوت هاي فردي فراگيرندگان توجه کنند، تقريبا مي توان مطمئن شد که همه دانش آموزان کلاس به اهداف و استاندارد هاي ملي آموزشي دست مي يابند.
بيان يک موضوع و تدريس يک کتاب خاص در يک کلاس، هرگز به معناي آن نيست که همه دانش آموزان به صورت کاملا يکسان درک نموده و از آن بهره مند می شوند.
بعضي از دانش آموزان زودتر مي فهمند و بعضي نياز به زمان و توضيح بيشتري دارند. در واقع معلمي که با اصل تفاوت هاي فردي آشناست، از همه شاگردانش در فهم و درک موضوعات و ارائه پاسخ ها انتظار يکسان ندارد.
توجه به تفاوت هاي فردي، مربي را از قضاوت هاي عجولانه و ناروا در مورد رفتارهاي دانش آموزان به دور داشته ودر پي بردن به علت واقعي بسياري از رفتارهاي ظاهرا نامطلوب انها، نظير سئوالات مکرر، شيطنت ها، گوشه گيري ها، پرخاشگري ها، تجديد شدن ها و مردود شدن ها و به اصطلاح تنبلي ها، کمک مي کند.
وجود تفاوتهاي فردي در بين دانش آموزان امري بديهي و غيرقابل انکار است و يادگيرندگان مختلف باسرعت هاي متفاوت مي آموزند.
روش آموزش معلم بايد به گونه اي طرح ريزي شود که دانش آموزان بتوانند با سرعت متفاوت با توانايي هاي خود پيش بروند.
بعضي از يادگيرندگان نياز به توجه و کمک بيشتري از سوي معلم دارند و لازم است تکاليف و تمرين هاي بيشتري انجام دهند تا به هدف هاي آموزشي درس مسلط شوند، در حالي که برخي از آنها با اندک راهنمايي مي توانند راه خود را بيابند و سريعا به مقصد برسند.
معلم بايد در اجراي روش هاي آموزشي، تفاوتهاي فردي دانش آموزان را در توانايي و سرعت يادگيري در نظر گيرد و فنون آموزشي متناسب با آنها را در مورد استفاده قرار دهد.
بنابراين با وجود تفاوت هاي فردي در دانش آموزان، لازم است در مورد هر کس از روشي مناسب با روحيه او استفاده مي کنيم و اگر روشي درباره فرد يا افرادي کارساز بوده آن را به همه يا خصوصياتي متفاوت تعميم ندهيم و از برخورد هاي کليشه اي در تعليم و تربيت پرهيز نماييم.
