بازخوانی تربیتی بیانات رهبر معظم انقلاب در حرم مطهر رضوی
رهبر معظم انقلاب در ابتدای هر سال نقشه راه کشور را در بیانات نوروزی خود بیان می کنند، در سالهای اخیر بیشتر تأکید ایشان بر موضوع اقتصاد بوده است، اما آیا نهادهای فرهنگی و تربیتی در این میان نقش و وظیفه ای ندارند؟
سید حجت سیدوکیلی، پایگاه خبری دانا؛ از دهم اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۲ که سیاست‌های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش به عنوان اولین گام در تحول کشور توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد، انتظار می رفت تا نوروز سال ۱۴۰۲ بسیاری از گام های مورد انتظار معظم له برداشته و یا برای آن برنامه ریزی می شد. اما تحول نیازمند ساختار سبک، چابک و رصدگر است تا بنا به تحولات روز و مبتنی بر آینده پژوهی ساختار مند برای اقدامات امروز و فردای عرصه تعلیم و تربیت برنامه ریزی کند. چیزی که ساختار فعلی نهادهای تربیتی و فرهنگی از آن بی بهره و یا کم بهره اند.
رهبر انقلاب در دهه گذشته بارها در مجامع عمومی، خصوصی و یا نوشته ها راجع به تحوّل در جامعه، در نظام، در کشور صحبت کرده‌اند. دستگاه آموزش و پرورش و نهادهای فرهنگی کشور، به عنوان متولیان تربیت عمومی در قبال آنچه رهبر انقلاب در این سخنرانی وظایف مردم دانستند مسوول بوده و باید برای آن برنامه ریزی کنند.
به صورت کلی یکی از نیازهای ما نگاه مسئله محور در نهادهای تربیت عمومی برای حل مسائل کشور و نظام در افق های کوتاه مدت و بلند مدت است. نگاهی که باعث دستیابی مجدد به جایگاه مناسب برای این نهادها خواهد بود.
ارتقای اعتماد به نفس ملّی
رهبر انقلاب در بیانات نوروزی فرمودند: اگر یک ملّتی به استعدادهای خود اعتماد دارد، به توانایی‌های خود اعتماد دارد، قادر به اقدامات تحوّلی است؛ ملّتی که اعتماد به نفس دارد، میتواند اقدامات تحوّلی را بخوبی به سرانجام برساند؛ مسئولان این ملّت هم جرئت میکنند که دم از تحوّل بزنند و اقدام به تحوّل بکنند.
شناخت نقاط قوت کشور و نظام
ایشان شناخت نقاط قوت نظام را یک اولویت می دانند و می فرمایند: اگر هوشیار نباشیم، غافل باشیم، به عنوان تحوّل، به نام تحوّل ممکن است به نقاط قوّت خودمان ضربه بزنیم.
حساس بودن به موضوعات روز
ایشان در تبیین مسائل اقتصادی در بیان نوروزی بیان داشتند: اینها مسائل اساسی ما است و مایلم افکار عمومی این مطالب را مورد توجّه قرار بدهد، در افکار عمومی تصویب بشود و منتشر بشود.
در واقع یکی از مسئولیت های نهادهای تربیت عمومی تربیت نسل جوان ایجاد حساسیت برای موضعگیری در جریانات فکری و اندیشه محور در سطح جامعه است که باید برای آن تربیت شده و اصول ورود آگاهانه به آن را آموخته باشند.
هدایت به سمت پذیرفتن نقش مولد در اقتصاد
یکی از دغدغه های رهبری در بیانات مختلف از جمله بیانات نوروزی ۱۴۰۲، نقش پذیری مردم در عرصه اقتصادی است. بی تردید گام نخست این موضوع در نهادهای برنامه ریزی برای تربیت عمومی اتفاق خواهد افتاد. ایشان در این زمینه می فرمایند: مسئولان محترم دولتی و همچنین نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی بایستی مردم را به ایفای نقش مولّد در اقتصاد ترغیب کنند و آنها را هدایت کنند.
رهبر انقلاب مکمل تقویت نقاط قوّت در حرکتِ تحوّلی کشور را برطرف کردن نقاط ضعف می دانند و جالب اینجاست که مهمترین کارکرد در رفع نقاط ضعف بر عهده نهادهای تربیت عمومی است.
اطلاع رسانی دقیق و به موقع
ایشان می فرمایند: اینجا هم اطّلاع‌رسانی لازم است، تا مردم بدانند که دشمن از چه راه‌هایی و با چه سیاستهایی وارد میشود، و با روشن‌بینی به حوادث نگاه کنند. وقتی که مردم عزیزِ ما با اوضاع آشنا شدند، هر حادثه‌ای پیش بیاید، با روشن‌بینی به آن حادثه نگاه میکنند.
تقویت باورهای دینی و سیاسی
ایشان در این زمینه می فرمایند: در جنگ ترکیبی، حمله‌ی نظامی نیست امّا حمله به باورهای دینی و سیاسی است... وسوسه میکنند، حقایق را دگرگون نشان میدهند؛... میخواهند نرم‌افزار واقعی قدرت ملّیِ کشور را از دست ملّت بگیرند، بی‌اثر کنند؛ این نرم‌افزار عبارت است از ایمان مردم، ارزشهای دینی مردم، ارزشهای ملّی مردم، اعتقادهای مردم.
تقویت اراده و امید آفرینی
هدفشان سست کردن اراده‌ی ملّت است، هدفشان خاموش کردن امیدها است، میخواهند شعله‌ی امید را در دل جوانان ما خاموش کنند، جوان را مأیوس کنند. یأس یعنی بن‌بست؛ وقتی که جوان از پیشرفت مأیوس شد، از آینده مأیوس شد، احساس بن‌بست میکند؛ از کسی که احساس بن‌بست میکند، نمیشود توقّع داشت درست کار کند.
...یک توصیه‌ی مهمّ من به همه‌ی کسانی که توانایی سخن گفتن با مردم را دارند و رسانه در اختیارشان است ــ چه در فضای مجازی، چه در مطبوعات، چه در صدا و سیما ــ امیدآفرینی است. دشمن سعی میکند جوانهای ما را ناامید کند؛ ما باید متقابلاً امیدآفرینی کنیم. مسائل امیدزا در کشور کم نیست؛ ... همه موظّفند امیدآفرینی کنند؛ این را جدّی بگیرید.
پرهیز از اسراف
ایشان میفرمایند: ما اسراف میکنیم؛ آب را اسراف میکنیم، نان را اسراف میکنیم، برق را اسراف میکنیم، گاز را اسراف میکنیم؛ مسرفانه عمل میکنیم. بعضی از کشورهایی که چند برابر ما جمعیّت دارند، مصرف گازشان از ما کمتر است، مصرف بنزینشان از ما کمتر است. مصرف بنزین ما بالا است، مصرف گاز ما بالا است؛ مسرفانه عمل میکنیم. آب را هدر میدهیم، نان را دور میریزیم؛ این عیب بزرگی است؛ این را باید برطرف کنیم.
پرهیز از تجمّلگرایی
رهبر انقلاب در حرم رضوی خارج شدن از مسابقه چشم و هم چشمی و تجمل گرایی را یک وظیفه دانستند و فرمودند: از این مسابقه‌ی تجمّلگرایی باید بیرون بیایید؛ یک عدّه‌ای در تجمّلگرایی مسابقه راه انداخته‌اند؛ باید خودتان را از این مسابقه خارج کنید. این یکی از عیوب کار ما است.
بدیهی است یکی از اصلی ترین نهادهای مؤثر در این موضوع نهادهای فرهنگی و تربیتی هستند.
تعصب به تولیدات داخلی
سالهاست که مقام معظم رهبری در دیدارهای گوناگون موضوع استفاده از تولیدات داخلی را مطرح و روی آن اصرار می کنند ولی به دلیل عدم فرهنگسازی درست در این زمینه، هنوز مساله باقی است. ایشان در نوروز ۱۴۰۲ فرمودند: یکی دیگر از عیوب مهمّ ما این است که ما درباره‌ی تولیدات داخلی تعصّب نداریم؛ تعصّب در خیلی جاها چیز بدی است امّا اینجا چیز خوبی است. ما باید برای تولید داخلی تعصّب داشته باشیم. ... چرا به این کارگر ایرانی کمک نمیکنید؟ این جنس داخلی را کارگر ایرانی ساخته؛ وقتی شما نخریدید، آن کارگر بیکار میشود. جنس خارجی میخرید، آن را ترجیح میدهید به جنس داخلی.
همزیستی و مدارا
آخرین نکته ی بیانات مقام معظم رهبری بحث همزیستی و مدارا در عرصه اجتماعی بود که تمرین اصلی آن در محیط مدرسه و دیگر محیطهای تربیتی ممکن است.
یک جاهایی اغماض و گذشت لازم است،... [امّا] گذشت نمیکنیم. سر یک اختلاف نظر کوچک، یقه‌ی همدیگر را میگیریم؛ چرا؟ ممکن است دو نفر در یک مسئله‌ای ــ مثلاً در یک مسئله‌ی سیاسی ــ اختلاف نظر داشته باشند؛ یک جاهایی بایستی چشم‌پوشی کرد، باید اغماض کرد.
به این امید که در سال جدید مجموعه نهادهای تربیتی و فرهنگی کشور (اعم از آموزش و پرورش و دیگر فعالان این عرصه) با عزمی جهادی موضوعات مورد مطالبه رهبری را در دستور کار قرارداده و برای آن برنامه ریزی عملیاتی انجام دهند.
