محیط زندگی چه تاثیری بر رشد و تربیت فرزندان دارد؟

محمد شیرزاده، پایگاه خبری دانا، سرویس سبک زندگی؛ اصل تقلید از حدود سن یک سالگی شروع می شود؛ حتی ما می توانیم بگوییم که تقلید، قبل از این سن شروع می شود؛ ولی کارشناسان می گویند که در سنّ یک سالگی ما می توانیم تقلید را در بچّه ها مشاهده کنیم؛ مثلاً گاهی اوقات بچّه حرکتی را از پدر و مادر می بیند و همان کار را انجام می دهد.

برای این که تاثیر محیط روی فرزندان روشن شود، فرمولی را به والدین نشان می دهیم. ما معتقد هستیم که تقلید، اصل شخصیت بچه را شکل می دهد؛ یعنی بچه در ابتدا تقلید می کند و بعد آن را با تلقینی که از محیط دریافت می کند، گسترش می دهد و در گام آخر با همانند سازی که از محیط می گیرد، شخصیت خود را شکل می دهد.

منظور ما از محیط یک منطقه ی جغرافیایی خاص نیست. محیط به مجموعه عواملی گفته می شود که فرد در آن فضا تاثیراتی را دریافت می کند و ممکن است که این تاثیرات، مثبت یا منفی باشد؛ چراکه فرزندان ما در طول دوران زندگی خود، خصوصاً در چهارده یا پانزده سال اوّل زندگی، تقلید پذیری بالایی دارند.

از خانواده که بگذریم، محیط های گوناگون دیگر همچون محیط محل زندگی، محیط تعلیم و تربیت (از ابتدایی تا دانشگاه)، محیط کار، مساجد، مجالس علمی و محافل دینی و مذهبی، اماکن مقدس زیارتی، عرصه های سیاسی و اجتماعی جامعه، رسانه‌ها (مطبوعات، سینما، رادیوـ تلویزیون، ماهواره، اینترنت و…)، دوستان و رفقا و همسالان تا چگونگی ازدواج و تشکیل خانواده، محیط خانواده همسر و… جملگی در تشکیل یا تغییر شخصیت فرزند می توانند مؤثر واقع شوند.

یکی از عوامل مهم در تربیت، محیط است نه فقط به معنای یک منطقه دارای طول و عرض جغرافیایی بلکه محیطی که طول و عرض جغرافیایی دارد و اتّفاقات، وقایع و رخدادهایی در آن رقم می‌خورد.

عوامل محیطی چه تاثیری بر رفتار کودکان دارد؟

طبق مطالعه ای که توسط یک دانشگاه پزشکی انجام شده است ، کیفیت محله ای که کودک در آن رشد می کند تأثیر مهمی در رفتاری دارد که در سال های اولیه و حتی در دوره بلوغ و نوجوانی بروز می کند.

محققان دریافته اند كه كودكانی كه در مناطق فقیرنشین و با كیفیت نامناسب زندگی می كنند ، از نظر رفتاری بیشتر از كودكانی هستند كه در محله های مرفه و با كیفیت شهری خوب زندگی می كنند.

به همین ترتیب، مشکلات کودکان ساکن در مناطق با کیفیت و مرفه به دلیل درگیری های داخلی خانواده ها است و مربوط به همسایگی و روابط همسایگی آنها نیست.

از طرف دیگر، تأثیر خانواده در محله های بی کیفیت می تواند به عنوان یک سپر محافظ برای کودکان عمل کند و احتمال تأثیرات منفی را کاهش دهد.

اما هرچه کودکان بیشتر در این محیط ها وقت بگذرانند ، احتمال تأثیر عوامل ناخواسته بر شخصیت آنها بیشتر است.

عوامل محیطی چه تاثری بر خلاقیت کودکان دارد؟

فضاهای شهری به ویژه پارک ها می توانند بیشترین تأثیر را در تشویق خلاقیت کودکان داشته باشند. این مکان ها علاوه بر فراهم کردن مکانی برای استراحت ، می توانند سطح تعامل اجتماعی کودکان را به میزان قابل توجهی بهبود بخشند.

روانشناسان معتقدند که بیشتر عواملی که باعث رشد کودکان و پرورش خلاقیت آنها می شود ، ارتباط مستقیمی با فضاهای باز عمومی و فضاهایی دارد که بر وضعیت جسمی و روحی آنها تأثیر می گذارد.

مسئله مهم این است که گسترش شهرها و افزایش بیش از حد تعداد وسایل نقلیه کودکان را از بیشتر امکانات و زمین های بازی محروم کرده است. طبق نظریه رشد ، بین 6 تا 12 سال یک دوره یادگیری سریع و تفکر منطقی و عینی کودک است ، به عبارت دیگر ، زمان کاشت بذر و پرورش تخیل کودک است.

نقش محیط های مذهبی در تربیت

شاید دامنه این محیط های مذهبی یک مقدار وسیع باشد که من به برخی از این‌ها اشاره می‌کنیم. یکی از عوامل مهم در تربیت، محیط است. محیط هم نه فقط به معنای یک منطقه که دارای طول و عرض جغرافیایی است، بلکه محیطی که طول و عرض جغرافیایی دارد و اتّفاقات و وقایع و رخدادهایی در آن رقم می‌خورد. ما این را به عنوان محیط در مسئله تربیت مدنظر قرار می‌دهیم.

 مثلاً خود مدرسه به عنوان جایی که در و دیوار و چهارچوبی دارد خیلی مدنظر نبود. ما می‌گوییم که معلّم و هم‌سالان و برنامه عوامل مؤثّر در تربیت در آن محیط آموزشی و تعلیمی می‌باشند. یکی از آن محیط های مهمّی که ما باید آن را در طول زندگی فرزندان خود گره بزنیم تا این‌ها رشد کنند و بتوانند اثرات مثبتی از آن بگیرند محیط های مذهبی است.

مسجد، محیط تربیتی مهم

در رأس آن‌ها مساجد به عنوان یک محیط مهمّ تربیتی است. که پایگاه اصلی نشر دین و اقامه احکام الهی است.

هیئات و جلسات مذهبی

دوم هیئات مذهبی و جلسات مذهبی که این‌ها می‌تواند به صورت ادواری باشد، مانند دهه محرّم، شب‌های قدر و ایّام اعتکاف که بچّه‌ها با محیط‌ها و جلسات مذهبی آشنا می‌شوند و ارتباط‌گیری می‌کنند، سخنرانی می‌شنوند، ممکن است در آن جلسات روضه یا مدّاحی گوش کنند که این‌ها می‌تواند تأثیراتی داشته باشد و تاریخ هم به تجربه و تواتر اثبات کرده است که این شکل محیط های مذهبی تأثیرات بسزایی را در تربیت فرزندان ما داشته‌اند.

حرم‌های اهل بیت (ع) و امام‌زادگان

 یکی دیگر از محیط هایی که ما باید به آن توجّه کنیم خود امامزادگان و حرم‌های اهل بیت (ع) هستند که این‌ها هم تأثیرات بسزایی را در افراد ایجاد کرده‌اند و در طول تاریخ این را اثبات شده می‌بینیم که این حرم‌های مطهّر و محیط های مذهبی توانسته است یک محلّی برای رشد و تعالی و تحوّل در انسان‌ها باشد. پس این هم به عنوان یک محیط مذهبی می‌تواند مدنظر قرار بگیرد.

گاهی اوقات ممکن است که ما غالب‌ها را کوچک‌تر و مؤثّرتر ببینیم. مثلاً روضه‌های خانگی که این‌ها سنّتی بوده است که از قدیم الایّام وجود داشته است. محدوده آن یک محدوده کوچکی بوده است، ولی تأثیرات عمیقی گذاشته است و باز ما این را به تجربه و تواتر دیدیم که توانسته است منشأ تحوّل عظیمی در افراد شود که بالاخره در این محیط‌ها حضور داشتند. چون برخی از محیط‌ها محیط هایی است که به صورت مستمر برنامه‌هایی را برای افراد ارائه می‌داد.

مکان های مناسب برای رشد کودک

تاثیر محیط و محله بر کودک در شکل گیری، خلاقیت و رشد نقش بسزایی دارد. کودکان در محیط های عمومی مانند پارک، فضای سبز و بازی با همسالان خلاقیت خود را پرورش می‌دهد و تعاملات اجتماعی آنها شکل خواهد گرفت. در محیط های عمومی کودکان به لحاظ هیجانی و اجتماعی پیشرفت می‌کنند .و شخصیت آنها شکل خواهد گرفت.

محیط برای رشد کودکان باید شرایط آرام و جوی مناسب داشته باشد. مکان های آموزشی مناسب و کسب تجربه های جدید با نظارت خانواده ها در شکل گیری رفتار، یادگیری و خلاقیت کودکان نقش پر رنگی را ایفا می‌کند. مهم ترین مکان برای رشد و سلامت جسمانی و روانی کودکان پارک ها برای تخلیه انرژی کودک است.

کلام پایانی

همانطور که در این مقاله مطالعه کرده اید، تاثیر محیط و محله بر کودک نقش پر رنگی دارد. کودکان زمانی که در محله های پر خطر و نامناسبی رشد کنند احتمال بسیار زیادی با اختلالات رفتاری بزرگ خواهند شد. خلاقیت و سطح یادگیری او پایین می‌آید و به تدریج به سمت رفتارهای پر خطر تر گرایش پیدا می‌کند. خانواده ها برای رشد مناسب و سالم کودک خود در انواع محیط ها باید از روانشناس کمک بگیرند.