محقق دانشگاه علوم پزشکی تبریز بخشی از کتاب «هدایه المتعلمین فی طب» نوشته اخوینی بخارایی به نام رساله نبض که به ویژگی های نبض و حالت هایی که آن را تحت تاثیر قرار می دهد پرداخته ترجمه و تفسیر کرده است.
به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا وبه نقل از ایسنا،دکتر محمد رضا اردلان، فوق تخصص بیماری های کلیه و فلوشیپ ایمونولوژی پیوند اعضا و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تبریز ا با بیان اینکه رساله نبض اخوینی عمیقترین و مفصل ترین رساله کهن نبض است، گفت: رساله نبض کتاب هدایه المتعلمین فی طب نوشته اخوینی بخارایی کهن ترین و کامل ترین رساله در مورد معاینه نبض است که در آن بیش از 94 نوع نبض مختلف شرح و روش معاینه آن بیان شده است. وی افزود: این کتاب قدیمی ترین نوشته پزشکی فارسی است که در قرن چهارم هجری قمری در زمان حکومت سامانیان نوشته شده است خاستگاه این کتاب خراسان بزرگ و بخارا و تقریبا یک قرن قبل از حضور ابن سینا در صحنه علم است که مهمترین نوشته ای است که می تواند توان علمی زبان فارسی را برای بیان مطالب و مفاهیم علمی، نشان دهد.
دکتر اردلان با بیان اینکه واژه های پزشکی پارسی فراوانی در این کتاب مشاهده می شود که تا کنون پوشیده مانده است،خاطرنشان کرد: در این کتاب همچنین واژه های پزشکی عربی، سریانی و یونایی بسیار به کار رفته است.
وی ادامه داد: اساس تنظیم مقاله وی براساس تصحیح دکتر «جلال متینی» است که سه نسخه کتابخانه «بودلیان اکسمورد» و کتابخانه «فاتح استانبول» و کتابخانه «ملک تهران» را مقایسه کرده و آن را در سال 1966 به چاپ رسانده است. همچنین عکس صفحه اول نسخه کتابخانه بودلیان اکسفورد را که قدیمیترین نسخه کتاب هدایه است با کسب اجازه از آن کتابخانه در مقاله خود آورده ام.
برگزیده هجدهمین جشنواره تحقیقاتی علوم پزشکی رازی تصریح کرد: دنیای اخوینی سرشار از مثال ها و تشبیهات است و در این میان می خواهد ذهن خواننده را به مفاهیم علمی نزدیک کند. به عنوان مثال استخوان زند زیرین (Radius) را به زخم بربط تشبیه کرده و حتی آن را استخوان زخمه بربط نامیده، تحدب یا کوژی کبد را به تحدب سپر جنگی، لمس نوعی نبض را به لمس زه کمان، برجستگی تروکائار استخوان بازو را به چرخ چاه تشبیه کرده است همچنین ایریس یا عنبیه چشم را همچون غژب انگور یا دانه انگوری دانسته که انرا برش داده ایم.
وی افزود: در پاره ای از موارد کارکرد یا ساختمان یک عضو را به کارکرد و ساختمان عضو دیگر در بدن تشبیه کرده است. به عنوان مثال ورود اورتر به داخل مثانه که از بین دو لایه عضلانی مثانه می گذرد واجازه برگشت ادرار به اورتر را نمی دهد را به دریچه های قلب تشبیه کرده که به صورت یک طرفه عمل می کنند.
دکتر اردلان خاطرنشان کرد: دنیای اخوینی دنیای ریزه کاری های تشخیصی است. خواننده ای که نبض و انواع آن را بنگرد خواهد دید که جزئیات بسیار ریز حرکت نبض چگونه مورد توجه اخوینی قرار گرفته و رساله نبض اخوینی عمیق ترین و مفصل ترین رساله کهن نبض است.
به گفته وی مقاله این مطالعه در مجله بین المللی قلب امریکا که از معتبرترین مجلات قلب بوده و دارای ضریب تاثیر 7.5 است به چاپ رسیده است./پایان پیام
