در دومین سلسله نشست‌های «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» عنوان شد:
صادق آیینه‌وند، چهره ماندگار تاریخ اسلام در نهمین جلسه از دومین سلسله نشست‌های «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت»: زمینه برای اجرای تمدن اسلامی فراهم نیست، به نظرم ما باید از تمدن مسلمانان آغاز کنیم و الگوی پیشرفت را بر‌مبنای تمدن مسلمانان قرار دهیم تا در مدتی کوتاه زمینه اجرای تمدن اسلامی‌فراهم شود
در این نشست که با حضور دکتر حسن سبحانی، دکتر محسن یزدان‌پناه و جمعی از دانشجویان رشته اقتصاد برگزار شد، دکتر آیینه‌وند با اشاره به موضوع سخرانی خود که بنیاد تمدنی روزآمد بر اساس جوهر تمدن اسلامی بود؛ گفت: بحثی که خواهم داشت یک نظریه در رابطه با تمدن اسلامی است که با حفظ جوهری و معرفت شناختی این تمدن، بازسازی شده است تا سیر تفکری از بادیه به قریه و سپس به مدینه را بررسی کند.
وی افزود: اگر می‌خواهیم تمدن بسازیم باید معنی بادیه، قریه و مدینه را بشناسیم. زیرا در تمدن با این سه حوزه سر و کار خواهیم داشت. در ریشه اعرابی و عربی، ما یک بدوی و بادیه داریم که منطقه جغرافیایی آن منتهی می‌شود به کوه و مرز آن را آب مشخص میکند. دوم منطقه ریف است که در آن کشاورزی صورت می‌گیرد و در حاشیه شهر قرار دارد که آن را قریه می‌دانیم.
قریه محل بروز مدنیت و رسالت است و شهر یا مدینه که محل اجرای حکومت و تمدن است که بر اساس قانون اداره می‌شود
این اندیشمند ادامه داد: بر اساس شریعت کسی که از از بادیه به شهر می‌آید دوباره نمی‌تواند به بادیه و بدویت بازگردد. یعنی تحریم بعد از هجرت می‌شود و اگر کسی بخواهد بازگردد کافر و مرتد تلقی خواهد شد. زیرا انسان از یک بادیه‌نشینی که وابسته به قوم قبیله با چرخه معیوب تفکری است به یک مدنیت و تمدن پای نهاده و باز گشتن به شکل اولیه خطا و جایز نیست. البته در این مبحث شاید امروز شکل ظاهری بادیه وجود نداشته باشد، اما تفکر بادیه‌نشینی هست و کسی که مبادی آداب و ملزم به قانون و مدنیت نیست، بادیه‌نشین محسوب می‌شود، ولو اینکه در شهر تهران حضور داشته باشد.
این چهره ماندگار تاریخ اسلام در مورد سیر تکوینی تمدن اسلامی نیز گفت: الگوی تمدن اسلامی از ریشه‌های معرفت شناختی نشات می‌گیرد و در آن علم در درجه بالای اهمیت است. مسلمانان همواره از سه علوم تاسیسی، تملیکی و اخذی استفاده کرده‌اند. علوم تاسیسی بر اساس شریعت، کتاب آسمانی و فقه پی‌ریزی شدند. علوم تملیکی مانند فلسفه، از یونانیان گرفته و توسط اندیشمندانی همچون فارابی و ابن سینا با ساختار تمدن اسلامی هماهنگ شدند و علوم اخدی نیز مانند طب و نجوم که علوم ثابت هستند گرفته و از آن بهره‌مند شدند.
اساس تمدن اسلامی یک تمدن روزآمد است که اتصال به ریشه و انطباق با نیاز در آن وجود دارد
وی ادامه داد: اگر در حال حاضر در پی طرح‌ریزی الگوی تمدن اسلامی هستیم باید توجه داشته باشیم این الگو باید کاربردی باشد. ما نمی‌توانیم بر اساس برخی از تمدن‌ها که از شیوه اخذ استفاده می‌کنند و به طور مثال از مهندسی معکوس بهره می‌گیرند، یعنی تکنولوژی را وارد و با خراب کردن و سر هم بندی کردن آن برای خود تمدن می‌سازند استفاده کنیم. این روش پشتوانه تفکری ندارد و در تمدن اسلامی جواب نمی‌دهد. زیرا تمدن اسلامی از شناخت معرفتی و جوهر پدید می‌آید. اساس تمدن اسلامی یک تمدن روزآمد است که اتصال به ریشه و انطباق با نیاز در آن وجود دارد.
این استاد دانشگاه با اشاره به جوهر وجودی تمدن اسلامی گفت: برای‌جنبه‌های معرفت شناختی تمدن اسلامی زمینه‌های فراوانی وجود دارد. اما در‌تعریف و ویژگی‌ها آن می‌توان اشاره کرد که محیط زیست را تخریب نمی‌کند؛ مقابل اندیشه‌های حرکت‌کننده نمی‌ایستد؛ خدوم است و در خدمت مردم قرار‌می‌گیرد؛ تحمیل نمی‌کند و در مقابل نمی‌ایستد. این از خصوصیات این تمدن است. هستند تمدن‌هایی که شاید از جنبه سخت‌افزاری پیشتر از تمدن اسلامی باشند، اما تفکر معرفت شناختی تمدن اسلامی بیشتر در خدمت مدنیت است و همین دلایل این تمدن را ماندگار کرده است.
وی افزود: از قرن سوم تا پنجم که اوج تمدن اسلامی محسوب می‌شود، این پشتوانه همواره وجود داشته است. نگاه تمدن اسلامی نیز هرگز سبک توسعه و راه رسیدن به آن را برهم نزده و جوهر سیال تمدن اسلامی توسعه را پذیرفته است. این مسئله باید در طرح‌ریزی الگوهای جدید نیز به خوبی لحاظ شود. به طور مثال امروز صنعت توریست یکی از کارآمدترین صنایع است و ایران به عنوان کشوری وسیع با تمدن کهن و میراث فرهنگی فراوان می‌تواند در این راه گام بردارد. با پشتوانه معرفتی و روزآمدی تمدن اسلامی می شود الگوهایی به دور از افراط در این زمینه طرح‌ریزی و اجرایی کرد.
وی در ادامه با طرح مسئله تمدن مسلمانان و تمدن اسلامی گفت: یکی از مسائلی که امروز در راه رسیدن به تمدن اسلامی مطرح است این موضوع است که اول از تمدن مسلمانان آغاز کنیم و یا از تمدن اسلامی، زیرا این دو مقوله با هم متفاوت هستند. در تمدن مسلمانان حکومت در دست مسلمانان است و مدیریت می‌کنند، اما از مسیحی و یهودی زرتشتی تا مشرک کار می‌کنند و به علم اندورزی می پردازند. آنچه حاصل از این دستاوردهای می شود، به نام مسلمانان و تحت حکومت آنها پدید می آید. عباسیان و فاطمیان تمدن مسلمانان را ساختند. در این تمدن رازی بزرگترین پزشک تمدن اسلامی قرار دارد که از لحاظ عقاید و اندیشه مورد تایید اسلام نبود. اما مدیریت مسلمانان به
گونه‌ای بوده که نگذاشته عقاید و اندیشه‌های او در جامعه رسوخ پیدا کند، ولی دستاوردهای این عالم که از درجه بالایی نیز در جامعه برخوردار بود در تمدن مسلمانان به کار گرفته شد.
زمینه برای اجرای تمدن اسلامی فراهم نیست، به نظرم ما باید از تمدن مسلمانان آغاز کنیم و الگوی پیشرفت را بر‌مبنای تمدن مسلمانان قرار دهیم تا در مدتی کوتاه زمینه اجرای تمدن اسلامی‌فراهم شود
دکتر آیینه‌وند افزود: از آنجا که تمدن اسلامی بسیار سخت است، به طوری که در آن عالم در درجه اول اهمیت قرار دارد و اساسا عالم کسی است که از دین و علم خود استفاده مادی نمی‌کند، زمینه برای اجرای تمدن اسلامی فراهم نیست، به نظرم ما باید از تمدن مسلمانان آغاز کنیم و الگوی پیشرفت را بر‌مبنای تمدن مسلمانان قرار دهیم تا در مدتی کوتاه زمینه اجرای تمدن اسلامی‌فراهم شود. در این نگاه ما از تمامی علم و عالمان بهره خواهیم گرفت و در‌مدیریت اسلامی آنها را مورد استفاده قرار خواهیم داد.
این استاد برجسته تاریخ اسلام در جمع بندی مطالب خود گفت. باید در نظر داشت که امروز دنیای اسلام همچنان در تفکر بادیه‌نشینی وجود دارد و‌کشورهای حوزه خلیج فارس بدویت را در کنار برج‌ها تجربه می‌کنند ما چنین چیز را در تمدن اسلامی نمی‌خواهیم. ما باید برای ساخت تمدن اسلامی به‌قریه محل رسالت توجه داشته باشیم که در این راه باید کشاورزی را توسعه‌داد چون پشتوانه تمدن است. دوم حجاب به معنی امنیت را در مدینه و شهرها‌مستتر کنیم و با آن معنا بسازیم.
دکتر آیینه‌وند در پایان نیز گفت: تمدن اسلامی به نظرم شروع شده است و‌‌‌این فرهنگ ما است که باید آن را دریافت کند. ما برای برخورد با این تمدن نیز می‌توانیم به دو صورت برخورد کنیم. اول اینکه بگذاریم این تمدن‌اسلامی که به شکل پازل در هر جایی از دنیای اسلام در حال شکل گیری رشد کند تا کامل شود و یا نه همچون جندی شاپور عالمان و نخبگان را در مکانی‌گردهم آوریم تا تمدن اسلامی شکل بگیرد./پایان پیام
