گذری بر رتبه بندی دانشگاه ها؛
چند سالی است که پنج دانشگاه از میان دانشگاه های سطح کشور با ارایه مقالات وپژوهش های علمی در سطح بین المللی مطرح شده و در صدر رتبه بندی دانشگاه های کشور قرار گرفته اند ، اما سوال اینجاست که آیا این رتبه بندی ها بر اساس استانداردهای جهانی انجام گرفته است؟ در این راستا نظر رییس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ویکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی را جویا شدیم که در ادامه می خوانید.
دکترجعفر مهرداد رییس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در گفت وگو با خبرنگار گروه دانش خبرگزاری دانا (دانا خبر) با اشاره به تاریخچه رتبه بندی دانشگاه های کشور گفت: رتبه بندی در ایران سابقه اش به سال 2006 میلادی یعنی سال 1385 بر می گردد،که در آن سال در سومین نشست وزرای آموزش عالی و تحقیقات علمی کشورهای اسلامی در کویت وزیر علوم ،دکتر محمد نیکی زاهدی در این نشست شرکت و با پیشنهاد هیات مدیره در ایجاد نظام رتبه بندی دانشگاه ها و موسسات پژوهشی کشورهای اسلامی،این پیشنهاد ضمنی مورد پذیرش شرکت کنندگان در این نشست قرار گرفت و در همان جلسه هسته اولیه رتبه بندی تعیین و مشخص شد. انتصاب ایران به عنوان شش عضو اصلی رتبه بندی دانشگاه های کشور های جهان اسلام
وی افزود:با تعیین رتبه بندی دانشگاه ها، ایران به همراه کشور های ترکیه ،مالزی،پاکستان و مراکش و همچنین سازمان همکاری اسلامی بخش علوم و فن اوری ، از اعضا تیم رتبه بندی تعیین شدند .
دکتر مهرداد ادامه داد:در سال 2005و 2007 نیز طی دو سمینار پی در پی که با حضور وزیر اسبق وزارت علوم تحقیقات و فن آوری و خبرگان رتبه بندی در تهران برای تعیین معیار ها و شاخص ها برگزار شد که بعد از تعیین شاخص ها درحالی که پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با نظر دکتر مهدی نژاد نوری ،مسوولیت رتبه بندی دانشگاه ها ی ایران را بر عهده گرفت ،اصل شاخص ها نیز در سال 2011 در نشست فوق العاده آموزش کشور عربستان به تصویب رسید و این پایگاه نیز به عنوان مرجع دانشگاه های اسلامی تعیین شد .
معیار رتبه بندی دانشگاه ها
رییس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با اشاره به پنج معیار رتبه بندی دانشگاه ها بیان داشت:معیار های رتبه بندی دانشگاه ها به ترتیب،پژوهش با 57 درصد وزن،آموزش با 35 درصد وزن، تسهیلات و امکانات و تاثیر اقتصادی و اجتماعی دانشگاه است که هر کدام از این معیار ها شاخص های مختلفی دارند که مهمترین آنها مرتبط با معیار پژوهش است که عمدتا به تعداد حجم مقالات ،کیفیت و اثر بخشی مقالات ارتباط دارد .
روش گرد آوری اطلاعات و رتبه بندی
وی در پاسخ به این سوال که روش گرد آوری اطلاعات و رتبه بندی به چه صورت انجام می شود اظهار داشت : پایگاه جهانی آی اس سی بر اساس موازین تعیین شده دانشگاه های کشور را از سال 89 رتبه بندی کرده و روش گرد آوری داده ها به وسیله پرسش نامه الکترونیکی است که بر اساس معیارها و شاخص ها طراحی شده و دانشگاه ها بدون دخالت انسانی آمار های موردنیاز رتبه بندی را به طورمستقیم وارد پرسشنامه الکترونیکی می کنند.
وی به عدم تجربه ایران در نحوه رتبه بندی دانشگاه ها اشاره ای کرد و در ادامه تصریح کرد:در سال 89 دانشگاه های ایران تجربه چندانی با روش رتبه بندی نداشتند ،با این همه میزان مشارکت دانشگاه های وابسته به وزارت علوم ،وزارت بهداشت و واحد های دانشگاه آزاد در خور توجه بود.
پنج دانشگاه برتر کشور در سال 89و 90
به گفته مهرداد در سال 89 با معرفی دانشگاه های برتر کشور پنج دانشگاه برتر به ترتیب دانشگاه تهران ،دانشگاه علوم پزشکی ،دانشگاه صنعتی شریف ،امیر کبیر و تربیت مدرس و در سال 90 به ترتیب دانشگاه های تهران،صنعتی شریف ،امیر کبیر ،علوم پزشکی و تربیت مدرس بودند ونتایج سال 91 نیز درپایان فروردین ماه سال 92 اعلام خواهد شد .
چرا چند سال پیاپی فقط دانشگاه تهران مقام اول را کسب می کند؟
رییس مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری که موفقیت دانشگاه تهران رادر رتبه بندی ها میزان تولیدات این دانشگاه می داند، به فعالیت های این دانشگاه اشاره ای کرد و گفت:مطرح بودن دانشگاه ها در سطح جهان به دلیل امتیازاتی است که آنها دارند.
وی افزود:وجود دانشگاه تهران در رتبه بندی بین المللی ناشی از میزان تولیدات علمی این دانشگاه است ،به طوری که دانشگاه تهران در رتبه بندی شانگهای جزء 500 دانشگاه تراز اول و در دامنه 300تا350 قرار دارد و دانشگاه صنعتی شریف نیز تنها، در نظام رتبه بندی کیو اس بیشترین امتیاز را از انتشار مقاله در مجلات بین امللی داشته و جز400 دانشگاه اول جهان است .
آیا رتبه بندی دانشگاه ها بر اساس استانداردهای جهانی صورت می گیرد؟
دکتر مهردادبا تاکید بر پیروی از استانداردهای جهانی در رتبه بندی دانشگاه های کشور گفت:شاخص ها و معیار های که در سطح بین المللی وجود دارد نمادی از استانداردهای آموزشی و تحقیقاتی است ،ما می توانیم دراین شاخص ها دخالت داشت باشیم امادانشگاههایی که در رتبه بندی شانگهای و کیو اس مطرح می شوند جزء بهترین ها هستند ،این خود دانشگاه ها هستند که در اول شدنشان نقش دارند و هیچ چیزی بر خلاف استانداردهای جهانی نیست.
شاخص هایی که در دبیر خانه شورای انقلاب فرهنگی برای ارزیابی دستگاه ها و موسسات پژوهش به کار می رود سیستم ارزیابی آموزش علم و فناوری و آموزش عالی نام دارد و بیشتر از رتبه بندی متوجه سنجش و ارزیابی است .
مهمترین موضوع در شاخص رتبه بندی پژوهش و تولید علمی است و ارزیابی بر اساس استناد ها و مقالات ارایی شده در سه سال گذشته است.
رویکرد شاخص ها باید منجر به افزایش دانش بنیادی دانشگاه ها شود
همچنین دکتر جلیلی نماینده مردم مسجد سلیمان در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت وگو با خبرنگار گروه دانش خبرگزاری دانا در رابطه با این موضوع گفت:رویکردشاخص ها اگر منجر به افزایش دانش در حوزه دانش بنیادی دانشگاه ها یا نو آوری در عرصه علم نشود رتبه بندی ها به جایی نخواهد رسید .
وی افزود :رویکرد رتبه بندی دانشگاه ها باید افزایش مقالات و انتشارات دانشگاه ها باشد و این مراکز علمی حرفی برای گفتن داشته باشند چرا که خیلی از دانشگاه ها هستند که مقالاتشان برداشت های تقلیدی از سایر حوزه ها و دانشگاه ها و کپی شده است.
استاندارد جهانی باید به دانش افزایی دانشگاه ها کمک کند
این نماینده مجلس اذعان داشت :ما باید ببینیم نگاهمان به رتبه بندی به چه صورت است کمی،کیفی یا ترکیبی از این دواست. اگر استاندارد جهانی به دانش افزایی دانشگاه ها کمک کند بسیار خوب است ولی اگر معیار آن جذب دانشجو باشد که بیشترین تجارت جهت علم افزایی در کسب رتبه در خیلی از دانشگاه ها است متاسفانه کمکی به افزایش دانش بنیادی دانشگاه ها نخواهد کرد.
دانشگاه تهران با کسب رتبه اول چقدر در پیشرفت و نوآوری علم موثر بوده است؟
دکتر جلیلی با اشاره به رعایت شاخص ها دررتبه بندی بیان داشت:در رتبه بندی ها همیشه سعی می شود که شاخص ها رعایت شود اما سوال اینجاست که آیا دانشگاهی مانند دانشگاه تهران که رتبه اول را به خود اختصاص داده توانسته است به پیشرفت نو اوری وعلم کمک کند یا خیر ؟ که البته مطمئن هستیم این دانشگاه در این زمینه هم موفق بوده است،همچنین درارزیابی ها تعداد مقالات و پژوهش ها ،فعالیت کارکنان در طول یک سال همگی در کنار هم قرار گرفته و به طور مثال امتیاز آن به 100 می رسد و بر این اساس دانشگاه ها در جدول رتبه بندی در صدر یا انتها قرار می گیرند.
وی ادامه داد:در ایران هم استاندارد جهانی به معنی رهبری کیفیت نیست چرا که برخی دانشگاه ها برای گرفتن گواهینامه بین المللی سعی می کنند خودشان را در شاخص ها تعریف کنند .
رقابت سالم ،مانع از بین رفتن دانشگاه ها توسط یکدیگر می شود
جلیلی با تاکید بر این که باید رقابت در حوزه دانشگاه ها افزایش یابد اظهار داشت:اگر رقابت در میان دانشگاه ها افزایش یابد مانع از آن می شود که دانشگاه ها برای از بین بردن یکدیگر برنامه ریزی کنند تا به هدفشان برسند.
همچنین ایجاد نوآوری در حوزه علم نیاز به همکاری چند دانشگاه دارد ،اول یا آخر شدن باید در حوزه دانشگاه ها در جهت علم افزایی باشد نه فقط برای رقابت و باید از ظرفیت ها استفاده شود.
بودجه دانشگاه ها بر چه اساسی تعیین می شود ؟
به گفته وی: برای تعیین بودجه دانشگاه ها بر اساس علم و مقالات تولید شده در کشور و مقالات بین المللی و تاثیر علم در نوآوری است ،مسلما به دانشگاه های که تلاش بیشتری در این زمینه داشته باشند بودجه بیشتری ارایه خواهد شد./پایان پیام
