به گزارش گروه ایرانشناسی وگردشگری خبرگزاری دانا، خلیج فارس در امتداد دریای عمان و در میان شبه جزیره عربستان و ایران قرار دارد. مساحت آن ۲۳۳٬۰۰۰ کیلومتر مربع است. از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و الحاق رود کارون به آن است، ختم می‌شود. خلیج پارس نامی است به جای مانده از کهن‌ترین منابع، زیرا که از سده‌های پیش از میلاد سر بر آورده‌است، و با پارس و فارس نام سرزمین ملت ایران گره خورده‌است.
به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج فارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای مهم و راهبردی بشمار می‌آید. خلیج فارس در سده اخیر بدون تردید یکی از مهمترین و حساس‌ترین مناطق جهان در نگرش‌های ژئوپولتیک بوده است. با توجه به تحولات و دگرگونی‌های عمیق و جاری در عرضه مناسبات بین‌المللی در آغاز قرن 21 به عنوان مهمترین کانون توجه قرار گرفته و به تعبیر کلاسیک ژئوپولتیک «هارتلند» یا «قلب زمین» نام می‌گیرد.
خلیج فارس و سواحل آن معادن سرشار نفت و گاز دارد و مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین سبب، منطقه‌ای مهم و راهبردی به شمار می‌آید. بندرهای مهمی در حاشیه خلیج فارس وجود دارد که از آنها می‌توان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی و ابوظبی را در امارات متحده عربی نام برد.
موقعیت و ویژگی‌های جغرافیای
آب‌های خلیج فارس از سایر آب های جهان شورتر است چون آب رودهای آن نمک و املاح فراوان دارد و همچنین تبخیر آن نیز بیشتر از آب دریافتی از باران و رودخانه‌هاست.
درجه حرارت در تابستان 32 تا 34 درجه سانتیگراد و در زمستان 15 درجه می‌باشد. خیلج فارس با ویژگی‌های خود، یعنی عمق کم، شوری آب، ارتباط محدود با آب‌های آزاد جهان، اکوسیستم ویژه‌ای را تشکیل داده و مجموعه حیاتی وابسته و پیوسته‌ای را در کف، داخل، بالا و سطوح سواحل خلیج فارس بوجود آورده است. بروز «مه» از ویژگی‌های اقلیمی خلیج فارس است که در تابستان و اوایل صبح روی می‌دهد و میزان دید را تا 3 کیلومتر و گاه تا 800 متر کاهش می‌دهد.
همسایگان خلیج فارس
کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیج فارس هستند که در این میان ایران با طولانی‌ترین ساحل بیشترین جمعیت و کهن‌ترین تمدن در ساحل شمال آن واقع شده و عربستان بزرگترین همسایه خلیج فارس و بحرین کوچکترین و قطر کم جمعیت‌ترین همسایه آن است.
محیط زیست خلیج فارس
خلیج فارس یکی از بزرگ ترین پناهگاه‌های موجودات دریایی مانند مرجان‌ها، ماهی‌های تزئینی کوچک، ماهی‌های خوراکی و غیر خوراکی، صدف‌ها، حلزون‌ها، نرم تنان، شقایق‌های دریایی، اسفنج‌های دریایی، عروس‌های دریایی، لاک پشت‌ها، دلفین‌ها، کوسه ماهی‌ها و بسیاری از موجودات دریایی دیگر هستند.
جنگل‌های حرا
تنها جنگلی است که روی آب شور دریا به دلیل مهکشند (جذر و مد) شبها زیر آب هستند و روزها سر از آب بیرون میاورند که دارای انواع خاصی درخت است که ریشه آنان آب شور را، شیرین کرده و به درخت می‌دهد.
خلیج فارس دارای آب‌های آزاد و جزایر متعددی است که این مساله در واقع خلیج فارس را به‌عنوان یکی از منحصر به فردترین آب‌ها مطرح کرده‌است و وجود 64 درصد از ذخایر و 30 درصد نفت منطقه در این منطقه باعث شده‌است تا همواره مورد توجه دنیای استعمار و مستکبران باشد.
جزایر خلیج فارس
منطقه خلیج فارس در حدود 130 جزیره بزرگ و کوچک دارد که جزایر شمالی آن که همگی در مالکیت و حاکمیت ایران هستند در حالیکه جزایر جنوب و شمال غرب که متعلق به کشورهای عربی‌اند غالبا مرجانی و سنگی و غیر مسکونی هستند.
بزرگترین جزیره خلیج فارس «قشم» است که 115 کیلومتر طول و بین 35-10 کیلومتر عرض دارد. پس از قشم به ترتیب جزایر بوبیان (کویت) و بحرین بزرگترین جزایر منطقه هستند. جزایری مانند هرمز، قشم، خارک، کیش، بحرین و فیلکه (کویتی) دارای سوابق دیرینه تاریخی و یا تجاری هستد. مهمترین جزایر ایران عبارتند از:هرمز- لارک- قشم- هنگام- تنب بزرگ- تنب کوچک- ابوموسی- فرور بزرگ- فرور کوچک- سیری- کیش- هندورابی- لاوان- ام الکریم- نخیلو- خارک- خارگو- ام مسیله- دوبه- حاج صلبوخ- دارا- مینو و جزیره فارسی. این جزایر متعلق به سه استان جنوبی ایران یعنی خوزستان، بوشهر و هرمزگان هستند.
جزیره کیش
جزیره ی کیش از نظر محیط زیست طبیعی، یکی از بکرترین مناطق خلیج فارس محسوب می شود. سواحل کم نظیر این جزیره مرجانی، نه تنها در فصول گوناگون سال، بلکه در طول یک روز و در ساعات مختلف جلوه های گوناگون و بسیار زیبایی از طبیعت را به تماشا می گذارند. سواحل کیش از زیباترین منظره ی غروب خورشید را در آن جا دید. از جمله نقاط دیدنی جزیره ی کیش، آکواریوم بزرگ آن است که در گوشه ی شرقی جزیره با معماری زیبا قرار داد و گونه های مختلف ماهیان و آبزیان اطراف جزیره در آن به تماشا گذاشته شده اند. جزیره ی کیش اولین بند آزاد تجاری ایران است که امروزه به طور روزانه هزاران نفر جهت خرید و دیدار از زیبایی های طبیعی این جزیره به سمت آن عزیمت می کنند. از مناطق دیدنی کیش می توان به مجموعه قنات های کاریز، پارک دلفین کیش، کشتی یونانی، درخت سبز (انجیر معابد)، شهر باستانی حریره و... اشاره کرد.
جزیره قشم
قشم بزرگ ترین جزیره ی ایران و بزرگ ترین جزیره ی غیرمستقل دنیاست. «جزیره قشم» دومین بندر آزاد تجاری ایران است که سواحل آن برای ایجاد لنگرگاه مناسب است. این جزیره پانزده بندر صیادی و تجاری دارد. قشم دارای جمعیت غیربومی و مهاجر بسیاری است که به طور عمده در بخش های تجارت، بازرگانی، صنایع و معادن، ادارات و دوایر دولتی و تشکیلات سازمان منطقه ی آزاد قشم و دیگر بخش های خدماتی به فعالیت اشتغال دارند. اولین و مهم ترین جامعه ی گیاهی جزیره در جنگل های حرا مشاهده می شود. پستانداران قشم عبارتند از چهار گونه خفاش که بک نوع آن میوه خوار است. چهار گونه جونده، یک نوع از خارپشت، خرگوش، روباه و جبیر نیز در قشم شناسایی شده است. در گشت و گذاری چند روزه در جزیره قشم به آسانی می توان تا صد گونه از پرندگان را مشاهده کرد
جزیره خارک
جزیره خارک در فاصله ٥٧ کیلومتری شمال غربی بوشهر واقع گردیده، طول تقریبی این جزیره ٨ و عرض آن ٤ تا ٥ کیلومتر در ٢٨ کیلومتری بندر گناوه قرار دارد.
این جزیره سرزمینی مرجانی است که زمین شناسان پیدایش آن را به 14 هزار سال پیش نسبت می دهند. جزیره خارک در نقطه ای سوق الجیشی در امتداد راه دریائی بنادر باستانی مهمی چون سیراف; لیان; سینیز; مهرویان قرار داشت
جزیره لاوان
این جزیره از شمال شرقی به بندر مقام، از شرق به جزیره شتور و از جنوب به حوزه های نفتی رسالت، رشادت و سلمان محدود می شود. وسعت این جزیره 76 کیلومتر مربع است و پس از قشم و کیش بزرگترین جزیره ایران در آب های خلیج فارس است. فاصله این جزیره تا بندر لنگه 91 و تا بندرعباس حدود 198 مایل دریایی است. جزیره لاوان دورترین جزیره نسبت به مرکز استان هرمزگان است.
جزیره هندورابی
جزیره هندورابی با 8/22 کیلومتر مربع مساحت، در فاصله 325 کیلومتری بندرعباس و 133 کیلومتری بندر لنگه و در حد فاصل بین دو جزیره کیش و لاوان قرار گرفته است. محیط زیست جزیره به دلیل بسته بودن آن محدود است و موجوداتی از قبیل انواع پرندگان کوچک، پرندگان مهاجری نظیر باز و شاهین و انواع کمی از خزندگان و موش صحرایی در آنجا یافت می شود. این جزیره از نظر سیاحت و ایرانگردی از زیرمجموعه‌های کیش است که با توجه به امکانات و استعداد طبیعی جزیره از نظر آب، خاک، هوا و شرایط خاص تجاری جزیره کیش و همچنین برخورداری از زیبایی های طبیعی، قادر است بخشی از نیازهای سیاحتی و گردشگری ایرانگردان را تأمین کند.
جزیره شتور
جزیره شتور در فاصله حدود یک و نیم کیلومتری جنوب شرقی جزیره لاوان قرار دارد. طول جزیره 7/1 کیلومتر و عرض آن 800 متر است. جزیره شتور غیرمسکونی است و هیچ گونه فعالیتی در آن دیده نمی شود. این جزیره از باارزش ترین و مهمترین پناهگاه های حیات وحش (پرندگان، لاک پشت های دریایی، ماهی ها و دلفین ها) در خلیج فارس است و جزء مناطق حفاظت شده کشور است.
جزیره ابومموسی
جنوبی ترین جزیره ایرانی آب‌های خلیج فارس، جزیره ابوموسی است. این جزیره در 222 کیلومتری بندرعباس و هم چنین در 75 کیلومتری بندر لنگه واقع شده است. جزیره ابوموسی یکی از چهارده جزیره استان هرمزگان است که بیشترین فاصله از سواحل ایرانی خلیج فارس را دارد و طول و عرض آن در حدود 5/4 کیلومتر است. شهر ابوموسی مرکز جزیره ابوموسی است. ارتفاع آن از سطح دریا 46 متر و مساحت آن 22 کیلومتر مربع است.
جزیره تـنب بزرگ
این جزیره در فاصله 14 مایل دریایی از جنوب غربی جزیره قشم، واقع شده است. طول و عرض آن 75/3 در 9/3 کیلومتر و مساحت آن 3/10 کیلومتر مربع است. مرتفع ترین نقطه جزیره تنب پنجاه و سه متر از سطح دریا ارتفاع دارد در قسمت‌های جنوب غربی این جزیره و در نزدیکی سواحل آن، خانه های مسکونی از راه چندین خیابان و جاده به هم پیوسته اند
جزیره تـنب کوچک
این جزیره مثلث شکل در شش مایلی غرب تنب بزرگ قرار دارد. فاصله آن تا مرکز استان، از طریق دریا، حدود صدو پنج مایل دریایی است. این جزیره غیرمسکونی است و مرتفع ترین نقطه آن از سطح دریا، بیست و یک متر ارتفاع دارد.
جزیره سیری
این جزیره در قلب آب‌های خلیج فارس قرار دارد. وسعت جزیره سیری 3/17 کیلومتر مربع است. این جزیره فاقد پستی و بلندی بوده و نسبتاً مسطح است. در قسمت های شمالی و نزدیک سواحل جزیره، مناطق مسکونی همراه با سایر تاسیسات جای گرفته اند.
در این جزیره تعداد قابل توجهی نخل خرما به طور پراکنده وجود دارد که محصول آن فقط مصرف محلی دارد. این منطقه پوشش گیاهی فقیری دارد. در این جزیره معدن خاک سرخ نیز موجود است.
جزیره فرور بزرگ
یکی دیگر از جزایر قلمرو استان هرمزگان، جزیره فرور بزرگ است که فاصله آن تا نزدیک ترین نقطه سواحل ایران در حدود بیست کیلومتر و مساحت آن 2/26 کیلومتر مربع و ارتفاع بلندترین نقطه آن از سطح دریا 145 است.
سطح جزیره از تپه ماهورهای کوچک تشکیل شده است. این جزیره بر روی یکی از کمربندهای زلزله خیز جهان قرار دارد. رنگ آب در نزدیکی جزیره سیاه است. در آب‌های این جزیره ماهی فراوان وجود دارد و به همین خاطر صیادان در اطراف آن فعالیت زیادی دارند.
جزیره فرور بزرگ یکی از کانون‌های زیست حیات وحش است و تعداد بی‌شماری از پرندگان از قبیل: عقاب ماهیگیر، طوطی، چک‌چک، قمری خانگی، چکاوک کاکلی، پرستو، بلبل خرما، چاخ لق، هدهد، دم جنبانک زرد، چک‌چک سرسیاه، زنبورخور معمولی، یاکریم و ... همچنین پستاندارانی از قبیل جیر و جانورانی همچون یک نوع خارپشت، مارمولک، مار جعفری و عقرب در آن زندگی می کنند.
جزیره فرور کوچک
این جزیره غیر مسکونی در قسمت شمال غربی جزیره ابوموسی(بوموسا) واقع شده است و حدود 36 مایل دریایی تا شهر ابوموسی و 149 مایل دریایی تا بندرعباس فاصله دارد. مساحت این جزیره 5/1 کیلومتر مربع و بلندی مرتفع ترین نقطه آن از سطح دریا سی و شش متر است. بزرگترین ابعاد طولی و عرضی جزیره، 4/1 و 1/1 کیلومتر است. جزیره فرور کوچک و سواحل آن، به علت موقعیت اقلیمی و استقرار در مسیر مهاجرت پرندگان دریایی، زیستگاه گونه‌های متنوع پرندگان مهاجر و بومی است.
جزیره مینو
این جزیره که در گذشته به نام «صلبوخ» معروف بوده، بین آبادان و خرمشهر واقع شده و دو شاخه ی «اروندرود» آن را فرا می گیرد. مینوشهر، شهر کوچکی که در آن قرار گرفته، دارای جمعیتی حدود دوازده هزار نفر است و بیشتر کاربرد تفریحی برای مردم دو شهر آبادان و خرمشهر دارد.
جزیره ی مینو از معدود نقاطی در جهان است که در آن سیستم آبیاری به صورت طبیعی و با جزر و مد آب انجام می شود و نیاز به وسایل مکانیکی و تلمبه ی آب ندارد. نخل های بی شمار این جزیره، اکوسیستم مناسبی برای زیست پرندگان مهاجر است.
جزیره فارسی
این جزیره نیز فاقد سکنه است، اما به دلیل وجود ایستگاه هواشناسی اهمیت ویژه یی دارد. ایستگاه هواشناسی جزیره ی فارسی، اطلاعات هواشناسی را به تمام شرکت‌های کشتیرانی می رساند.
لازم به ذکر است جزیره‌های غیرمسکونی خلیج فارس از اهمیت ویژه جهانی به عنوان زیستگاه مرجان های دریایی (خوراک غواص ها) محل تخم گذاری پرستوهای دریایی و لاک پشت ها و زیستگاه انواع پرندگان مهاجر برخوردار است پایان پیام/.
