در طول تاریخ تمدن، همواره بازرگانان به دنبال آن بودند تا ضرر و زیان های
احتمالی ناشی از تجارت خود را کاهش دهند. در این زمینه، شراکت راه مناسبی
بود که می توانست ریسک کسب و کار آنها را کاهش دهد چون با شریک شدن چند
فرد در یک کسب و کار، سود و زیان های احتمالی آن کسب و کار بین شرکا تقسیم
می شد. این تجربه، بتدریج به تشکیل شرکت های سهامی منجر شد. در این شرکت
ها، هر یک از شرکا به نسبت سهمش در شرکت، در منافع یا ضررهای احتمالی شرکت
هم سهیم می شد.
با این وصف، اولین شرکت سهامی در دنیا با نام موسکووی در سال 1553 میلادی،
با مشارکت عده ای از تجار در روسیه ایجاد شد، ولی گسترش مبادلات تجاری در
جهان، نیاز به سرمایه های بیشتـر و شرکای بیشتری را آشکار کرد. پیدا کردن
شرکای متعدد برای سرمایه گذاری در یک کسب و کار، به مراکزی نیاز داشت که
بتوانند بین دارندگان و متقاضیان سرمایه، ارتباط برقرار کنند. چنین مراکزی
به نام بورس معروف شدند. در حقیقت شرکت ها با فروش سهام خود در بورس،
سرمایه گذاران و شرکای بیشتری را برای مشارکت در کسب و کار خود پیدا می
کردند.
ولی واژه بورس هم مانند دیگر واژه های اقتصادی، دارای پیشینه ای تاریخی
است. برای مثال واژه بانک از آنجا پدید آمده بود که در اروپا افراد برای
انجام مبادلات پولی خود روی نیمکت های میدان های قدیمی می نشستند و پول های
خود را مبادله می کردند. از آنجا که لغت «بنک» در زبان ایتالیایی به معنی
نیمکت است بعدها مراکزی که وظیفه انجام مبادله های پولی را به عهده گرفتند
به بانک معروف شدند.
قرن 15 میلادی
به عقیده اغلب پژوهشگران، تاریخچه پیدایش واژه بورس به قرن پانزدهم میلادی
باز می گردد. در آن زمان، بازرگانان و کسبه شهری به نام بروخه در شمال
غربی بلژیک، در میدانی به نام «تر بورس» و در مقابل خانه بزرگ زاده ای به
نام واندر بورس جمع می شدند و خرید و فروش می کردند. از آن تاریخ به بعد،
مکان هایی که مردم در آنجا خرید و فروش می کردند، به بورس معروف شدند. در
عین حال برخی پژوهشگران دیگر هم معتقدند اولین بورس اوراق بهادار در سال
1460 میلادی در شهر آنورس درشمال بلژیک کلید خورده است.
شش قرن پیش، مکان های بورس از ضوابط و نظم خاصی برخوردار نبودند و هرکس می
توانست در آنجا به فعالیت بپردازد، اما به مرور زمان و رفته رفته، نظم و
انضباط خاصی در این مکان ها حاکم شد، طوری که پس از مدتی، فقط صراف ها،
بازرگانان و دلالان اجازه خرید و فروش در این مکان ها را پیدا کردند. در
گذر زمان، تالارهای مسقف بورس شکل گرفت و بازرگانان که تا پیش از آن، در
هوای آزاد خرید و فروش می کردند برای معامله به این تالارها رفتند.
اولین بورس رسمی جهان
با این توصیف نخستین بورس اوراق بهادار جهان در اوایل قرن هفدهم میلادی در
شهر آمستردام هلند تشکیل شد و کمپانی هند شرقی، اولین شرکتی بود که سهام
خود را در آن عرضه کرد.
مدتی بعد از تشکیل این بورس، اولین نشانههای «حباب قیمتی» تاریخ، در همین
بورس پدیدار شد. به طوری که ارزش سهام را تحت تأثیر قرار داد و قیمت سهام
به حد انفجار رسید به طوری که قیمت سهام شرکت به 1200 درصد نرخ اولیه آن
افزایش یافت. فعالیت های مرتبط با بورس در لندن هم از اوایل قرن هجدهم
میلادی و در قهوه خانه ها شروع شد. این فعالیت ها در سال 1773 و با خرید
ساختمان مستقل از سوی معامله گران وارد فصل جدیدی شد و سرانجام سوم مارس
سال 1801، بورس لندن فعالیت رسمی خود را آغاز کرد.
بورس نیویورک هم به عنوان سومین بورس بزرگ در تاریخ، فعالیت خود را در
هفدهم می 1792، با امضای قرار داد موسوم به «پیمان درخت نارون» آغاز کرد و
در هشتم مارس 1817 با تنظیم اساسنامه، رسما شروع به کار کرد.
با شروع فعالیت بورس های بزرگ جهان، بتدریج دیگر کشورها نیز دارای بورس
شدند تا آنجا که امروز کمتر کشوری است که صاحب بورس اوراق بهادار نباشد.
بورس های بزرگ دنیا
در کنار بانک مرکزی، در خیلی موارد بورس هر کشور، نمادی از اقتدار و توانمندی های اقتصادی آن کشور محسوب می شود. به همین دلیل، آشنایی اجمالی با بورس های مشهور جهان که در ادامه، ازآنها نام برده می شود خالی از لطف نیست.
بورس نیویورک، بزرگ ترین بورس جهان
بورس نیویورک (NYSE) با ارزش 18 تریلیون دلاری خود، بزرگ ترین و معتبرترین
بازار سرمایه دنیا محسوب می شود طوری که آرزوی بزرگ بسیاری از شرکت ها این
است که وارد این بورس شوند و در فهرست شرکت های پذیرفته شده آن قرار داشته
باشند. شرکت ها با ورود به این بورس، از اعتبار و حیثیت ویژه ای برخوردار
می شوند و به سرعت معروف و مشهور می شوند. شاخص اصلی اقتصادی بازار
نیویورک، داوجونز نام دارد.
اما بورس نیویورک فعالیت خود را چگونه آغاز کرد. در هفدهم می 1792، 24
کارگزار بازار سهام در خیابان وال استریت نیویورک و زیر درخت نارون دور هم
جمع شدند و توافق نامه ای را امضا کردند که به توافق نامه «درخت نارون»
مشهور شد. آنها در هشتم مارس 1817 با تنظیم اساسنامه، شروع به کار بورس
نیویورک را رسمیت بخشیدند. وال استریت با جمع آوری مبالغی به عنوان ورودیه
از دلالان و گسترش عملیات تقویت شد و به مجتمع تجاری عظیمی مبدل شد که بعد
ها به عنوان بورس سهام نیویورک رسما به ثبت رسید. اکنون بورس نیویورک منبع
تعیین قیمت 24 کالای مهم کشاورزی و معدنی دنیا اعم از طلا، نقره، نفت خام،
گازوئیل، گندم، ذرت، جو، پشم، سویا، کنجاله، شکر، قهوه، سیب زمینی، مس،
سرب، آلومینیوم و... محسوب می شود.
بورس نزدک
نزدک یک بازار بورس سهام بزرگ دیگر در آمریکاست. این بازار بزرگ ترین بازار معامله الکترونیک سهام در آمریکا به شمار می رود که با حضور بیش از ۳۲۰۰ شرکت در آن، بیشترین مقدار معامله سهام را نسبت به هر بازار بورس دیگری در جهان دارد. این بازار سال ۱۹۷۱ از سوی انجمن ملی معامله گران اوراق بهادار NASD پایه گذاری شد؛ اما آن بنیانگذاران در سال های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱، خود را از این بازار بیرون کشیدند. شاخص این بورس هم نزدک 100 نام دارد. بورس نزدک، بزرگ ترین بازار معامله های کالاهای الکترونیک در جهان محسوب می شود. جالب است در نظر داشته باشیم در سایه چنین رقابتی، بیش از یک سوم کل جمعیت آمریکا سهامداران بورس هستند.
بورس لندن
بورس لندن (LSE) یکی از معتبرترین و در عین حال باسابقه ترین بورس های دنیا محسوب می شود که در لندن انگلیس واقع شده است. این بورس سال ۱۸۰۱ تأسیس شده و با دارا بودن فهرستی از شرکت های انگلیسی و غیر انگلیسی، از بزرگ ترین بورس های جهان به شمار می رود. بورس لندن بخشی از گروه بورس لندن است و ساختمان کنونی این بورس، در میدان پاترنوستر نزدیک کلیسای جامع سنت پل لندن قرار گرفته است. در بورس لندن، کالاهایی نظیر طلا، نقره، نفت خام، پلاتین، گازوئیل، کائوچو، آلومینیوم، نیکل، روی، قلع، سرب و مس معامله می شود، طوری که قیمت این کالاها در سراسر دنیا عمدتا بر اساس قیمت موجود در بازار لندن تعیین می شود.
بورس توکیو
بورس توکیو یا به اختصار TSE در توکیوی ژاپن واقع شده است و سومین بازار بورس دنیا با ۲۲۹۲ شرکت فهرست شده و بازاری به ارزش 3.9 تریلیون دلار به حساب می آید. این بورس تا سال 1992 بزرگ ترین بازار سرمایه دنیا محسوب می شد. رونق این بازار از پویایی و ارتباط درونی بورس ها و بانک های ژاپنی سرچشمه می گیرد. این بورس که 107 سهامدار دارد، بزرگ ترین سهامدار خود را شرکت مورگان استنلی آمریکا می بیند. شاخص بورس توکیو، نیکی نامیده می شود و در این بورس، بهای 24 کالای عمده ای که در بورس نیویورک هم مورد معامله قرار می گیرد ، تعیین می شود.
منبع: جام جم
