به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا(دانا خبر)، میلیون ها سال از زمانی که کل کره زمین را آب فرا گرفته بود، می گذرد و سهم ایران از آن همه آب، داشتن بزرگترین دریاچه جهان و دومین دریاچه شور جهان شد. دریای مازندران، بزرگترین دریاچه جهان است که بین ایران و جمهوری های استقلال یافته شوروی مشترک است و آنقدر بزرگ است که آن را دریا می نامند و دریاچه ارومیه که دومین دریاچه شور جهان است.
در ایران 28 دریاچه طبیعی و 9 دریاچه که براثر ساخت سد شکل گرفته وجود دارد ؛ از این میان 12 دریاچه پرطرفدار طبیعی کشور را بشناسید.
دریاچه خزر
دریای خزر و سواحل زیبای آن با چشم‌اندازها و مناظر بسیار بدیع، دلنشین و دیدنی مقصد بسسیاری از مسافران به خصوص در فصل تابستان است. دریای مازندران از ظرفیت ها و قابلیت های بسیار بالایی در زمینه بهره برداری‌های جهانگردی برخوردار است كه در نوع خود شاید كم نظیر باشد. سواحل و كرانه‌های دریای خزر در پیوند با جلگه سرسبز و كوه‌های بلند سر به فلک كشیده البرز، از دیدنی ترین و جالب ترین نقاط استان است.
خزر نام قومی است که به همراه دیگر اقوام بیابان‌گرد شمال قفقاز، در زمان ساسانیان، بارها و بارها به سرزمین ایران تاختند و پس از حضور کوتاه مدت خود معمولا به دست سپاه ساسانی از مرزهای ایران بیرون رانده می شدند. در هیچ یک از نوشته های مولفان شرقی و غربی دوران پیش از اسلام نامی از "خزر" بر دریای شمال ایران دیده نشده است. در نوشته های مولفان اسلامی، این دریا در کنار نام های دیگر، خزر هم نامیده شده است.
130 رودخانه به این دریاچه می ریزند که بزرگترین آنها رود ولگا است که هر سال به طور میانگین ۲۴۱ کیلومترمربع آب را وارد این دریاچه می کند. دریاچه خزر را به نام های دریای خزر، ورکانه، گرگان و دریای کاسپین نیز می شناسند.
طول این دریاچه حدود ۱۰۳۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتر و عرض آن بین ۱۹۶ تا ۴۳۵ کیلومتر است. این دریا دارای تنوع زیستی متفاوتی است که مهمترین آن ماهی های خاویاری است هرچند که به دلیل صیدهای غیرمجاز نسل ماهیان خاویاری رو به انقراض است.
دریای گرگان یا دریای ورکانه نام این دریاچه بزرگ در عهد هخامنشیان و همچنین اشکانیان است اما کاسپین از نام قوم کاسپی یا کاسی گرفته شده که قبل از آریایی ها در کرانه های غربی تا جنوب غربی این دریا ساکن بوده‌اند و به تدریج تا کرانه های جنوبی آمدند.
دریاچه شورمست
تورهای گردشگری زیادی به صورت یک روزه و دو روزه علاقه مندان را به بازدید از دریاچه شورمست در سوادکوه می برند. دریاچه شورمست، تنها دریاچه طبیعی شهرستان سوادکوه است که وسعت آن ۱۵ هزار متر مربع و حداکثر عمق آن پنج متر است. این دریاچه در ۵/۵ کیلومتری شهرپل سفید و در ارتفاعات مشرف به این شهر در مجاورت روستای شورمست واقع شده است.
منظره این دریاچه با جنگل اطراف آن که از درختان کهنسال و بلند قامت توسکا پوشیده شده، آن را به یکی از زیباترین اماکن موجود در شهرستان سوادکوه تبدیل ساخته است. دریاچه شورمست به دلیل قرار گرفتن در شاهراه تهران شمال و وجود دو محور جاده آسفالته و راه آهن از موقعیت بسیار مناسبی برخوردار است.
دریاچه گهر
دریاچه گَهر یک دریاچه کوهستانی در ایران است که در منطقه حفاظت شده اشترانکوه بین بخش زز و ماهروی الیگودرز و درود در استان لرستان قرار دارد و سالانه حدود یکصد هزار نفر از آن دیدن می کنند. شما می توانید علاوه بر استفاده از آرامش این دریاچه ماهیگیری نیز کنید. این درحالی است که به دلیل نداشتن راه ماشین رو تا حد زیادی از خرابی و آلودگی به دست انسان به دور مانده است.
ساحل این دریاچه به جز در ضلع غربی و شرقی که ساحلی ماسه ای دارد و برای شنا مناسب است اما در سایر نقاط دارای ساحلی صخره ای است که برای شنا مناسب نیست. در قسمت پایین دریاچه، جنگلی انبوه وجود دارد که در شرف نابودی است. در قسمت بالای آن نیز جنگلی انبوه وجود دارد که این جنگل هم در معرض خطر نابودی است. با حدود ۴۰ دقیقه پیاده‌روی می شود به دریاچه گَهر دوم رسید. عمق آن کم است و ماهیان کف دریاچه را با کمی دقت می شود به خوبی دید. ماه های تیر و مرداد بهترین زمان سفر به این دریاچه است.
دریاچه پریشان
دریاچه فامور یا پریشان یکی از زیباترین و بزرگترین دریاچه های آب شیرین ایران و خاورمیانه است که در بخش جره و بالاده شهرستان کازرون قرار گرفته است. مساحت این دریاچه 4300 هکتار است که دور تا دور آن را کوه فراگرفته است.
این دریاچه دارای چهار گونه ماهی بومی به نام های ماهی زردک، ماهی سرخه، ماهی پرک و مار ماهی آب شیرین و همچنین چند گونه ماهی وارداتی نظیر ماهی کپور، ماهی فیتوفالک و آمور است که در سال ۱۳۶۸ به دریاچه وارد شده‌اند اما تنها کپور معمولی با شرایط دریاچه سازش پیدا کرد و دوگونه دیگر مشکلات متعددی را به وجود آورده‌اند. هر سال با آغاز فصل پاییز پرندگان زیادی از سیبری و کشورهای اسکاندیناوی به جمله زیستگاه‌ها و دریاچه های استان فارس مانند دریاچه پریشان کوچ می کنند و مناظر زیبایی را به وجود می آورند.
این دریاچه بر اثر سوزاندن بخش بزرگی از نیزارهای اطرافش به علت عملیات راهسازی در معرض خطر است. در طی این آتش سوزی ها هزاران قطعه لاک پشت و پرنده مهاجر از بین رفته اند. همچنین بخش اعظم این دریاچه به علت خشکسالی های اخیر خشک شده است. کارشناسان بر این باورند که خشکسالی و برداشت بی رویه و غیر اصولی آب از مهمترین دلایل خشک شدن دریاچه پریشان است.
دریاچه مهارلو
نام این دریاچه، برگرفته از نام روستای مهارلو از توابع شهرستان سروستان استان فارس است که در نزدیکی آن قرار گرفته است. وسعت این دریاچه 25 هزار هکتار بوده که بخش عمده‌ای از این دریاچه بر اثر خشکسالی سال 1387 خشک شده و تنها 600 کیلومتر مربع آن باقی مانده است. مهارلو در غرب دریاچه بختگان که امروز کاملا خشک شده، قرار گرفته است.
مهمترین گونه پرنده این دریاچه فلامینگو است. از این دریاچه برای تهیه نمک صنایع استان فارس هم استفاده می‌شود. همچنین به دلیل سرازیرشدن فاضلاب آبزیانی که در آن زندگی می کنند در خطر نابودی قرار گرفته اند. آب دریاچه مهارلو شور است که توسط سه رودخانه نوبه اى خشک، حمزه، سروستان و همچنین روان آب هاى کوه هاى مجاور تامین می شود. حداکثر عمق این دریاچه سه متر است.
دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه بزرگترین آبگیر دایمی آسیای غربی است که در شمال غرب فلات ایران قرار گرفته است. وسعت این دریاچه۸۷۶ /۵۱ کیلومتر مربع است که حدود سه درصد مساحت کل کشور را دربر می گیرد. از نکات جالب درباره این جاذبه طبیعی این است که میزان نمک محلول در آب این دریاچه دو برابر اقیانوس ها ست و به همین دلیل، هیچ ماهی و نرم تنی به جز گونه هایی از سخت پوستان در آن زندگی نمی کنند، آب آن هیچ وقت یخ نمی زند و شناگران نیز می توانند روی آن شناور بمانند.
دریاچه ارومیه 102 جزیره دارد که البته برخی از آنها مانند جزیره کاظم داشی این روزها به یک کوه تبدیل شده اند. مدتی است که این دریاچه به دلیل پل میانگذر شهید کلانتری، احداث چاه های عمیق بسیار زیاد و غیرقانونی و ساخت سد روی رودخانه هایی که دریاچه را تغذیه می کردند در خطر خشکسالی شدید قرار دارد.
دریاچه زریوار
دریاچه آب شیرین زریوار یکی از مهمترین دریاچه‌های غرب کشور است که در سه کیلومتری مریوان قرار دارد. مساحت این دریاچه 720 هکتار است که حداکثر شش متر عمق دارد. وجه تسمیه زریوار و زریبار که هر دو در منطقه متداول است، به واژه "زری" که در زبان کردی به معنی دریاچه است، باز می گردد. پسوند "دار" و "بار" پسوند تشبیهی و زریبار یا زریوار به معنی دریاچه وار است.
درباره این دریاچه افسانه های متعددی وجود دارد که مشهورترین آنها حکایت از وجود شهری مدفون در زیر آب های دریاچه دارد. در این دریاچه ماهی هایی چون سیاه ماهی خالدار، سیاه ماهی معمولی و عروس ماهی و همین طور 31 گونه پرنده بومی‌و مهاجر زندگی می کند. اگر به دریاچه زریوار سفر کردید، ماهی کباب هایی که کنار این دریاچه پخته می شوند و قایقرانی روی آن به طور حتم خاطرات خوبی برایتان می سازند.
دریاچه اوان
اگر روزی خواستید قلعه الموت را ببینید دریاچه اوان را از یاد نبرید. این دریاچه که بیش از 70 هزار متر مربع مساحت دارد، در ارتفاع هزار و 800 متری از سطح دریا واقع شده و تنها از آب چشمه های زیرزمینی موجود در بستر دریاچه تغذیه و تنها بخش ناچیزی از آن هنگام بارندگی تامین می شود اما به صورت سطحی و کم. غلیان دایمی آن باعث صافی و زلالی آب دریاچه شده است.
عمیق ترین بخش اوان به 5/7 متر می رسد که در جنوب شرقی آن واقع شده است البته برخی از مسوولان عمق دریاچه را بین یک تا 20 متر تخمین زده اند. از سرریز آب دریاچه نیز رود کوچکی تشکیل می شود که آب آن مورد استفاده کشاورزان روستاهای کوشک و آیین است. در تابستان این دریاچه محل ماهی گیری، آب تنی و قایقرانی و در پاییز، مامن پرندگان مهاجر مانند قو، غاز، مرغابی و در زمستان با توجه به برودت هوا و یخ زدن سطح آن قابل اسکی سواری است.
دریاچه حوض سلطان
اغلب تورهای گردشگری که برای دیدن کاشان و یا زیارت حضرت معصومه (س) به قم می روند، سری هم به دریاچه آب شور حوض سلطان می زنند. دریاچه نمک حوض سلطان در ۴۰ کیلومتری شمال قم و به مساحت تقریبی ۲۴۰ کیلومتر مربع است. وسعت و شکل دریاچه متناسب با ورود آب و میزان بارندگی آن درفصول مختلف سال متفاوت است. در مواقع بارندگی و ذوب برف های ارتفاعات اطراف، چون بر میزان آب ورودی افزوده می شود، وسعت آن زیاد و در غیر از این ایام، وسعت آن کم می شود. بدین ترتیب سطح آب دریاچه پیوسته در نوسان است. این دریاچه از دو چاله جدا از هم تشکیل شده است.
چاله غربی به نام حوض سلطان و چاله شرقی به نام حوض مره است که به وسیله یک آبراهه به هم وصل می شوند. رودهای متعددی به این دریاچه وارد می شوند که از اراضی شوره زار ونمکی اطراف عبور می کنند. حوض سلطان در سال ۱۸۸۳ میلادی و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران قم تشکیل شد.
دریاچه ولشت
دریاچه کوهستانی ولشت در کیلومتر 25 جاده چالوس کرج، شهر مرزن‌آباد واقع شده، دریاچه ولشت یکی از 10 دریاچه آب شیرین کشور است که در این منطقه واقع شده و محیط زیست مناسبی را برای پرندگان و آبزیان فراهم کرده است. گونه های گیاهی و جانوری کلاردشت نیز از دیگر ویژگی های آن هستند.
این دریاچه در ارتفاع یک هزار متری از سطح دریای خزر قرار دارد. مسیر دسترسی به آن از شهر چالوس و از طریق کندوان و محور ارتباطی چالوس به تهران آغاز و پس از طی 23 کیلومتر و بعد از پل کجور و گذر از سربالایی ها و پیچ های جنگل تا کنار دریاچه ادامه می یابد. حضور گردشگران بدون نظارت طی سال های گذشته طبیعت این منطقه آسیب‌پذیر و اکوسیستم طبیعی آن را دگرگون کرده است. از جمله ورود آلاینده های محیطی، حیات انواع آبزیان چون ماهی سفید، اردک ماهی، شاه کولی و حتی جلبک ها و پلانگتون ها را در معرض تهدید قرار می دهد.
دریاچه نئور
دریاچه نِئور دریاچه ای ما بین شهر اردبیل و شهر خلخال در مرز بین استان گیلان و استان اردبیل است. این دریاچه در ۴۸ کیلومتری جنوب شرقی اردبیل به‌طرف خلخال در یکی از دره های کوهستان باغیرو و در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا با مساحتی بالغ بر ۲۱۰ هکتار و عمق متوسط ۵ متر است.
پس از طی چهل کیلومتر از شهر اردبیل به سمت شهر خلخال به ده بودالالو می رسیم. سپس باید جاده ای به طول سیزده کیلومتر را به سمت بالای کوه طی کرده تا به دریاچه رسید. این دریاچه دارای نوعی ماهی به نام قزل‌آلای رنگین کمان است. جاده کوهستانی برای رسیدن به این دریاچه آسفالت بوده، ولی جاده دور دریاچه خاکی است. متاسفانه نزدیک به دو سال است که ماهی در دریاچه وجود ندارد.
ماهی‌های دریاچه نئور هر سال پیش از زمستان صید و جمع‌آوری می شوند زیرا در اثر یخ زدن دریاچه این ماهی ها نمی توانند در زمستان زنده بمانند و پس از زمستان دوباره ماهی های کوچک پرورشی در نئور رها می شوند. با بهره گیری از آب این دریاچه، تعدادی استخر پرورش ماهی نیز در پیرامون اردبیل درست شده است.
دریاچه قله سبلان
سبلان، از کوه های مرتفع ایران است که در شمال غرب کشور و در استان اردبیل قرار دارد. سبلان سومین قله بلند ایران (پس از دماوند و علم‌کوه) و یک کوه آتشفشانی غیرفعال است. ارتفاع قله این کوه ۴۸۱۱ متر است و در بالای قله آن دریاچه کوچکی قرار دارد. سبلان به خاطر آبگرم های طبیعی دامنه کوه، طبیعت تابستانی زیبا و پیست اسکی آلوارس مورد توجه گردشگران است.
کوهستان سبلان از کانون های مهم آبگیر دایمی رودهای آذربایجان است. دامنه های شمالی آن به دره رود قره سو و اهرچایی و دامنه های جنوبی آن به شاخه ها ی آجی چای منتهی می گردد. بنابراین سبلان بخش عمده ای از آب های حوضه رود ارس و دریاچه ارومیه را تامین می کند در دامنه های سبلان چشمه های فراوان آب گرم و آب سرد معدنی وجود دارد که در فصول مختلف مورد استفاده اهالی مشکین شهر و گردشگران قرار می گیرد. در بالای قله سبلان حفره ای وجود دارد که دهانه آتش فشان سبلان بوده است و امروزه به صورت دریاچه ای در فصل گرم ظاهر می شود.
