به گزارش گروه فناوری
خبرگزاری دانا(داناخبر)، شبکه ملی اطلاعات بحثی است که در سال های گذشته به کرات از
سوی مقامات مختلف تکرار شده و در این مدت تلاش‌های مختلفی صورت گرفته تا با راه‌اندازی
این شبکه شاهد به حداقل رسیدن تهدیدات و مخاطرات فضای سایبری کشور و همچنین دسترسی
به اینترنت با سرعت و کیفیت بهتر باشیم. اما این پروژه هم مانند بسیاری از پروژه‌های
دولتی دیگر با ابهامات بسیاری همراه بوده است، از این رو برای پاسخگویی به این
ابهامات گفت و گویی با علی حکیم جوادی، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و
رییس سازمان فناوری اطلاعات، ترتیب داده‌ایم.
حفظ اطلاعات کاربران اعم از دولتی و خانگی به هیچ وجه یک ادعا نیست
بسیاری از کارشناسان حوزه اعتقاد دارند راه اندازی شبکه ملی اطلاعات به نوعی اختراع کردن مجدد چرخ است و صرف این همه هزینه هیچ توجیه اقتصادی ندارد، در این زمینه و برای دفاع از این شبکه چه صحبتی دارید؟
شاید اگر بخواهیم اهداف اصلی ایجاد و توسعه و بهره برداری از شبکه ملی اطلاعات را دسته بندی کنیم، اتفاقا مهمترین هدف از طراحی و راه اندازی این شبکه توجیه اقتصادی آن است و آن هم این است که بسیاری از پهنای باند مصرفی تا قبل از مطرح شدن این شبکه پهنای باند وارداتی بود، یعنی اینکه به اینترنت جهانی متصل می‌شدیم و برای انجام امر داخلی از آن استفاده می‌کردیم.
دلیل این امر هم این است که کلیه سرویس ها و خدماتی که به مردم ارایه می‌شود در خارج از کشور قرار دارد و به ناچار باید از سرویس اینترنت جهانی استفاده کنیم و اطلاعات از ورودی های کشور خارج شده و اطلاعات را در خارج از مرزهای کشور ذخیره و بازیابی شود و مورد استفاده کاربران قرار گیرد.
مساله دیگر بحث حمایت از اطلاعات و داده هاست، یعنی اینکه ما اطلاعاتمان را در داخل کشور تولید و نگهداری کرده و مورد استفاده قرار دهیم و لزومی ندارد اطلاعات کاربران ایرانی در خارج از کشور ذخیره شود.
بنابراین اگر ما فرآیند تولید، انتقال، نگهداری و پردازش اطلاعات را در نظر بگیریم می توانیم بگوییم توجیه شبکه ملی اطلاعات این است که می خواهیم تا جاییکه امکان دارد اطلاعاتی را که می‌شود در داخل کشور تولید کرد، تولید کرده و مورد مصرف کاربران قرار دهیم و لزومی به انتقال این اطلاعات به سرورهای خارجی نباشد.
اولین دستاورد راه اندازی این شبکه این است که مبلغی که برای استفاده از پهنای باند داخلی می پردازیم حدودا یک دهم مبلغی است که در حال حاضر کاربران می‌پردازند؛ که به نظرم مهمترین توجیه اقتصادی شبکه همین موضوع می تواند باشد علاوه بر این، در حال حاضر این هزینه برای تامین پهنای باند به سرورهای خارجی پرداخت می‌شود که ما می‌توانیم این مبالغ را به فعالان حوزه در کشور خودمان پرداخت کنیم.
ضمن اینکه وقتی مراکز داده به داخل کشور انتقال پیدا کند در بازار ایجاد مرکز داده هم رونقی ایجاد می‌شود و ما می توانیم یک فعالیت تجاری پر رونق را در داخل کشور ایجاد کنیم و از آنجا که سرمایه گذاری در این بخش درآمدهای کلانی را ایجاد می کند، می توانیم سرمایه های زیادی را نیز در این حوزه جذب کنیم.
مساله دیگر این است که با راه اندازی شبکه ملی اطلاعات، کسب و کارهای جدیدی در کشور ایجاد می‌شود و بحث تولید سرویس و محتوا که در حوزه های مختلف بحث ایجاد ارزش افزوده را مطرح می‌کند، نیز رونق پیدا می کند. بنابراین از منظر اقتصادی، این شبکه ایجاد اشتغال هم خواهد کرد، چراکه بخش مختلفی در این حوزه فعال خواهند شد.
اگر با دید اجتماعی هم به این شبکه نگاه کنیم می بینیم که شبکه ملی اطلاعات در این حوزه نیز به شدت تاثیر گذار بوده و باعث افزایش رفاه مردم می‌شود، چراکه قطعا خدمات الکترونیکی دولت که مردم قرار است در آن سرویس بگیرند در شبکه جهانی اینترنت وجود ندارد و فقط می تواند در شبکه های داخلی مطرح شود که مسلما تاثیرات اجتماعی زیادی از جمله افزایش رفاه اجتماعی را به دنبال خواهد داشت.
در بخش امنیتی این شبکه هم که در اینجا بحث حریم خصوصی و حفظ اطلاعات با ارزش مدنظر من است، می توانم بگویم که حفظ اطلاعات کاربران اعم از دولتی و خانگی به هیچ وجه یک ادعا نیست.
اگر بخواهیم از زاویه فرهنگی هم کارکرد این شبکه را مد نظر قرار دهیم، باید بگویم می توانیم از طریق تولید محتوای فرهنگی در این شبکه به طور قطع کمتر مورد هجوم سایر فرهنگ ها قرار بگیریم. چراکه معتقدم فرهنگ در قالب یک بسته تاثیرگذاری زیادی دارد و اگر ما به ازای داخلی برای مقابله نداشته باشیم، مطمئنا مغلوب خواهیم شد.
علاوه بر همه اینها وقتی نیازهای داخلی کاربران از طریق دسترسی به اینترانت داخلی رفع شود، اینترنت جهانی هم با حجم ترافیک بسیار کمتری برای دسترسی به سایت‌ها و اطلاعاتی که در داخل وجود ندارد، در اختیار کاربران قرار می گیرد و کاربران می‌توانند با سرعت و کیفیت بالاتری به شبکه اینترنت جهانی دسترسی پیدا کنند.
این نکته یکی ازنقاط قوت این شبکه است که با راه اندازی آن کسانی که واقعا به استفاده از شبکه اینترنت جهانی نیاز دارند از آن استفاده می کنند و ما می‌توانیم با یک برنامه ریزی جامع و تعریف شده از فضای وب به صورت بهینه استفاده کنیم. فکر می کنم همین دلایل می تواند توجیه مناسبی برای طراحی و راه اندازی این شبکه باشد.
علاوه بر تمامی اینها در حال حاضر تمام دنیا این رویکرد جدی را پذیرفته است و اغلب کشورها از جمله برزیل، هند، کشورهای اروپایی و حتی کشورهای همسایه خودمان این شبکه را راه اندازی کرده اند. بنابراین اعتقاد من بر این است که هم به لحاظ فنی و هم اقتصادی و هم به دلایل امنیتی، راه اندازی این شبکه توجیه دارد.
همیشه وقتی صحبت از امنیت این شبکه می‌شد مسوولان از به حداقل رسیدن تهدیدات و مخاطرات فضای سایبری کشور از طریق این شبکه صحبت می‌کردند؛ حال آنکه شما مفهوم امنیت شبکه ملی اطلاعات را حفظ حریم خصوصی کاربران تعریف کردید.
وقتی صحبت از امنیت می کنیم بحث امنیت اطلاعات مطرح است، خصوصا امنیت اطلاعات شرکت‌ها و ارگان‌های دولتی و خصوصی کشور از جمله بانک‌ها که حفاظت اطلاعات برایشان مهم است.
اما بارها در حملاتی که کشورمان را مورد تهدید قرار داده است شاهد بودیم که حملات اصلا از طریق شبکه نبوده و به طور مثال ویروس مورد نظر از طرق دیگری غیر از شبکه وارد شبکه شده است. پس چطور می‌توانیم ادعای امنیت این شبکه و دور ماندن از تهدیدات سایبری را از طریق این شبکه داشته باشم؟
البته باید در نظر داشته باشیم که مساله امنیت یک بحث نسبی است و هیچ گاه به صورت صد در صدی مطرح نمی شود. ویروسی که با USB وارد شبکه می‌شود و اطلاعاتی را به خارج از کشور می‌فرستد به هرحال از طریق یک شبکه این کار انتقال اطلاعات را انجام می‌دهد.
حال اگر اصلا سیستم‌ها و شبکه های مکان‌های امنیتی و دولتی به شبکه جهانی متصل نباشند، بنابراین اطلاعاتی از گیت‌های کشور خارج نمی‌شود. پس اگر ما با حملاتی مواجه شدیم و اطلاعاتمان به خارج کشور منتقل شده است، قطعا اتصال به شبکه جهانی اینترنت وجود داشته است و من اصلا چیزی غیر از این را قبول نمی‌کنم.
در عین اینکه در این شبکه با توجه به تمام این بحث‌ها، ما حتما از نرم افزارهای مطمئن هم استفاده می کنیم. به هر حال تصور من این است که در صورت راه اندازی، این شبکه می تواند فواید زیادی هم برای کاربران و هم برای بهره وری از منابع ملی داشته باشد.
ویژگی اصلی طراحی این شبکه این بود که با همکاری همه اپراتورها و دست اندرکاران بخش دولتی و خصوصی صورت گرفت
برای راه اندازی این شبکه چقدر بودجه در نظر گرفته شده است؟ و چه زمانی به بهره برداری خواهد رسید؟
خوشبختانه در قانون برنامه علاوه بر تعریف تکالیف، زمانبندی هایی هم مشخص شده است و تا پایان سال دوم برنامه پنجم توسعه مقرر شده که همه دستگاه‌های دولتی به این شبکه متصل شوند. به عقیده من ویژگی خاص این طرح این است که این شبکه با توجه به منابع و سرمایه گذاری هایی که از قبل در کشور انجام گرفته بود طراحی و راه اندازی شد وگرنه اگر می خواستیم این شبکه را از ابتدا ایجاد کنیم باید سالانه سه هزار میلیارد تومان برای راه اندازی شبکه ملی اطلاعات، هزینه می کردیم. در حالیکه ویژگی اصلی طراحی این شبکه این بود که با همکاری همه اپراتورها و دست اندرکاران بخش دولتی و خصوصی این کار صورت گرفت. همچنین سعی کردیم با با صرف حداقلی هزینه های دولتی این شبکه را تا به این جا برسانیم.
چراکه من معتقدم ایجاد شبکه ملی اطلاعات با صرف حداقل هزینه‌های دولتی قابل انجام است و ما فقط باید درست برنامه ریزی کنیم، در حال حاضر برای راه اندازی شبکه ملی اطلاعات 14 فعالیت عمده را احصا کردیم و از لایه دسترسی تا محتوا فعالیت‌ها را تعریف کردیم که باید به درستی اجرا شود.
مسوولیت تمامی دستگاه‌ها چه بخش دولتی و چه بخش خصوصی مشخص شده است و اگر جایی نیاز بود که اپراتور جدیدی برای این پروژه همکاری کند حتما پروانه همکاری را صادر کردیم.
بحث دیگر، بحث مدیریت شبکه و ساماندهی IP آدرس هاست که وظیفه این کار برعهده سازمان فناوری اطلاعات است که در حال انجام است و حتی بحث امنیت هم یکی از مقولات این طرح است که اگر این 14 مرحله با موفقیت انجام شود ما شبکه ملی اطلاعات را خواهیم داشت.
خوشبختانه بخش عمده ای از کارهایی که برای راه اندازی این شبکه مورد نیاز است، انجام شده و بخشی از آن که برمی‌گردد به مبحث دولت الکترونیک نیز در مراحل تدوین سند نهایی است و در حال حاضر مشغول تعریف سرویس ها وخدمات آن هستیم.
در حال حاضر دستگاه‌های اجرایی همه به هم متصل شده اند و به عبارت دیگر مجموعه های مود نظر به هم متصل شده اند و شبکه های مختلفی از قبیل شبکه سلامت، شبکه هوشمند مدارس، شبکه مالیاتی و... در حال حاضر به هم متصل شدند و طبق برنامه‌ای که داریم قرار است امسال این اطلاعات را که داخل شبکه وجود دارد را به اشتراک بگذاریم.
به اعتقاد من ایجاد دولت الکترونیک نقطه عطف شبکه ملی اطلاعات خواهد بود و پیامد مثبتی که دارد کاهش بوروکراسی و کاغذ بازی های اداری خواهد بود و از این طریق به سمت بهینه سازی ساختار الکترونیکی روابط و به اشتراک گذاری اطلاعات بین دستگاه‌های اجرایی خواهیم رفت.
دولت الکترونیک چه زمانی در دسترس عموم قرار خواهد گرفت؟
برای رسیدن به این مرحله مهمترین موضوع بحث ایجاد مراکز داده دبود که خوشبختانه مراکز داده را هم در اغلب استان‌ها ایجاد کرده و در حال کار هستیم. بخش خصوصی علاقه مند به کار بر روی این موضوع است و داوطلبان زیادی داریم که حاضرند روی این کار سرمایه گذاری کنند، چراکه قسمت عمده ای از فعالیت‌های ما برمی گردد به بخش میزبانی سرویس های مبتنی بر مراکز داده.
گویا در این شبکه با کمبود محتوا هم روبه رو هستیم؛ با فرض راه اندازی این شبکه در زمینه تولید محتوا چه برنامه‌ای خواهید داشت؟
در زمینه محتوا باید بگویم چه کسی گفته محتوا نداریم اتفاقا محتوا زیاد داریم، اما نکته ای که وجود دارد این است که این محتواها باید ساماندهی شود، در حوزه‌های مختلف تعداد زیادی محتوای دیجیتال آماده داریم، منتهی برای ارایه این محتواها باید بستر تعریف شود و اپراتورهایی وجود داشته باشد که بتواند در بستر این شبکه سرویس دهد که خوشبختانه آن هم رو به رونق است و امیدواریم در سال 92 شرکت‌های تولید محتوا در کشور راه اندازی شوند و کاربران بتوانند به محتواهای مورد نظرشان نه به شیوه‌ای که امروزه می بینیم بلکه با سرعت و کیفیت مناسب دسترسی پیدا کنند.
وقتی که بستر برای تولید محتوا آماده شد آن وقت است که می‌بینیم بازار تولیدکنندگان محتوا رونق پیدا می کند. به هرحال پرواضح است که بخش عمده درآمد و سودآوری در این حوزه است و به نظر من با صرف هزینه اندکی می‌توانیم کارشناسان و فارغ‌التحصیلان این حوزا را در کنار هم جمع کنیم و محتواهای غنی تولید کنیم.
به نظر می‌رسد هنوز هم در راه اندازی این شبکه با نقص قوانین مواجه هستیم، چراکه هنوز اثری از قانونی جامع و مشخص برای تعریف وظایف و تکالیف و چگونگی روابط بین تولیدکنندگان محتوا و اپراتورهای سرویس دهنده و کسانی که بستر را برای ارایه محتوا ایجاد می‌کنند، وجود ندارد. آیا برای این موضوع نیز تدبیری اندیشیده‌اید؟
بله؛ مشخص است که در اینجا نیاز داریم در غالب رگولاتوری یک سری زمینه های قانونی آماده کنیم که در سازمان فناوری اطلاعات مشغول به این کار هستیم و سعی داریم قوانینی وضع کنیم که روابط بین تولیدکنندگان محتوا و اپراتورهای سرویس دهنده را تنظیم کنیم تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کرده و علاوه بر این برای ورود به بخش خصوصی انگیزه ایجاد کنیم.
چه زمانی این شبکه به بهره برداری خواهد رسید؟
شاید همین الان هم داریم از فواید این شبکه بهره می‌گیریم اما متوجه نیستیم؛ اولین و مهمترین مفهوم در طراحی این شبکه مفهوم انتقال داده ها به داخل کشور بوده است که از این طریق بتوانیم با رونق کسب وکار در این حوزه و ایجاد محتوا و موتورهای جستجو، این شبکه را فعال کنیم که الان چنین چیزی را داریم.
شاید فقط در مفهوم کلی هنوز نتوانسته ایم طرح دولت الکترونیک را به طور کامل راه اندازی کنیم که آن هم قرار است در یک فرآیند زمانی مشخص انجام دهیم و بحث دیگر اتصال خانوارها به این شبکه است، که این اتصال هم به لحاظ فنی مشکلی ندارد و اگر مجوز مربوطه از سوی شورای عالی فضای مجازی صادر شود، این آمادگی را داریم که اینترانت را با پهنای باند دو مگابیت به کاربران خانگی ارایه دهیم.
در جایی گفتید برای راه اندازی این شبکه هزینه زیادی نشده است، اما مکررا اخبارهایی به گوش می‌رسد مبنی بر اینکه برای راه اندازی شبکه ملی اطلاعات مبالغ هنگفتی هزینه شده است، برای رفع ابهامات چه صحبتی دارید؟
برای راه اندازی این شبکه هزینه‌ها در غالب برنامه ریزی های صورت گرفته بوده و مبلغ هنگفتی برای این طرح هزینه نشده است و فقط اپراتورها را موظف کردیم که فعالیت‌هایی را برای راه اندازی این شبکه انجام دهند. اما نمی دانم چرا اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه برای این شبکه هزینه‌های هنگفتی شده که این مطلب برای من هم بسیار جالب بود.
به هرحال بودجه‌هایی که می‌گیریم و اینکه چه‌قدر سرمایه گذاری شده کاملا مشخص است، به طور قطع می گویم که یکی از مهمترین ویژگی‌های پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات، این است که با کمترین بودجه دولتی در حال راه اندازی است و بیشتر هزینه‌ها بر دوش بخش خصوصی است که البته بخش خصوصی هم هزینه نمی‌کند، بلکه سرمایه گذاری می‌کند و مطمئنا سود آن را هم می‌بیند.
شاید اگر متولیان لازم دانستند شبکه ملی اطلاعات هم فیلتر شود
آیا کاربران در شبکه ملی اطلاعات هم فیلترینگ را تجربه خواهند کرد؟
بحث فیلترینگ به ما برنمی گردد و هیچگاه به ما مربوط نبوده، بنابراین من نمی‌توانم در مورد آن صحبتی کنم، البته باید بگویم خوشبختانه همکاران حوزه روز به روز بیشتر به تجهیزات فنی مجهز می‌شوند و این مساله می‌تواند دغدغه‌های حوزه فناوری کشور را کم کند.
اما من معتقدم که باید بتوانیم با روش‌های ایجابی کاربران را به استفاده از سایت‌های مفید و محتوای بومی علاقه‌مند کنیم، از این رو به حوزه فیلترینگ چندان علاقه مند نیستم.
در رابطه با این شبکه هم نمی‌دانم قرار است فیلتری روی آن اعمال شود یا خیر؛ نمی‌دانم شاید اگر متولیان لازم دانستند این کار روی این شبکه هم انجام گیرد.
ماجرای همکاری دانشگاهیان با وزارتخانه در انجام این پروژه چیست؟
برای اینکه مستندات طراحی این شبکه را مبتنی بر یک سری تحقیقات دانشگاهی داشته باشیم و برای اینکه از توان فنی نیروهای علمی هم استفاده کنیم، بخشی از کار تحقیقاتی پروژه را به دانشگاهیان سپردیم، اما به دلیل اینکه زمان زیادی نداریم، مسیر خودمان را طی می‌کنیم و علاوه بر این در وزارتخانه هم یک تیم فنی در غالب کارگروه فنی- تخصصی شکل گرفته و در حال همکاری با آنها هستیم. بنابراین منتظر نمی‌مانیم که کار آکادمیک این پروژه به طور صددرصدی به اتمام برسد و بعد ما کارمان را شروع کنیم. اما به هر حال از نتایج تحقیقات همکاراه آکادمیک خود هم استفاده می‌کنیم.
کاربران با همین مودم‌هایی که در حال حاضر در اختیار دارند می‌توانند به اینترانت هم متصل شوند
کاربران خانگی برای دسترسی به شبکه ملی اطلاعات چه تغییرات سخت افزاری و نرم افزاری را باید صورت دهند؟
برای طراحی این شبکه سناریوهای مختلفی را دنبال کرده و نشست‌های زیادی با تیم های فنی داشتیم، اما یکی از ویژگی‌های اصلی طراحی این شبکه بحث کاربران بود و اینکه چگونه کاربران با حداقل هزینه بتوانند از حداکثر خدمات این شبکه بهره ببرند.
بنابراین مدلی که در حال حاضر در راه اندازی این شبکه داریم آن را دنبال می‌کنیم اینگونه است که کاربر نباید برای اتصال به اینترانت دستگاهی را تغییر دهد، یعنی از طریق همین مودم‌هایی که در حال حاضر در اختیار دارند و دارند سرویس می‌گیرند می‌توانند به اینترانت هم متصل شوند. حتی بیش از 90 درصد مودم‌هایی که PAPها از آنها استفاده می‌کنند هم عملا از طراحی این شبکه پشتیبانی می‌کند.
بنابراین برای دسترسی به این شبکه هیچ تغییرات سخت افزاری در تجهیزات کاربر داده نمی‌شود، و در تنظیمات سیستم‌های کاربران هم هیچ تغییری انجام نمی‌شود. بلکه در مراکز ارایه سرویس این اتفاق خواهد افتاد و کاربر عملا متوجه این تغییرات نخواهد شد تا زمانیکه سرعت و کیفیت بالا را تجربه کند.
بنابراین سیستم دسترسی این شبکه هوشمند است و از طریق IP آدرس کاربر به طور خودکار، به شبکه اینترانت و یا شبکه اینترنت جهانی متصل می‌شود. از این طریق ما بحث بهینه سازی و طراحی ترافیک شبکه را خواهیم داشت.
گفت و گو از هانیه حقیقی
