سینمای ما عین دیانت ماست/ محمد رضا اسلاملو

محمد رضا اسلاملو در گفت وگو با گروه راهبرد خبرگزاری دانا با اشاره به رعایت اخلاق در سینما گفت: چون ما با مخلوقی به نام انسان سروکار داریم، ممکن است بر این باور باشیم که در جوامع مختلف، اخلاق اجتماعی یکسان است. دلیل چنین باوری این است که انسان بنا بر فطرتی که دارد دردها، تمایل ها و گرایش های مشترک بسیاری دارد. از طرفی این باور هم درست که اخلاق در جوامع گوناگون، بنا به تفاوت در مذهب ها و عرف جوامع اشکال گوناگونی هم داشته باشد. اما باید قبول کنیم که این تفاوت در اخلاق در شکل ها است و فطرت انسان مشترک است. این دو دیدگاه مخالف هم نیستند و در واقع مکمل همدیگرند.

کارگردان «باغ سید» در ادامه با تاکید بر نقش اعتقادات در اخلاق افزود: اعتقادات نقش مهمی در شکل گیری اخلاقیات دارند. با یک مثال این مساله را تبیین می کنم. مثلا در نقطه ای از کره زمین که مسلمان هستند، می بینید مسایلی رعایت می شود و جزو اخلاق عمومی است، اما در نقطه ای دیگر بنا به تفاوت های مذهبی همان مسایل ضد ارزش محسوب می شوند. این حتی در شکل شیعه و سنی هم قابل لمس است. این تفاوت در فرهنگ ها و اعتقادهای خاصی است که بنا به دلایل تاریخی و جغرافیایی به وجود آمده است. از این منظر ما صورت مساله را شناسایی می کنیم.
این کارشناس مسایل سینما در ادامه اظهار داشت: اگر ما عرف و آداب اجتماعی را هم در نظر بگیریم، می توانیم در جهت اثبات تفاوت هایی جزیی در جامعه گام برداریم. با این شرایط آن چیزی که از آن به عنوان یک روند اخلاقی در نظر می گیریم، باید وابسته به عرف و اعتقاد جامعه باشد. از این جهت همه فراورده های فرهنگی اعم از سینما و سایر هنرها باید تجلی همین عرف و اعتقادهای اصیل جامعه باشد.

کارگردان «بر فراز فاو» با نگاه به مسایل اخلاق در سینما افزود: از آنجایی که سینما باید منعکس کننده ساخت و بافت اخلاقی جامعه خود باشد، باید این سینما بومی باشد. ممکن است شخصی به بولیوی نرفته باشد. اما با دیدن یک فیلم از آن کشور، نه تنها داستان آن فیلم را درک می کند، بلکه حتی می تواند به جزییات فرهنگی، اعتقادی و ارزشی جامعه بولیوی هم پی ببرد. ممکن است حتی با جزیی ترین خلق و خوی مردم بولیوی تا ساخت اجتماعی آنجا آشنا شود.
اسلاملو گفت: در سینمای اخلاقی هم این مساله را باید رعایت کنیم. فیلمی که ساخته می شود، باید با خلق ها، فرهنگ و اعتقادهای جامعه منطبق باشد که بتواند نام فیلم اخلاقی را به خود بگیرد. یعنی سینمای اخلاقی باید جزییات – از جمله تعارف ها تا اصول اخلاقی- را منعکس کند. یعنی یک فیلساز باید بداند که چه مسایلی را رعایت کند.
این کارگردان سینما در ادامه با اشاره به حفظ اصول اخلاقی در عین پیشرو بودن، بیان کرد: ممکن است یک سینما گری پیرو مکتب خاص در سینما باشد و در این عرصه پیشرو هم باشد. اما این باعث نمی شود که به بهانه آوانگارد، مدرن و پست مدرن بودن تیشه به ریشه اخلاقیات خود بزند. یک سینما گر می تواند در فضای نوینی قدم بردارد، اما اصول جامعه خود را در همین شکل مدرن به عرصه هنر بکشاند.
بازیگر فیلم «هراس» در ادامه با بیان اینکه برخی به بهانه پیشرو بودن در سینما از اصالت خود دور می شوند، افزود: باید روی این مساله که افراد وابسته به اصل خود باشند، خیلی کار کرد تا افراد به انحراف کشیده نشوند که در غیر این صورت ما با یک عده افراد نه تنها ضد اخلاق، که ضد هنر مواجه ایم.

وی با اشاره به راهکاری برای سینمای ایران جهت رعایت اخلاقیات اظهار داشت: در سینما یک چیزهای نانوشته ای وجود دارد که فرد هنرمند و سینماگر با آنها بزرگ شده است. حتی اگر کتابی چند صد صفحه ای در زمینه اصول رعایت کردن مسایل سینما هم بنویسیم، باز هم مسایلی از قلم خواهد افتاد. هنرمند و سینماگر با این اخلاقیات در جامعه بزرگ شده است و حتما باید به عنوان یک هنرمند آنها را بشناسد و قطعا آنها را به صورت خودکار رعایت کند. اولین گام یک سینماگر این است که به اصول جامعه خود وفادار باشد. این اصول یاد گرفتنی در حد یک کتاب نیست. اینها در وجود همه افراد جامعه نهادینه شده است.
فیلمبردار «آفتاب و عشق» با اشاره به نقش وسوسه در عرصه هنرمندی گفت: سینما بالذات محل تجلی نفس انسان است و بسیار وسوسه برانگیز است. بیشتر از همه هنرهای دیگر انگیزه های غیر اخلاقی در سینما رخ می دهد. از این جهت سینما جای خطرناکی است که ممکن است منجر به انحراف فرد شود.
نویسنده فیلم «باغ سید» با تبیین نقش مذهب در هنر و سینما، بیان کرد: در زمینه رعایت اخلاق در سینما نکته بارزی وجود دارد و آن نقش مذهب است. هر اندازه مذهب و فرهنگ هنرمند از بنیان های غنی و مستحکمی برخوردار باشد، فرد بیشتر به این مذهب وابسته می شود و سینماگر معتقد به مذهب، ثابت قدم تر خواهد بود. در این محصول و هنر او هم عمیق و جاندار خواهد بود.

 

اسلاملو افزود: دین اسلام و مذهب شیعه عین هنر است. آسان ترین و صریح ترین راه به سینما همین مذهب ماست. چون اسلام مستقیما با فطرت انسان صحبت می کند و هنر هم باید بتواند فطرت انسان را به تعالی برساند. به نظر من یک هنرمند باید خیلی خوش شانس باشد که مسلمان و شیعه باشد. من می خواهم از بیان مرحوم مدرس استفاده کنم که گفت «سیاست ما عین دیانت ماست، دیانت ما عین سیاست ماست». من هم بر این باور هستم که «سینمای ما عین دیانت ماست». ما اگر به سینمایی دست یافتیم که عین دین ما بود، می توانیم ادعا کنیم که در دایره فرهنگ و اخلاقیات خودمان، نفس می کشیم و گام بر میداریم.
این کارشناس سینما با اشاره بر مفاهیم ضد اخلاقی عریانی و اروتیسم در سینمای غرب اظهار کرد: برهنگی و اروتیسم در فرهنگ غرب یک پدیده است. حتی برهنگی برای آنها یک مساله بومی و پذیرفته شده و اصلا بخشی از فرهنگ آنها محسوب می شود. این شکل برهنگی هم هزار و یک علت دارد. به ناچار این قضیه برای آنها نهادینه هم شده است. از این جهت این مساله در سینمای آنها هم متجلی می شود و نباید از این امر تعجب کرد.

این کارگردان در ادامه با نگاهی پیشگیرانه جهت جلوگیری از ورود سینما به مسایل غیر اخلاقی گفت: برای اینکه ما از انحراف سینما و غیراخلاقی شدن آن جلوگیری کنیم، باید وابسته به اصول خودمان باشیم. در این راستا نقش یک مدیر خیلی مهم است. مدیریت سینمای باید دست افراد ماهری باشد که بتواند، رفتار اجتماعی سینما را مدیریت کند. من معتقدم مدیریت مثل مربیگری است. برای درک اینکه واقعا سینمای ما مدیریت خوبی دارد، باید به آثار سینمایی رجوع کرد. اگر آثار فاخری به وجود آمده باشد، قطعا مدیریت قدرتمندی داشتیم و برعکس.
اسلاملو در پایان و در پاسخ به این سوال که سینمای ما چقدر در رعایت اخلاقیات موفق بوده است، گفت: سینمای ما در رعایت اخلاقیات بیشتر موفق بوده است و تمامی ضوابطی که وجود دارد، رعایت می شود. اما واقعا ایده آل نیست. درست است که ما از خطوط قرمز عبور نکرده ایم اما واقعا ما این سینما را به نوعی زنده نگه داشته ایم. مثل شخصی که اگر نتوانیم او را کامل درمان کنیم، لااقل توانسته ایم او را از مرگ نجات دهیم. اما در مجموع ما در رعایت اخلاقیات در سینما موفق عمل کرده ایم.