به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا (داناخبر)، بسیاری از کشورهای دنیا که گونه های جانوری و حیوانی متنوعی دارند، از این موهبت برای پیش‌برد اهداف گردشگری و جذب توریسم سود می جویند اما در کشور ما این گنجینه هم مانند بسیاری از گنجینه های عظیم به فراموشی سپرده شده، یکی از این گنجینه ها منطقه حفاظت شده توران است.
منطقه حفاظت شده توران شاخص ها و استانداردهای بالایی برخوردار است،که مجموعا ۴۱ گونه پستاندار، ۱۶۷ گونه پرنده، ۴۲ گونه خزنده و ۲ گونه دوزیست شناسایی شده است که شاخص ترین آنها همان یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی هستند را در پهنای خود جای داده است که متاسفانه به دست فراموشی سپرده شده است.
منطقه خارتوران در منتهی الیه شرق استان سمنان و در250 کیلومتر‌ی جنوب
شرق شهرستان شاهرود در مجاورت استان خراسان واقع شده است.
بزرگترین ذخیره‌گاه زیست کره کشور
منطقه خارتوران شاهرود با یک میلیون و هزار هکتار وسعت بزرگترین ذخیره‌گاه زیست کره کشور است و لقب آفریقای ایران نامیده می‌شود که بعد از سرنگتی آفریقا واقع در کشور تانزانیا دومین منطقه بیوسفر جهان به شمار می آید و گونه‌های نادر جانوری و گیاهی را در خود جای داده است. گونه های منطقه توران است.
این منطقه در حد فاصل 3 سلسله کوه به نام های شترکوه در غرب با ارتفاع 2281 متر، و کوه قلعه بالا در شمال غربی با ارتفاع 2265 متر و کوه پیغمبر با ارتفاع 2411 متر قرار گرفته است.
منطقه خارتوران با کویر شنزار و پستی و بلندیهای جذاب شن های روان کویر مرکزی هم مرز است و در شرق، این منطقه به روستای طرود و سهل و کوه کفتری و از آنجا به شرق بیارجمند محدود می شود.
منطقه خارتوران به دلیل وجود ویژگی‌های منحصر به فرد، پوشش گیاهی خاص، عوارض جغرافیایی پست و بلند اقالیم و غیره باعث به وجود آمدن یک اکوسیستم متنوع و مملو از گیاهان، جانوران و حشرات شده است. در حال حاضر می توان این منطقه را به عنوان یکی از ذخیره گاههای ژنی کشور دانست.
پستانداران ذخیره گاه زیستکره خارتوران شامل گرگ، شغال، روباه معمولی، کفتار، یوزپلنگ، کاراکال، پلنگ، گربه وحشی یا دشتی، جبیر، آهو، پازن، (زیر گونه ایرانی) قوچ وحشی و گورخر (زیرگونه ایرانی) است.
هوبره، زاغ بور، بحری، دلیجه، کبک، تیهو، بلدرچین، عقاب دشتی، چاخ لق، کبوتر چاهی، یاکریم، شاه بوف، سبزه قبا هندی، دم جنبانک ابلق، سنگ چشم دم سرخ و گنجشک معمولی از جمله پرندگان این منطقه هستند.
انواعی گوناگونی از رده خزندگان در این منطقه به چشم می‌خوردکه شامل راسته لاک‌پشت‌ها و نیز خانواده آگاماها، سمندرها و اسکینک ها است.
از دیگر خانواده خزندگان می توان به بزمجه ها اشاره کرد. همچنین از راسته مارها در ایران هفت خانواده و به طور کلی با 72 گونه مار شامل 63 گونه خشک‌زی و 9 گونه دریایی در آبهای جنوب وجود دارد. با تمام این اوصافی که ذکر شد منطقه خارتوران را باید دشت فراموش‌شده در ایران دانست.
توران میزبان یوز
این ذخیره‌گاه میزبان یکی از نادرترین گونه‌های جانوری یعنی یوزپلنگ آسیایی است که در حال حاضر تنها محدود به مناطق خاصی از ایران است. در مورد رفتار شناسی و زیست شناسی این گونه تحقیقات زیاد‌ی توسط پروفسور شلر صورت گرفته است. لازم به ذکر است که این گونه تحت حمایت صندوق تسهیلات جهانی محیط زیست (GEF) قرار دارد.
طی 8سال گذشته 2 حادثه برخورد افراد به صورت تصادفی با یوزپلنگ دیده شده است که در هر دو مورد در پارک ملی توران اتفاق افتاده است؛
یکی از این موارد حدود 6 سال گذشته اتفاق افتاده بود که یک چوپان با تعقیب یک یوزپلنگ مادر به همراه دو توله‌اش، موفق شده بود تا یکی از توله‌های این یوز را که چهار ماه بیشتر سن نداشت، به دام اندازد.
سازمان حفاظت محیط زیست این یوزپلنگ نر را از چوپانی که مبادرت به دام انداختن آن کرده بود باز پس گرفت و از آنجایی که سن آن کم بود و امکانش نبود به طبیعت برگردانده شود در محل 12هکتاری در استان خراسان شمالی اسکان داد. اسم این توله یوز «کوشکی» به نام فردی که آن را به سازمان حفاظت محیط زیست معرفی کرده است نامگذاری شد.
در اوایل سال 90 نیز یوزپلنگ دیگری مورد تعقیب افراد عادی قرار گرفت که سازمان حفاظت محیط زیست پس از باز پس گیری این یوزپلنگ ماده آن را به منطقه پارک ملی توران برای ادامه حیات انتقال داد. اسم این یوزپلنگ ماده با بهره گیری از منطقه‌ای که ساختمان حفاظت محیط زیست در آن واقع شده است، «دلبر» نامگذاری شد.
به گفته هومن جوکار مدیر پروژه ملی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی : کوشکی که یوز نر است هم‌اکنون پنج ساله است و دلبر نیز هم‌اکنون کمتر از دو سال سن دارد و این دوگونه جانوری از نظر تئوری تا 10سالگی قادر به جفتگیری هستند.
دلبر و کوشکی در حال حاضر در اسارت به صورت جداگانه در پارک توران نگه داری می شوند، قرار است با جفتگیری به تکثیر در اسارت این گونه‌ها اقدام شود.
به اعتقاد کیوان هوشمند مدیر دیده بان حیات وحش و محیط زیست ایران: چنانچه مدتی دیگر به همین شکل ادامه یابد دلبر و کوشکی با افزایش سن، توان زادآوری خود را از دست داده، همچنین در مقابل انواع بیماری ها آسیب پذیر خواهند شد و احتمال مرگ یکی یا هردوی آنها دور از ذهن نیست.
وی می افزاید: قطعا با از بین رفتن هر یک از آنها یوز دیگر نیز تا پایان عمر در تنهایی به سر خواهد برد، یعنی سرنوشتی درست مانند مارتیا یوزپلنگ ماده ای که از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۲ به تنهایی در پارک پردیسان تهران زندگی کرد و نهایتا به دلیل عدم وجود یوز نر، بدون زاد و ولد پس از ۹ سال از بین رفت برای آنها رقم می خورد.
