به گزارش گروه راهبرد خبرگزاری دانا فرشاد مومنی استاد دانشگاه و کارشناس مسایل اقتصادی امروز طی سخنانی در نشست دانشجویی که در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی و با موضوع بررسی اقتصاد در زمان جنگ برگزار شد، اظهارداشت: اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که چرا برای ما ضروری است که همه مسایل تاریخ اقتصادی کشور را بشناسیم از دو زاویه می‌توانیم به این مساله توجه کنیم.
وی افزود: زاویه اول وجه نظری مساله است؛ کشورهای در حال توسعه با یک پدیده‌ای روبرو هستند و از آن با عنوان قفل‌شدگی در تاریخ یا وابستگی به مسیر طی شده یاد می‌شود و اگر در دور آنهایی عملکرد خلاف این را مشاهده می‌کنیم، واکاوی این تجربه می‌تواند برای ما آموخته‌هایی داشته باشد که با استفاده از آن می‌توانیم به سهم بهتر و مسایل کنونی اقتصاد برسیم.
مومنی ادامه داد: وجه تجربی هم در این مساله وجود دارد که به ما کمک میکند تا با یک برخورد عالمانه با تجربه‌های تاریخی این امکان را فراهم کنیم که از آزمون و خطاهای بی فرجام فاصله بگیریم.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه نباید مدام اشتباهات گذشتگان را تکرار کرد، گفت: شاید در بین کل کشورهای در حال توسعه فقط یک یا دو نمونه دیگر شبیه به ایران باشد که در طول یک قرن شاهد باشیم دو جنبش اجتماعی فراگیر برای خروج از بن‌بست توسعه نیافتگی در آن تجربه شده باشد و در میان آنها هم با یک نسبت ملی روبرو هستیم که دغدغه آن هم عبور از توسعه نیافتگی است.
وی خاطرنشان کرد: با نگاه به 3 تجربه انقلاب مشروطه، انقلاب اسلامی و نهضت ملی شدن نفت می‌بینیم در شرایطی که بی سابقه‌ترین فشارهای داخلی و خارجی به اقتصاد ایران وارد شد ما به موفقیت‌های زیادی دست یافتیم.
وی گفت: ایران در شرایط بحران همیشه بهترین عملکرد را داشته است؛ 10 ساله اول بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیازمند توجه جدی است و باید آن دوران را بررسی کرد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: باید این سوال را پرسید که چرا دستاوردهای بزرگ و خارق‌العاده استمرار پیدا نکرده است، تجربه تاریخی مدیریت اقتصاد جنگی در ایران یک جایگاه و منزلت استثنایی دارد.
مومنی گفت: وقتی که به طور نسبی شدت فشارها و محدودیت‌ها را در برابر تعداد رکوردهایی که در این دوره از نظر اقتصادی در ایران ثبت‌شده می‌بینیم متوجه می‌شویم که تجربه این دوره حتی قابل مقایسه با تجربیات مهم قبل از آن هم نیست.
این کارشناس مسایل اقتصادی اظهارداشت: به طور مشخص در طی 60 ساله اخیر ما حدود 15 رکورد تاریخی از عملکرد اقتصادی ایران مشاهده می‌کنیم که از این تعداد 12 رکورد آن مربوط به مدیریت اقتصادی کشور در دوره جنگ است.
وی ادامه داد: این سوال مطرح است در حالی که بی سابقه‌ترین فشارها به ایران وارد شد ما توانستیم دستاوردهای خیلی خوبی داشته باشیم و این چگونه بوده؛ شواهد موجود حکایت دارد که شدت حیرت‌انگیزی یافته‌ها در مقایسه تطبیقی در مورد ایران و عراق ، در مورد اقتصاد بسیار زیاد است.
مومنی گفت: وقتی عملکرد مدیریت اقتصادی کشور در دوره جنگ را بدون لحاظ شرایط جنگی با عملکرد کشور در دوره بعد از جنگ مقایسه می‌کنیم باز هم این عملکرد قابل مقایسه نیست.
وی گفت: با وجود اینکه اقتصاد ایران در دوره جنگ بی سابقه‌ترین تجربه تروریست را شاهد بوده ولی مقایسه عملکرد اقتصادی کشور در دوره جنگ و بعد از آن حیرت‌انگیز است.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد که برخی می‌خواهند که تجربه مدیریت اقتصادی در دوران جنگ مسکوت بماند و یا اینکه عده‌ای می‌خواهند با دستکاری این تجربه منافع شخصی و باندی خودشان را بهتر تامین کنند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: چندی پیش یکی از نئوکلاسیک‌های وطنی در مصاحبه‌ای دلیل اصلی شکست اقتصاد ایران در دوره احمدی‌نژاد را استفاده احمدی‌نژاد از سیاست های اقتصادی دوران جنگ اعلام کرد که البته این ادعا یک دروغ بزرگ تاریخی است.
مومنی افزود: در دوره احمدی‌نژاد برخلاف دوره جنگ که همه سیاست های اقتصادی بر محور اقتضائات بخش‌های مولد سامان یافته بود اکثر جهت‌گیری‌ها بر علیه تولید کننده‌ها و به نفع رباخوارها و غیر مولدها سامان می‌یافت.
وی گفت: در دوره احمدی‌نژاد سخت‌گیری‌هایی که به نام عدالت اجتماعی در دستور کار قرار گرفت بی‌سابقه‌ترین فشارها را به فقرا وارد کرد در حالیکه در دوران جنگ چنین نبود.
این کارشناس مسایل اقتصادی ادامه داد: در دوره احمدی‌نژادبرخی اقدامات که با ادعای جستجوی عدالت انجام شد مثل سهام عدالت و مسکن مهر که همگی به ضد خودش تبدیل شد.
مومنی اضافه کرد: دلیل اصلی موفقیت‌های خارق‌العاده اقتصادی کشور در دوره جنگ این بود که از توصیه نئوکلاسیک‌های وطنی پرهیز کردند و به همین دلیل موفق شدند.
وی اظهارداشت: در هیچ دوره‌ای از جنگ از سیاست های آزادسازی واردات استفاده نشد در حالیکه در دوران احمدی‌نژاد این موضوع به اوج خود رسید؛ همچنین در دوره جنگ ما هرگز مشاهده نمی‌کنیم که قدرت به سمت حذف سوبسید‌ها تمایل نشان دهد، در حالیکه در دوره احمدی‌نژاد این سیاست ها در دستور کار قرار می‌گیرد.
مومنی ادامه داد: شواهد تاریخی می‌گوید که شکست احمدی‌نژاد با وجود بی‌سابقه‌ترین حمایت ها از این دولت به دلیل عدم استفاده از سیاست های اقتصادی دوران جنگ بود و البته کسانیکه خود اسناد برنامه اول و سوم توسعه کشور را تهیه کردند باید ببینند که چرا به دروغ متوسل بشوند.
مومنی ادامه داد: واکاوی تجربه اقتصاد جنگی در ایران و مقایسه آن با تجربه ربع قرن اخیر از نظر اقتصاد سیاسی هم حاوی نکات آموزنده‌ای است؛ در کل دوره سالهای جنگ بدون استثنا بزرگترین حامی اقتصادی دولت بخش‌های مولد و توده‌های مردم بودند و بزرگترین مخالفان هم غیر مولدان و رانت‌خورها محسوب شدند؛ در ربع قرن اخیر چرا از منظر اقتصاد سیاسیگروه‌های حامی دقیقا جابجا شده‌اند با پاسخ به این سوال می‌توان موضع‌گیری اخیر رییس بانک مرکزی را درک کرد.
این استاد دانشگاه اظهارداشت: رییس بانک مرکزی در ابتدا گفته بود که اجازه نمی‌دهد نرخ سود بانکی به صورت دستوری باشد؛ حالا که به صورت کاملا غیر دستوری نرخ ارز کاهش یافته و اگر این کاهش اتفاق بیفتد عامه مردم نفع می‌برند و دلال‌ها ضرر می‌کنند به صورت دستوری برای ما کف قیمت تعیین می‌کنند.
وی ادامه داد: اگر از ما سوال کنند که چرا برای مدیریت اقتصادی جامعه علمی و پژوهشی کشور بسیار ضروری است چه تجربه اقتصادی کشور در دوره جنگ زیر ذره‌بین رود باید بگوییم از این طریق می‌توانیم رمزگشایی کنیم تا از چالش‌ها بیرون بیاییم.
مومنی گفت: اگر ما به بنیان‌های ارزشی، فکری و فلسفی اقتصاد ایران در دوران جنگ برگردیم و آن را با سایر دوره‌ها مقایسه کنیم حتی این دگرگونی ارزشی بنیادی که در این دو دوره اتفاق افتاده هم خواهیم دید تصادفی نیست؛ نه پایمردی‌های دوران جنگ تصادفی بود و نه تزلزل‌های دوران بعد از جنگ تصادفی است.
وی افزود: ممکن است کسانی بخواهند همه مسایل مربوط به این دو عملکرد متفاوت را صرفا به قاعده اشخاص صورت‌بندی کنند که این امر یک بی راهه است.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: نقش ساختار نهادی از نقش اشخاص هم مهمتر است لذا با واکاوی دلایل موفقیت‌های حیرت‌انگیز عملکرد اقتصاد در دوره جنگ و شکست‌ها در دوران پس از جنگ آن چیزی که اهمیت بیشتری دارد ساختار نهادی است.
وی افزود: بنده به صراحت به دولت فعلی گفتم که اگر شما توسعه‌گرا هستید باز باید بروید و ببینید که دوره جنگ چطور عمل شد و همچنین گفتند که راه نجات اقتصاد ایران از همان مسیر می‌گذرد.
مومنی ادامه داد: امیدوارم توسعه گرایی دولت جدید را در این چارچوب ببینیم که وقتی لایحه بودجه 93 تقدیم مجلس می‌شود بودجه ارزی کشور هم در کنار منابع و مصارف ریالی تقدیم مجلس شود تا نمایندگان اولویت‌ها را مشخص کنند.
وی افزود: تا زمانیکه دولت ملزم به ارایه بودجه ارزی نیست می‌توان این را شاهد باشیم که در سال 91 در حالیکه مدیریت اقتصادی وقت ادعا کرد تنگناها در حدی است که تخصیص دلارهای نفتی به داروها اولویت پیدا نمی‌کند در همان زمان بساطی برپا کردند که به گفته مدیرعامل پورشه در سال 2012 از کل خودروهایی که به خاورمیانه فروخته شد 50 دستگاه به ایران آمده است.
مومنی گفت: در آن زمان واردات خودروهای لوکس و لوازم آرایشی نسبت به واردات داروها و مواد اولیه اولویت بیشتری داشت.
وی گفت: براساس گزارش 5 ماهه اول امسال گمرکات کشور، واردات خودرو در ایران در مقایسه با 5 ماهه سال گذشته 115 درصد رشد داشته است که باید به این مسایل توجه کرد.
این استاد دانشگاه گفت: با وجود اعتراض‌های وزیر بهداشت و مجلس، بازهم تا پایان روزهای مسوولیت دولت قبلی عاملی برای بازدارندگی خودرو به کشور نبود.
وی در پایان به دولت جدید توصیه کرد: از نوآوری خارق‌العاده دوران جنگ در مدیریت اقتصاد بهره ببرد.
