پروفسور یحیی عدل؛ پدر جراحی نوین ایران

به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا (دانا خبر)، پروفسور یحیی عدل از جمله این نفرات است. مردی که بسیاری از عمل های جراحی کشورمان توسط وی انجام گرفت. جراحی هایی که امروزه بدل به اموری عادی برای جراحان شده است. اما در زمان «پروفسور عدل» در زمره دشوارترین کارهای بودند.

نام: یحیی عدل

لقب: پدر جراحی نوین ایران

تاریخ تولد: 1287- تهران

تاریخ وفات: 1381

علل شهرت: انجام دهنده اولین جراحی های شکم، اولین جراحی قفسه صدری، اولین جراحی مری، اولین جراحی قلب، اولین جراحی ستون فقرات، اولین جراحی استئوسنتزها و اولین شکستگی گردن، اولین جراحی مغز و اعصاب در ایران.

 

یحیی عدل از خانواده ای آذری در تهران متولد شد. دوره دبستان را در مدرسه حکمت تبریز به پایان رساند و دوران دبیرستان را در کرمانشاه سپری کرد. دلیل این جابه جایی ها، پدر یحیی بود.«یوسف خان صفا الملک» فرزند «سید حسین شام غازانی»(عدل الملک) بود که از سادات و اعیان فاضل تبریز بود. یوسف خان بعدها حاکم کرمانشاه شد و لقب «عدل الملک» گرفته، به آشوب اغتشاش گرانی چون «اسماعیل آغا سیمیتغو» خاتمه داد. وی بعدها نماینده مجلس نیز شد. عموی یحیی، دکتر حبیب عدل بود که دستگاه رادیوگرافی را برای اولین بار وارد ایران کرد.

 

یحیی همچون برادر بزرگ ترش غلامرضا، بخشی از دوران دبیرستان و تمام تحصیلات دانشگاهی را در فرانسه سپری کرد. او بعدها گفت:« مدتی از تحصیل بازماندم تا این که پدرم، مرا با خرج خود به فرانسه فرستاد. با توجه به این که در ایران، زبان فرانسه خوانده بودم، مشکلی نداشتم. در سال پایانی متوسطه یا باید ریاضیات می خواندیم یا فلسفه. ریاضیاتم قوی بود و می خواستم وارد رشته های فنی شوم. اما پس از حدود سه ماه، عمویم تشویقم کرد که پزشک شوم. او می گفت: هر که مهندس شود، باید کارمند دولت شود و نمی تواند مستقل کار کند!»

 

یحیی ابتدا دروس فیزیک، شیمی و علوم طبیعی را سپری کرد و پس از قبولی در امتحان اکسترنا، این دوره را گذراند و آن گاه در کنکور انترنی پذیرفته شده، چهار سال دوره انترنی را پشت سر نهاد. وی چهار سال انترن بیمارستان های پاریس در بخش جراحی عمومی، بیماری های زنان و مامایی و جراحی کودکان بود. در پاریس با استادان نام آوری کار کرد که هریک از آن ها نخبگان پزشکی جهان بودند. یحیی عدل چند سال در جراحی عمومی و اورولوژی به مطالعه پرداخت.او دو سال رییس درمانگاه و دستیار پروفسور گرگوآر بود. در سال 1317 پایان نامه خود را در مورد«درمان آدنوپاتی سلی» از تصویب گذراند و از دانشکده پزشکی مدال نقره دریافت کرد. وی پس از اخذ درجه «لوره آ» از دانشگاه پزشکی پاریس، یک ماه قبل از شروع جنگ جهانی دوم در سال 1318 به ایران بازگشت. اندکی پیش از آن، پروفسور عدل در مسابقه دانشیاری حضور یافت و به عضویت مجمع کالبد شناسی پاریس پذیرفته شد.

 

پروفسور عدل در بازگشت به ایران، استاد کرسی جراحی عمومی و ریاست جراحی بیمارستان سینا شد و با توجه به تخصص و جسارتی که داشت، به علت کمبود جراح تحصیل کرده مجبور بود روزی چند عمل جراحی انجام دهد. در سال های دهه 20 و 30 شمسی ارتباطات کشورها با یکدیگرمحدود بود؛ با این وجود عدل حداقل سالی دوبار به اروپا می رفت و در بازگشت به وطن، جدیدترین فنون و یافته های پزشکی را در اختیار شاگردان خود می گذاشت. وی در طول حضور در بیمارستان سینا، تدریس علمی، عملی و بالینی جراحی را نظام مند و مدرن کرد و تعداد فراوانی شاگرد تربیت کرد. شاگردانی که در مقام حق شناسی«گروه مکتب عدل» را تشکیل دادند. کنگره های جراحی مکتب عدل، در زمان خود پرمحتواترین انجمن های پزشکی در ایران بود. این مکتب مجله ای به نام«مکتب عدل» نیز تاسیس کرد که حاوی آخرین اطلاعات فنی پزشکی بود.

 

پروفسور عدل قدبلند، خوش رو و خندان بود؛ از شوخ طبعی خود در سیاست نیز استفاده می کرد و هرجا که نمی شد به صورت مستقیم از مقام های بالای کشوری انتقاد کرد، او در پوشش شوخی، پوزخند، صمیمیت و سادگی به نقد ایرادات می پرداخت. با این وجود در هیچ یک از احزاب، دسته جات و فهرست های سیاسی نامی از وی وجود ندارد. معروف بود که هر چه بداند، بلافاصله به شاگردانش می آموزد. خودش می گفت:«نمی دانم این بیماری من است یا خصوصیتی دیگر؛ که هر چه یاد می گرفتم باید به شاگردانم یاد می دادم.» با وجود آن که بزرگ ترین جراح ایران بود، اما هرگز ثروتی نیندوخت و حتی منزل او در خانه کلنگی پدری اش بود. حتی در 92 سالگی نیز چنان عاشق کار بود که هر وقت درخواست می شد، بر بالین بیمار حاضر می شد.

 

فعالیت آموزشی و درمانی عدل چنان بود که در سال 1343 تعداد تخت خواب های بخش جراحی وی در بیمارستان سینا به 217 رسید. در حالی که این بخش در ابتدای کار عدل چند ده تختخواب بیشتر نداشت. با افزایش تختخواب ها، بخش جراحی به شش بخش جداگانه تقسیم شد که هر یک، رییس جداگانه ای داشت. رییسی که تربیت آموخته پروفسور عدل بود.

 

از میان انبوه شاگردان عدل در جراحی، می توان به جهانگیر وثوقی، عبدالرضا نائینی، دکتر نیرومند، دکتر منصور، ابوالقاسم نجم آبادی، دکتر نیوی، دکتر میثمی، حسن مبشر، عبدالمجید حسابی، دکتر هدایت، دکتر وفایی، سرتیپ دکتر نیری و حمید سمیعی اشاره کرد.

 

مشهورترین کتاب ها و مقالات عدل عبارت اند از:

Hematolocolpos avec hematomerie et hematosapinx در مجله anal anatomiepathologie

 

Fibroma de la closion utero- vesical در مجله anal anatomie

« فستیوال کیسه صفرا» در بولتن مجمع کالبد شناسی(1317)

« انفارکتوس امعا» در مجله anal anatomie

 Neurinome de l,eminencethenarدر مجله anal anatomie

« لومبوتومی» در مجله medical pratique

« انفارکتوس روده فرانتر»(1374) و (1377)

«هیداتیوز، بیماری هیداتی»( 1346)

ترجمه کتاب« سمیولوژی جراحی» توسط جلال فرشتی و عبدالمجید حسابی زیر نظر عدل انجام شد.(1345)

دردشناسی جراحی، جراحی در یابت و ده ها مقاله دیگر