ماجرای «فیلترینگ» و فراز و فرودهای «سایت پیوندها»

 به گزارش گروه فناوری خبرگزاری دانا(داناخبر)، روزنامه هفت صبح در گزارشی نوشت: «عکس ایرانی پربیننده ترین عکس جهان شد.» این خبری است که روز گذشته برخی سایت ها روی خروجی خود قرار دارند و از پربیننده شدن عکس های سایت پیوندها به واسطه پربازدید بودن این سایت خبر دادند.

سایت پیوندها یا همان سایت معروف فیلترینگ که با باز کردن هر سایت فیلتر شده به آن هدایت می شوید و جمله «دسترسی به تارنمای فراخوانده شده امکان پذیر نمی باشد» بر آن نقش می بندد، این روزها با آغاز ماه محرم یکی از تصاویر تصادفی خود را به این مناسبت اختصاص داده است. همین موضوع سبب شده تا این عکس نیز جزو پربیننده ترین عکس های دنیای مجازی قرار گیرد.

همین خبر دستمایه سوژه هفت صبح شد و این سوال به وجود آمد که سایت پیوندها چه جایگاهی در میان کاربران ایرانی دارد و در این چند ساله چه فراز و فرودهایی داشته است؟ چرا این سایت به یکی از پربازدیدکننده ترین سایت های ایرانی تبدیل شده و چه دلایلی باعث شده تا در چند ماه اخیر بازدیدکنندگان آن رو به کاهش برود و رتبه آن تنزل پیدا کند. آیا دسترسی کاربران به ابزارهای دور زدن فیلتر راحت تر از گذشته شده و فیلترینگ به تدریج رنگ می بازد؟

فراز و فرودهای یک سایت پربیننده

کافی است برای اطلاع از میزان بازدید سایت ها سری به سایت های معتبر بزنید تا آمارهای نسبتا دقیقی نصیبتان شود. سایت معروف پیوندها یکی از آن سایت هاست که میزان بازدیدکنندگان بالای آن تا مدت ها سوژه رسانه ها بود. تا سال 88 در صورت وارد کردن نشانی یک سایت فیلتر شده، پیغامی این چنینی ظاهر می شد: «مشترک گرامی! دسترسی به این سایت امکان پذیر نمی باشد.»

از ابتدای سال 1389 اما تغییرات گسترده ای در این صفحه به وجود آمد و به جای پیغام قبلی صفحه ای جایگزین شد که ضمن اعلام فیلتر شدن نشانی وارد شده به کاربران توصیه می کرد به وبگاه های دیگری که در آن صفحه معرفی شده اند مراجعه کنند.

این صفحه در حدود 25 ثانیه نمایش داده می شد و پس از آن به صورت خودکار به یکی از سایت های توصیه شده در آن سایت وارد می شد. اقدامی که با واکنش های فراوانی روبرو شد و بسیاری آن را تبلیغ سایت های دیگر و نقض حقوق کاربران دانستند.

پس از این ماجراها تغییراتی در این سایت صورت گرفت و به جای وارد شدن خودکار به سایت های پیشنهادی، کاربران به صفحه پیوندها هدایت می شدند.

صفحه ای با آدرس peyvandha.ir که بسته به مناسبت های متفاوت، تصاویر مختلفی مانند سال نو، اعیاد و سوگواری های مذهبی و ... را قرار می داد و گزینه های پیشنهادی مختلفی برای ورود به سایت های به اصطلاح مناسب در آن وجود داشت. همین موضوعات سبب شد تا سایت پیوندها به علت تعداد بالای سایت های فیلتر شده به یکی از سایت های پربازدیدکننده در ایران تبدیل شود.

نزول یک پربیننده

سایت پیوندها تنها چند ماه پس از راه اندازی در رتبه حیرت انگیز هجدهمین سایت پربازدید کننده ایرانی قرار گرفت و در صعودی قابل تحسین حتی به رتبه چهارم نیز دست پیدا کرد. تعداد بازدیدکنندگان این سایت اما رفته رفته و به آرامی رو به نزول رفت. تا همین چند ماه پیش این سایت در رتبه شش پربازدیدترین سایت های ایرانی قرار داشت اما اگر در حال حاضر به سایت الکسا سری بزنید مشاهده خواهید کرد که رتبه این سایت به دوازدهم تنزل پیدا کرده است. چه اتفاقی افتاده که رتبه این سایت پایین آمده و به عبارتی تعداد بازدیدکنندگان آن کاهش پیدا کرده است؟

در اینجا سه فرضیه مطرح است.

1- کاهش تعداد سایت های فیلتر شده
هیچ گاه آمار رسمی از میزان سایت های فیلتر شده در ایران اعلام نمی شود اما گاهی در صحبت های مسوولان می توان ردپایی از تعداد تقریبی سایت های فیلتر شده به دست آورد. اولین بار در آبان سال 87 بود که عبدالصمد خرم آبادی، مشاور قضایی دادستانی کل کشور اعلام کرد که پنج میلیون سایت فیلتر شده در ایران وجود دارد. اظهارنظری که واکنش های بی شماری در داخل و خارج از کشور ایجاد کرد. پس از آن بود که هیچ گاه آمار دقیقی از میزان سایت های فیلتر شده منتشر نشد تا اینکه در سال 91 مسوولان سازمان فناوری اطلاعات ایران بیان کردند به طور متوسط ماهانه تعداد هزار سایت که از طریق مراجع ذی صلاح (قوه قضائیه و کمیته تعیین مصادیق پایگاه های غیرمجاز اینترنتی) اعلام می شود، پالایش و فیلتر می شوند، ضمن آنکه بانک اطلاعاتی نرم افزار پالایش که به صورت روزانه و اتوماتیک از سایت شرکت سازنده به روزرسانی می شود نیز مبادرت به فیلترینگ روزانه 200 تا 300 سایت غیراخلاقی و فیلترشکن می کند.
آمارهای پراکنده در سال 91 نیز نشان داد که فقط در سه ماهه آن سال بیش از 100 سایت ایرانی و خارجی فیلتر شدند. با توجه به این آمارها به نظر نمی رسد کاهشی در تعداد سایت های فیلتر شده به وجودآمده باشد و بنابراین علت کاهش بازدیدکنندگان سایت پیوندها را در موارد دیگری باید جستجو کرد.

2- کاهش التهابات سیاسی
پس از بروز اتفاقات سال 88 رتبه سایت پیوندها ناگهان بسیار بالا آمد و تا مدت ها در آن جایگاه قرار داشت. به نظر می رسد با کاهش التهابات رتبه این سایت نیز رفته رفته تنزل پیدا کرد و علاقه مردم به دنبال کردن اخبار از سایر منابع کاهش پیدا کرد.

3- افزایش روش های عبور از فیلترینگ
در سال های اخیر روش های عبور از فیلترینگ و افزایش برنامه های فیلترشکن به اندازه ای زیاد شده که بخش بزرگی از فیلترینگ‌ها کار کرد خود را از دست داده اند. نگاهی به سایت الکسا نیز موید این نکته است و در اسفند ماه سال گذشته که دسترسی به ابزارهای دور زدن فیلترینگ به شدت محدود شده بود، سایت پیوندها در رتبه ششم قرارت داشت اما در حال حاضر به رتبه 12 سقوط پیدا کرده است.

در واقع می توان گفت وفور ابزارهای فیلترشکن به اندازه ای شده که فیلترینگ ها در بسیاری از مواقع عملا جوابگو نیستند. همان ماجرایی که برای ابزارهای تکنولوژی تازه واردی مانند ویدئو و ماهواره به وجود آمد و توانایی مقابله مستقیم و محدود کردن آنها از بین رفت.

این دقیقا همان نکته ای است که وزیر ارشاد هم روی آن دست گذاشته و گفته بود: «همانطور که با پارازیت و ممانعت از نصب دیش نتوانستیم جلوی دسترسی به شبکه های بیگانه را بگیریم، فیلترینگ هم اثری در دسترسی آزاد به اطلاعات ندارد. به هیچ روشی نمی توان مانع ارتباطات جهانی و با فیلترینگ نمی توان مانع دسترسی آزاد به اطلاعات شد. باید به فکر تولید محتوا و روش های دیگر باشیم تا به عنوان مثال مخاطب به سمت شبکه های تلویزیونی بیگانه کشیده نشود و همین بحث را برای رسانه های دیجیتال داریم و از این طریق می توانیم از فرهنگ بومی مان حراست کنیم.»