بعد از توافق اولیه هسته ای ایران با 6 قدرت جهانی، اکثر کارشناسان اذعان کردند که این یک توافق بزرگ است که می تواند تاثیرات بزرگی بر اقتصاد و دیپلماسی ایران بگذارد و برخی بر این باورند که نه تنها در کوتاه مدت اثرات اقتصادی و سیاسی این توافق را در ایران مشاهده خواهیم کرد، بلکه در بلند می تواند، توافق هسته ای ایران و غرب سیمای خاورمیانه و معادلات اقتصادی دنیا را هم دیگرگون خواهد کرد. در گفت وگویی که با دکتر ساسان شاه ویسی، تحلیلگر ارشد اقتصادی و آینده پژوه داشتیم، این مساله را مطرح کردیم که توافق هسته ای چه تاثیری بر چیدمان سیاسی و اقتصادی خاورمیانه خواهد گذاشت. بخش اول این گفت وگو که رویکردی سیاسی و حقوق بشری دارد، از نظرتان می گذرد:
دکتر ساسان شاه ویسی در گفت وگو با گروه راهبرد خبرگزاری دانا با اشاره به توافق هسته ای ایران با 1+5 و تغییر و تحولی که این توافق می تواند بر منطقه خاورمیانه بگذارد، گفت: به نظر می رسد کمی زود است که بخواهیم تاثیرات مذاکرات ژنو 6 را تعمیم بدهیم به اتفاقاتی که در خاورمیانه رخ می دهد. یعنی تا حدود اسفند ماه که ژنو 2 سوریه قرار است برگزار شود، حتما باید یک سری اتفاقات دیگر رخ دهد. از جمله این اتفاقات این است که یک هیات عالیرتبه سوری به ریاست نخست وزیر سوریه امروز وارد تهران شدند و یک سری مذاکرات راهبردی هم انجام شد.
مشاهده تاثیر توافق هسته ای در اجلاس اکو
شاه ویسی در ادامه با اشاره به برگزاری اجلاس اکو در تهران خاطر نشان کرد: در عین حال به واسطه برگزاری اجلاس اکو در تهران تبریکات و تشریفاتی اعضای اکو نسبت به ایران داشتند، قطعا از این اندازه و مهندسی هایی که چنین چینشی را داشته باشد، می توان گفت که در پایان دوره 6 ماهه مذاکرات منجر به توافق اثر این توافق را در حوزه خاورمیانه می توان مشاهده کرد.
ثبات روابط فرامنطقه ای ایران در نفوذ منطقه ای
این استاد پژوهشکده مطالعات راهبردی در ادامه یادآور شد: در هر صورت ایران یک قدرت منطقه ای است و همچنین ظرفیت های بالای منطقه ای را – چه در حوزه امنیتی و چه در حوزه نظامی و اقتصادی- می تواند راهبری کند و اگر ایران روابط فرامنطقه ای خود را به ثبات برساند، قطعا در منطقه هم می تواند ثبات را برقرار کند و یک عنصر اثرگذار در حوزه های مختلف باشد.
وی افزود: قطعا قابلیت ها و استعدادی که جمهوری اسلامی ایران در ثبات بخشی به حوزه های مختلف، اعم از حوزه بیداری اسلامی، حوزه مخاصمه (که امروز نقطه درگیری آن در سوریه است) منشا اثر است. هنوز در لبنان دولت فراگیر شکل نگرفته و یک سری اتفاقات در دنیای تشیع و در عراق (مثلا حرف هایی که دیروز آقای صدر کردند مبنی بر اینکه آقای نوری المالکی برای دور بعد دیگر نخست وزیر نباشد و کشور عراق دچار چالش است) و در کنار اینها، اتفاقاتی که با حضور آقای داووداوغلو که تهران رخ داد و رویکرد جدیدی که ترکیه در حال برقراری با ایران است، صرفنظر از انتخاباتی که قرار است برگزار شود، همه اینها مبین است که یک پروسه سه تا 6 ماهه باید دوران گذار خود را طی بکند تا ظرفیت های اثرگذار را ما بتوانیم شناسایی کنیم.
دلیل تحریم های جدید علیه ایران
شاه ویسی در ادامه با اشاره به تحریم های جدید اتحادیه اروپا علیه ایران خاطر نشان کرد: در عین حال یک سری اتفاقات دیگری هم وجود دارد. مثلا با گذشت یک هفته از توافق هسته ای، دوباره 17 شرکت حمل و نقل دریایی و کشتیرانی و یک شرکتی که خدمات هسته ای انجام می داد، با تصمیم شورای اتحادیه اروپا زیر بار تحریم ها رفتند.
این آینده پژوه ادامه داد: به نظر می رسد که هنوز یک سری التهابات وجود دارد و یا در دیالوگی که صورت گرفته، تثبیت سازی و اعتمادسازی متقابل به صورت کامل شکل نگرفته است. دیدگاه هایی که رژیم صهیونیستی سعی می کند با مذاکرات دو یا چند جانبه می خواهد اعمال کند، هنوز بخشی از اثر خود را نسبت به دیدگاه هایی که بعضی از طرف های مذاکره چه در منطقه و چه در فرامنطقه دارند، گذاشته است و اگر نگوییم این برخلاف توافق ژنو بوده، اما بخشی از تحریم ها باز به شکل دیگری در حال اجرا است.
شاه ویسی با بیان اینکه تحریم های جدید، بر مبنای تصمیم جدید نیست، گفت: این تحریم ها مبتنی تصمیمات گذشته شورای اتحادیه اروپا است که آنها هم گفته اند ما تصمیم های گذشته را به قوت خود باقی می گذاریم و تحریم ها تشدید نمی کنیم.
تحریم جدید و ضربه زدن به مذاکرات
شاه ویسی با بیان اینکه این تحریم ها به جهت حسن ظن و ایجاد اعتماد متقابل، این اقدام درستی نبوده است؛ افزود: اگر جمهوری اسلامی ایران بتواند، مرزهای دیپلماسی خود را از منطقه به فرامنطقه باز کند، می تواند قابلیت های خود را در سطح منطقه افزایش بدهد و در عین حال ایران توانسته از فرصت هایی که تا قبل از این از آنها به عنوان تهدید استفاده می شد، یا عاملی در جهت تضعیف قدرت منطقه ای ایران بود، بخشی از این تهدیدها را در مذاکرات و با دیپلماسی فعالی که دستگاه دیپلماسی کشور برقرار کرده است، به فرصت تبدیل کند که بخشی از این را در اجلاس اکو مشاهده کردیم.
حقوق بشر
این آینده پژوه در ادامه با اشاره به اینکه غرب بعد از توافق هسته ای از طریق مسایلی از قبیل حقوق بشر ایران را تهدید خواهد کرد؛ ابراز داشت: یک بار در گزارش یکی از کمیته های حقوق بشر در بند 18 ماده اچ قطعنامه 1737 نوشته شده بود که جمهوری اسلامی ایران در وهله اول به سمت تولید سلاح های نامتقارن و غیرمتعارف مثل صنایع موشکی خود می رود و صنایع بالستیکی خود را به شدت گسترش می دهد و به ترتیب 5 یا 6 بند را آورده بود و در بخش دیگری مشخص کرده بود که آزادی های سیاسی و اجتماعی روزنامه نگاران و بهاییت و همجنس بازی و ... در این لیست قرار داشت و شاید مورد ششم یا هفتم به مساله هسته ای ایران اشاره کرده بود.
رفع تحریم ها نیاز به زمان زیادی دارد
شاه ویسی افزود: به نظر می رسد اینها در دست غرب به عنوان ابزارهایی هستند. چون ما تاثیر اینها را در تحریم ها هم مشاهده کردیم و تحریم ها علیه ایران چند بعدی تعریف شده اند و برای همین است که به یکباره نمی توان آنها برداشت و شاید در کوتاه مدت هم قابل برگشت نیست.
وی با اشاره به مساله حقوق بشر در ایران خاطر نشان کرد: به نظر من یکی از عناصری که در جریان رسانه ای تضعیف قدرت ملی و قابلیت و استعداد جمهوری اسلامی ایران در منطقه و فرامنطقه منشا اثر است، همین مساله حقوق بشر باشد.
نگاه منطقه و فرامنطقه به مساله حقوق بشر در ایرن متفاوت است
شاه ویسی در ادامه با اشاره به برداشت کشورهای همجوار و دوست ایران از وضعیت حقوق بشر در ایران گفت: چون کشورهایی که در منطقه هستند، با ادبیات و رفتار تمدنی با قابلیت های ایران، تحت عنوان کشورهای دوست و یا کشورهای همجوار که مراوده مستقیم با ایران دارند، زیاد سخت نیست که وضعیت حقوق بشر را در داخل ایران رصد کنند اما برای کشورهای فرامنطقه، به ویژه کشورهایی مثل کشورهای اروپایی و خاور دور که در منحنی گردشگری شان ایران خیلی برایشان اهمیت ندارد، برای این کشورها یکی از فاکتورهای جنگ رسانه ای همین مساله حقوق بشر است.
دولت یازدهم و شعار اعتدال و تاثیر آن بر حقوق بشر در ایران
این استاد پژوهشکده مطالعات راهبردی در ادامه با اشاره به شعار دولت یازدهم، گفت: البته نباید فراموش کنیم که یک گفتمان جدیدی در ایران تحت عنوان گفتمان اعتدال شکل گرفته است. این گفتمان سعی کرده رویکردهایی که مورد اقبال منتقدین جریان حقوق بشر در کشور بوده را به طور نرم با آنها مواجهه کند.
شاه ویسی ادامه داد: صرفنظر از اینکه این مواجهه نرم می تواند در داخل ایران به چالش ها، تعارض ها و برخوردهایی را به وجود بیاورد، اما در میان مدت – شاید یک دوره 6 ماهه تا یک سال- از برنامه ها و دیدگاه هایی که وزیر ارشاد، وزیر علوم و وزیر آموزش و پرورش و رییس میراث فرهنگی و به عبارتی آنچه در برنامه و اصول و دکترین آقای دکتر روحانی تعریف شده، ما در یک قالب ملی در میان مدت بتوانیم به یک گفتمان ملی هم برسیم که هم سعی کنیم جنس دیدگاه ایرانی- اسلامی را در برخوردهای فرهنگی و سیاسی و حقوق شهروندی تعبیر کنیم و در عین حال منازعاتی که به عنوان زیر سوال بردن حقوق بشر و شهروندی و زیر سوال بردن آزادی های فردی و اجتماعی را به طریقی بتوانیم با گفتمان سازی مطلوب در کشور جاری کنیم.
تهدید حقوق بشر برای ایران برقرار است
این آینده پژوه در ادامه با بیان اینکه در حال حاضر به نظر می رسد تهدید حقوق بشر برای جمهوری اسلامی ایران برقرار است گفت: بلافاصله بعد از توافق های اولیه در حوزه انرژی هسته ای بلافاصله به مسایلی از قبیل فعالیت های موشکی و قابلیت های ایران در بیداری اسلامی از جمله حقوق بشر و آزادی های فردی و حتی خیلی راحت در بحث بهاییت و همجنسگرایان منتقل شود.
وی با معیار بودن نا به حق حقوق قدرتمندان در حقوق سایر کشورها گفت: ما در جاهایی یک شئونی داریم و به تبع آن حقوقی داریم. اگر با همین معیار بپذیرم در یک کشور مساله ای قانون می شود که هیچکس نباید در آن کشور در مورد هولوکاست تحقیق کند، این یک قانون مبتنی بر حفظ یک اصالت و ارزش، اعم از واقعی یا غیرواقعی است. در یک قلمرو سیاسی مثل فرانسه تصویب شده است که اگر کسی در فرانسه در رابطه با هولوکاست تحقیق کند، مجرم است و مجازات دارد و بعد از این اتفاق برخی از محققین فرانسوی را دیدیم که به خاطر تحقیق در مورد هولوکاست به زندان رفتند که گارودی یکی از آنها بود.
شاه ویسی افزود: اما در کشورهای دیگر هم اگر مبتنی بر مقتضیات سیاسی و یا ارزشی یا اعتقادیشان تصمیماتی گرفته شود، آیا جامعه بین الملل آنها را می پذیرد؟ ما قوانین، شهروند و توافقنامه های خوب و بد داریم. این یعنی اینکه یک عده ای هستند در دنیا خود را جزو خواص قلمداد می کنند.
وی در ادامه با اشاره به وضعیت فراقانونی ها در ایالات متحده گفت: مثلا در ایالات متحده این گروه خاص به عنوان فراقانونی ها یاد می شوند. در نظام بین الملل هم چنین تعریفی داریم که حتی اگر چند کشور با یک کشور مذاکراتی را صورت می دهند، یک رژیمی که اصلا ربطی به این مذاکرات ندارند، وارد قضیه می شود.
رژیم صهیونیستی و توافق هسته ای
شاه ویسی با اشاره به ورود رژیم صهیونیستی به عرصه توافق هسته ای ایران با 6 قدرت جاهنی خاط نشان کرد: مثلا جمهوری اسلامی ایران ان پی تی را پذیرفته و می خواهد فرایند اعتماد سازی را به وجود بیاورد، در این بحبوبه یک رژیم دیگر وارد می شود و این توافق که بین 7 کشور بزرگ و قدرتمند صورت گرفته را تعبیر خوب و بد می کند و به آن معامله بد می گوید!
این استاد پژوهشکده مطالعات راهبردی با بیان اینکه تا زمانی که این معیار وجود داشته باشد، ما حتی نمی توانیم بهاییت و همجنسگرایی و خانه های فساد و ... را تعریف کنیم؛ گفت: اگر این روند ادامه یابد، آنقدر به اشکال می رسیم که در مورد شبکه های اجتماعی که جنس و شکل دیگری از آنها را داریم هم قابل تعریف و اندازه گیری نمی شوند. تا جایی که شبکه ها و قوانین اجتماعی حقوق شهروندی و حتی حقوق بین الملل در خدمت اقلیت های خاص قرار بگیرند، قابل تعریف و ترجمان و گفتمان سازی است، اما آنجایی که اینها در خدمت آن قابلیت ها قرار نگیرند، قابلیت های مذکور را ندارد.
مشکل تعریف حقوق بشر از منظر غرب
شاه ویسی در خاتمه با اشاره به اینکه غرب همه مسایل حقوق بشری را از منظر خود تعریف می کند، گفت: ارزیابی من است که چرا هر قلمرو سیاسی حتی اگر خودش را برای جهانی شدن آماده می کند، می تواند از مکانیزم های خود برای مطابقت سازی با حوزه بین الملل اعم از فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و ... استفاده کند اما اگر قرار باشد که ما منافع گروه های خاص را تعریف کنیم، علی القاعده باید مثلا قوانین جهانی را برای مسایل جاری خودمان تعریف کنیم! و در این زمینه کشورهایی که مثل جمهوری اسلامی ایران برنامه دارند و خودشان را مستقل تعریف می کنند و مستقل اظهار نظر می کنند و مبتنی بر آزادی های حاکمیتی صحبت می کنند همیشه در تهدید و مظان اتهام های از جمله حقوق بشر مختلف قرار می گیرند.
ادامه دارد...
