به گزارش گروه انرژی خبرگزاری دانا، رئیس جهاد دانشگاهی با اعلام این که وزارت نفت متعهد به اجرای قراردادساخت 14 دکل حفاری شود، علت زیر سوال بردن توان ساخت داخل و اصرار بر واردات سریع دکل را نبود یک متولی برای ساخت داخل و منافع برخی از اشخاص دانست و گفت: یک سازمان فرا وزارتخانه‌ای به صورت تخصصی باید متولی حمایت از تولید داخلی با فنآوری ملی باشد.
حمیدرضا طیبی در گفت و گو با ایسنا، در مورد رده تکنولوژی دکل‌های حفاری توضیح داد: دکل‌های حفاری خشکی و دریایی مجموعه‌ای از تکنولوژی‌های پایین، متوسط و پیشرفته است اما در مجموع دکل‌های حفاری جز تجهیزات با تکنولوژی متوسط محسوب می شود. همچنین با توجه به این که دکل حفاری جز محصولات با تولید انبوه مثل اتومبیل، کامپیوتر و تلویزیون نیست، سفارش ساخت آن به صورت سفارشی (Tailor Mode) انجام می‌شود. ساخت محصولی با سطح تکنولوژی متوسط در داخل حتی با تیراژی مثل 140 دستگاه دکل خشکی و 36 دکل دریایی براساس آمارهایی که اعلام می‌شود دارای مزیت زیادی است.
توان داخلی سازی دکل حفاری تا 45 درصد
وی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر درصد توان ساخت داخل برای ساخت دکل دریایی و خشکی چقدر است؟ گفت: در بخش دکل‌های خشکی توان ساخت داخل به صورت واقعی حدود 40 تا 45 درصد است. البته درصد اعلام شده با در نظر گرفتن این که تجهیزات جانبی دکل جزء اجزای اصلی یک دکل محسوب شود یا خیر، کم و زیاد می‌شود.
او با اشاره به این که تجهیزات ساخت داخل شده دکل حفاری شامل Substructure، Mast ، سیستم برق و کنترل، Top Drive، کلیه مخازن و Cabling وPiping می‌شود اظهار کرد: به همین میزان نیز توان طراحی و تکنولوژی ساخت به صورت ملی در داخل ایجاد شده است. با برآورد بسیار دقیقی که توسط جهاد دانشگاهی با همکاری معاونت پژوهش و فنآوری وزارت نفت و مدیریت پژوهش شرکت ملی نفت ایران در مورد ساخت داخل دکل‌های حفاری خشکی انجام شد مشخص شد این رقم را می توان به آسانی در ابتدا به 56 درصد و سپس به 70 درصد ارتقا داد.
اجرای قرارداد ساخت 14 دکل داخلی سازی را به 70درصد می رساند
رئیس جهاد دانشگاهی با اشاره به قرارداد ساخت 14 دستگاه دکل حفاری که در زمان وزیر سابق نفت در تیر ماه سال 1391 امضا شده بود گفت: اگر این قرارداد در همان تاریخ ابلاغ می شد تا کنون شش دستگاه دکل حفاری تحویل شده و حجم ساخت داخل نیز به 56 درصد رسیده بود.
وی در مورد ساخت دکل‌های دریایی در کشور با اشاره به این که ساخت سازه‌های فلزی دو دکل دریایی "ایران خزر" و "امیرکبیر" در داخل انجام شده است گفت: توانمندی ساخت داخل سازه‌های سکو دریایی و سیستم برق و کنترل آن به صورت بالقوه در کشور وجود دارد و این موضوع توان بسیار خوبی برای ساخت تجهیزات آن در کشور ایجاد کرده است اما درصد ساخت داخل آن نسبت به دکل خشکی کمتر است و درصد آن را به علت عدم برآوردها نمی‌توان به صورت دقیق تعیین کرد.
عضو هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیرات صنعت نفت ایران (استصنا) در پاسخ به این سوال که هم اکنون کدام تجهیزات دکل ساخت داخل شده است گفت: جهاد دانشگاهی - به نمایندگی واحد علم و صنعت- و شرکت فناوران پارسیان وابسته به صنایع دفاع - به نمایندگی موسسه فجر شیراز- با تشکیل یک کنسرسیوم مشترک به نام "پارس جهاد" در زمینه ساخت دکل حفاری از گذشته فعالیت می کرد. موسسه فجر شیراز در گذشته با تعمیر اساسی دکل‌های 83، 86 و 87 فتح، سازه "Mast" و زیر سازه "Substructure" دکلها را مجددا ساخت داخل کرد. همچنین سازه، زیرسازه و مخازن دو دستگاه دکل دیگر را هم از طریق مهندسی معکوس ساخت داخل کرد و تجهیزات دیگر آن را نیز از خارج خریداری کرد که برای شروع، حرکت معقول و مناسبی بود. هم اکنون نیز این دو دکل با نام‌های 36 و 37 فتح در حال انجام عملیات حفاریست.
جهاددانشگاهی وارد باشگاه دکل سازان حفاری نفت شد
وی ادامه داد: جهاد دانشگاهی علم و صنعت نیز با حمایت شرکت ملی حفاری ایران و شرکت کالای نفت تهران در بین سالهای 78 تا 80، سیستم برق و کنترل دکل‌های حفاری خشکی را با موفقیت طراحی و تولید داخل کرد که عملکرد این سیستمها مورد تایید شرکت ملی حفاری ایران قرار گرفت. تاکنون نیز چندین دستگاه از این سیستم ساخته شده و تعدادی از آنها که به MCC و SCR معروف هستند در دکل‌های 71، 78، 79، 80، 81 و 87 فتح مورد استفاده قرار گرفته است.
این جهادگر علمی افزود: جهاد دانشگاهی علم و صنعت نیز با قراردادی که برای ساخت سه دستگاه دکل حفاری با شرکت کالای نفت منعقد کرد موفق شد برای اولین بار در تاریخ صنعت حفاری ایران در مقابل خرید 60 درصد از تجهیزات این سه دستگاه دکل که در آن تاریخ در ایران قابل ساخت نبود نقشه‌های کامل ساخت Mast و Substructure به همراه دستورالعمل‌های ساخت، نقشه‌های جانمایی و نقشه‌های سیستم‌های Utility را از یک شرکت معتبر چینی دارای گواهی‌نامه API بگیرد که با تشکیل یک تیم طراحی مجرب همزمان با انعقاد قرارداد ساخت سه دستگاه هم اکنون علاوه بر بومی سازی کامل دانش طراحی دکل‌های 2000 اسب خشکی، توان طراحی سایر دکل‌های حفاری با قدرت مختلف نیز بوجود آمده است.
طیبی اظهار کرد: چینی ها در بازدید از اولین Mast و Substructure ساخت جهاد دانشگاهی علم و صنعت به دلیل اینکه تجهیزات مورد نظر با کیفیت بسیار خوب در ایران ساخته شده بود ابراز ناباوری کردند و مدیر عامل شرکت چینی ZPEC اعلام کرد که " شما وارد باشگاه دکل سازان حفاری نفت" شده‌اید. هم اکنون نیز ساخت این تجهیزات در یارد مونتاژ جهاد دانشگاهی قابل مشاهده است.
به گفته رئیس جهاد دانشگاهی در دنیا به مجموعه‌ای دکل ساز می گویند که توان طراحی Mast، Substructure، انتخاب ماشین‌آلات و جانمایی آنها روی Mast و Substructure و را داشته باشد و با عملکرد هماهنگ این تجهیزات در کنار هم بتواند عملیات حفاری را انجام دهد.
می توان به برند ایرانی در تولید دکل دست یافت
او با بیان این که ماشین‌آلات و تجهیزات جانبی مورد استفاده در دکل مانند Rotary Table، Draw Work، Mud Pump و Top Drive می تواند توسط سایر سازندگان و یا مجموعه دکل ساز در کارخانه های جانبی و وابسته به آنها تولید شود یادآور شد: البته اگر تصمیم بر این باشد که این تجهیزات توسط دکل ساز و یا سازندگان داخلی ساخته شود باید دولت به عنوان حامی تولید داخلی تعداد مناسبی از آنها را سفارش دهد.
وی با اشاره به این که در قرارداد ساخت 14 دستگاه دکل حفاری شرایط برای ساخت داخل بسیاری از تجهیزات اصلی دکل حفاری تا 70 درصد فراهم شده بود اظهار کرد: اگر براساس توافق صورت گرفته با معاونت پژوهش و فنآوری وزارت نفت بودجه پژوهشی لازم تامین می شد می‌توانستیم با هماهنگی خوبی که بین قطب‌های علمی دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و سازندگان تجهیزات صنعتی - انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران و انجمن سازندگان تجهیزات نفت خوزستان- صورت گرفته بود حتی به برند ایرانی در تولید دکل حفاری و تجهیزات جانبی آن دستیابیم.
اگر قرارداد 14 دکل اجرایی شده بود، 6دکل آن تا کنون ساخته شده بود
این جهادگر دانشگاهی تصریح کرد: بزرگواری که امروز مرتب بر اهمیت برداشت سریع از میدانهای مشترک از طریق واردات دکل از چین تاکید میکند و مکرر در روزنامه ها توان سازندگان داخلی را برای ساخت دکل زیر سوال می برد اگر همکاری می کرد و اگر قرارداد ساخت 14 دکل که در تیرماه 91 بسته شده بود ابلاغ می شد، 10 ماه بعد دو دستگاه دکل تحویل شده بود و با توجه به این که قرار بود هر سه ماه دو دستگاه دیگر نیز تحویل شود تا کنون شش دستگاه دکل حفاری با قدرت 2000 اسب ساخت داخل تحویل صنعت حفاری کشور شده بود.
چرا برخی توان ساخت داخل را زیر سوال می برند؟
مدیر کنسرسیوم ساخت دکل در انجمن استصنا در مورد علت زیر سوال بردن توان ساخت داخل و اصرار بر واردات سریع دکل حفاری از خارج هم توضیح داد: تولید داخل و به ویژه تولید بر مبنای علم و فنآوری بومی متولی ندارد. علت آن هم این است که نظام هنوز تصمیم نگرفته و یا بر این باور نرسیده که می تواند اقتصاد دانش بنیان متکی بر تولید ملی داشته باشد که این تنبلی به سبب درآمد آسان و بی دردسر نفت حاصل شده است. دلیل دیگر هم این است که علاقه به خرید خارجی، استفاده از منابع صندوق ذخیره ارزی برای تامین منابع مالی سهم 15 درصدی کارفرما برای استفاده از اعتبار فاینانس ارز بلوکه شده ایران در چین است.
وی ادامه داد: دلیل دیگر نیز مزایای خرید خارجی است که بسیار وسوسه برانگیز است؛ یعنی یک شرکت خصوصی می‌خواهد به بهانه برداشت از میدانهای مشترک بدون یک دلار هزینه کردن اقدام به خرید تعداد زیادی از دکل‌های دریایی و خشکی کند. جای بسیار تاسف است که برخی از رسانه‌ها نیز که باید چشم بیدار ملت در حمایت از مصالح ملی باشند با این افراد هم صدا شده اند. در واقع اگر در خرید دکل از خارج اضطرار وجود دارد اجازه دهند این خرید از کانالی انجام شود که در مقابل آن امتیاز انتقال تکنولوژی گرفته شود.
حمایت از خارجیها در مناقصه ها
رئیس جهاد دانشگاهی در مورد قیمت دکل‌های حفاری ساخت داخل و دکل‌های چینی و غیر چینی هم گفت: تجربه ای تلخ برای سازندگان داخلی وجود دارد که در بسیاری از مناقصه‌هایی که با سازندگان خارجی رقابت دارند بدون آن که یکسان سازی واقعی مشخصات فنی درحضور سازنده داخلی صورت گرفته باشد اعلام می‌شود که قیمت سازنده داخلی بیشتر از سازنده خارجی است. این در حالیست که روش درست برگزاری مناقصه‌ها در عموم کشورها این گونه است که ابتدا یکسان سازی مشخصات فنی با حضور همه پیشنهاددهندگان انجام می شود و پس از ایجاد فهم یکسان برای همه نسبت به مشخصات فنی مورد انتظار، پیشنهاددهندگان قیمت‌های خود را در پاکت در بسته‌ای ارائه می کنند و در یک روز مشخص نیز و با حضور نمایندگان پیشنهاددهندگان پاکت مالی بازگشایی می‌شود.
وی ادامه داد: در بسیاری از مناقصه‌هایی که جهاد دانشگاهی با سازندگان خارجی رقابت می کرد همیشه به این نهاد اعلام می‌شد قیمت شما گران است. این در حالیست که هر بار که با حمایت مدیران مشخصات فنی بدون قیمت شرکت کننده خارجی در اختیار گذاشته شد اثبات کرده‌ایم که یکسان سازی درست انجام نشده است و ما می‌توانستیم برنده مناقصه شویم. در مورد دکل‌های حفاری نیز با وجود پیگیری‌های بسیار هیچ گاه این یکسان سازی فنی انجام نشده است.
قیمت‌های واقعی دکل سازان چینی را اعلام کنید
طیبی اظهار کرد: با وجود جایزه صادراتی بسیار زیادی که دولت چین به صادرکنندگان آن کشور می‌دهد با قاطعیت اعلام می کنم که با همین حقوق و عوارض گمرکی فعلی - که بسیار کم است و باید افزایش یابد - قیمت دکل ساخت داخل نه تنها با قیمت دکل چینی، بلکه با قیمت دکل ساخت سایر کشورها رقابت میکند. اگر غیر از این است از مدعیان درخواست می‌شود قیمت‌های واقعی دکل سازان چین را به صورت مستند در سربرگ مهر و امضا شده آنها ارائه کنند.
توقع سازندگان داخلی از دولت تدبیر و امید
وی در مورد انتظار سازندگان داخلی از دولت تدبیر و امید و وزیر نفت در حمایت از ساخت داخل تجهیزات صنعت نفت گفت: به صورت طبیعی نمی‌توان از وزیران صنعتی وغیر صنعتی که با تولید ملی در زمینه‌های مختلف سر و کار دارند توقع داشت که هم پروژه‌های مرتبط با صنعت را به موقع انجام دهند و هم همزمان از ایجاد تولید ملی حمایت کنند.
ولی از آنها و از دولت توقع داریم که هم برنامه برای توسعه توان ساخت داخل داشته باشند و هم از استفاده از تولیدات ملی استاندارد به شدت حمایت کنند.
تشکیل سازمان فرا وزارتخانه ای برای حمایت از تولید ملی
او با پیشنهاد اینکه باید یک سازمان فرا وزارتخانه‌ای که قدرت تعامل با سایر وزارتخانه ها را داشته باشد به صورت تخصصی متولی حمایت از تولید داخلی با فنآوری ملی باشد و بر تجمیع خریدهای خراجی جهت گرفتن امتیاز انتقال تکنولوژی و همچنین بر انتقال فنآوری در اجرای پروژه‌های بزرگ ملی توسط خارجیها نظارت کند گفت: این سازمان همچنین باید بر توزیع منابع محدود پژوهشی کشور نظارت دقیق داشته باشد تا هر سرمایه‌گذاری پژوهشی- کاربردی فقط یکبار انجام شده و از آن نیز تولید ثروت شود.
طیبی ادامه داد: این سازمان باید در هماهنگی با وزارتخانه‌های مرتبط ، مراکز علمی و تحقیقاتی کشور و انجمن‌های صنفی سازندگان، نظامی را برای کنترل کیفیت محصولات تولید داخل ایجاد کند تا هنگامی که این سازمان و یا موسسات تحت نظر سازمان، کیفیت یک محصول را براساس استانداردهای مورد قبول تایید کردند کلیه مصرف‌کنندگان دولتی وغیر دولتی موظف به درج نام آن تولیدکننده در لیست مجاز سازندگان خود باشند و از آنها خرید انجام شود.
وی افزود: این سازمان باید با هماهنگی با وزارت صنعت، معدن و تجارت کنترل هوشمندانه روی تنظیم تعرفه‌ها به منظور حمایت از سازنده داخلی و یا جلوگیری از انحصاری شدن آنها داشته باشد. همچنین باید قوه قضاییه با هماهنگی با این سازمان و کلیه وزارتخانه‌های مرتبط به شدت با فساد موجود در سیستم‌های دولتی، غیر دولتی و حتی خصوصی برخورد کند تا مناقصه‌های کشور به صورت سالم برگزار شود.
دولتمردان از برخورد چین با عوامل فساد الگو بگیرند
طیبی تصریح کرد: متاسفانه برخی از نمایندگان شرکت‌های خارجی وشرکتهای چینی از روش‌های غیر سالم برای برنده شدن در مناقصات استفاده می کنند که باید با این عارضه به شدت مبارزه کرد. برخورد شدید دولت چین با عوامل ایجاد فساد در کشورشان باید برای دولتمردان ما الگو باشد.
وزارت نفت متعهد به اجرای قرارداد 14 دکل شود
مدیرعامل جهاد دانشگاهی هم چنین تاکید کرد: وزیر نفت متعهد به اجرای قرارداد ساخت 14 دستگاه دکل حفاری به عنوان نماد حمایت از تولید ملی شود؛ چرا که با اجرای این پروژه زنجیره‌ای از صنایع مختلف ایجاد و یا تقویت شده و رابطه بین صنعت و دانشگاه به شکل کارفرمایی زیر نظر یک سازمان فناور محور به نام جهاد دانشگاهی شکل می گیرد. از سوی دیگر تعرفه‌های واردات دکل نیز باید به گونه‌ای تنظیم شود که سرمایه گذاران داخلی تشویق به سرمایه‌گذاری در ساخت دکل و یا سایر تجهیزات مشابه شوند.
