به گزارش خبرگزاری دانا
(دانا خبر)، سایت شورای عالی انقلاب فرهنگی، در گفت و گویی به مناسبت سالروز تاسیس
این شورا، آرای دکتر محمدرضا عارف در خصوص تشکیل این سازمان را جویا شده است. برخی قسمت های این گفت و گو در پی می آیند.
به عنوان سوال اول می خواستم به این سوال پاسخ دهید که حضرت امام چه نیازی حس می کردند که تاکید داشتند شورای عالی انقلاب فرهنگی در آذر 63 با این ترکیب و اختیارات تشکیل بشود. مخصوصا در سال 63 در بحبوحه جنگ که همه توان کشور باید به بخش نظامی معطوف می شد، امام فرمودند اصل فرهنگ است و چرا مقام معظم رهبری هم در دوران رهبریشان با این تدبیر این روند را پیش بردند که شورای عالی دراین سطح ادامه حیات داشته باشد.
انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی بود و زیر بنای همه فعالیت ها قطعا فعالیت فرهنگی است و توجه به فرهنگ برای کشور به نظرم یک فرض است. شما مستحضر هستید که ماه های اول بعد از پیروزی انقلاب دانشگاه ها از مسیری که باید در راستای رشد علم و تعالی فرهنگ باشد منحرف شدند. برخی از دانشگاه ها و مراکز دانشگاهی به پایگاه جریانات غیر همسو با انقلاب تبدیل شده بود. بچه‌های مسلمان هم می خواستند با این جریانات مقابله کنند ولی عملا یا به درس‌شان نمی رسیدند و یا درگیری هایی پیش می آمد که در نهایت نتیجه اش تعطیلی دانشگاه ها شد. با این وصف شاید بتوان گفت زمینه اولیه انقلاب فرهنگی سیاسی بود؛ ولی به طور جدی از روزهای بعد از پیروزی انقلاب هم بحث نقش دانشگا ه ها و جهت گیری آنها در راستای اهداف انقلاب مطرح بود. آیا روندی که دانشگاه ها قبل از انقلاب طی کردبودند می توانست پاسخگوی نیاز های بعد از انقلاب باشد ؟ چه در زمینه علمی و چه در زمینه فرهنگی. به هرحال نتیجه این بحث ها به تعطیلی دانشگاه ها و تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی منجر شد که با فرمان امام ستاد انقلاب فرهنگی تشکیل شد و از ابتدا جهت گیری های روشنی برای این ستاد در نظر گرفته شده بود که انقلاب فرهنگی را به معنای حقیقی اش از داخل دانشگاه ها شروع کند. امام نگاه خاصی به دانشگاه داشتند، دانشگاه را کارخانه آدم سازی می دانستند. بعد از انقلاب، امام برای دو نهاد جایگاه ویژه ای قائل بودند که همان حوزه و دانشگاه هستند. جهت گیری سخنانشان این بود که اگر این دو مرکز اصلاح شود، کشور اصلاح شده است و بحث امروز ما پیرامون دانشگاه هاست. البته در ستاد انقلاب فرهنگی بحث های جدی هم درباره برنامه های آموزشی، رشته های مورد نیاز کشور، همسویی توسعه نظام آموزش عالی با نیاز های کشور مطرح بود و هم بحث های فرهنگی.
ستاد در مجموع موفق شد دانشگاه ها را باز گشایی کند. البته محور فعالیت ها با وزارت علوم بود ولی تصمیمات باید در ستاد انقلاب فرهنگی گرفته می شد. به تدریج که دانشگاه ها بازگشایی شد کم کم اختلاف نظر مجریان با سیاستگذاران شروع شد. یعنی بین بخش های اجرایی که مشخصا وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت بود با ستاد.گاهی تصمیم هایی در ستاد گرفته می شد که دست اندر کاران اجرایی احساس می کردند امکان اجراش نیست یا دخالت در امور اجرایی است و بنابر این کم کم از سالهای 61 -62 اختلاف نظر ها بیشتر شد. البته از قبل هم اختلاف نظر هایی وجود داشت و این اختلاف هابیشتر در بحث های وزارت فرهنگ و آموزش عالی با ستاد، خودش را نشان داد.
با پیگیری‌های وزارت فرهنگ و آموزش عالی، ابتدا نخست وزیر به عنوان رییس ستاد انقلاب فرهنگی انتخاب شدسپس قرار بر این شد که وزرای ذی ربط هم به عنوان عضودر جلسات ستاد شرکت کنند. در آن مقطع وزرا عضو شورا نبودند و من هم که قائم مقام وزیر بودم و دراکثرجلسات شرکت می کردم، عضو رسمی نبودم.در نهایت جمع بندی شد تا ترکیب اعضا ستاد تغییر کند و با فرمان حضرت امام شورای انقلاب فرهنگی جایگزین شد در چینش جدید نخست وزیر، رییس شورای عالی انقلاب شد. وزرای ذی ربط هم مثل وزیر آموزش و پرورش ، وزیر فرهنگ و آموزش عالی و وزیر بهداشت و درمان هم عضو شدند و تعداد اعضای حقیقی هم حضور داشتند. به این ترتیب شورا سامان بهتری گرفت.در عین حال مشکلی که آن زمان شورای عالی انقلاب فرهنگی با آن رو به رو بود این بود که به برخی مصوبات دستگاه‌های اجرایی به خصوص ذی حساب ها عمل نمی کردند که با سوالی که از حضرت امام شد، ایشان فرمودند "باید به مصوبات شورای عالی ترتیب اثر قانونی داده شود" و این خیلی نکته ظریفی است، نگفتند قانون است
دستاورد های شورای عالی انقلاب فرهنگی را چگونه جمع بندی وارزیابی میکنید ؟
ببینید، جمع بندی کار سختی است چون در هر مقطعی اعضا و دبیرخانه شورا متناسب با شرایط زمانی تلاش کرده اند. مثلا یک زمان بازگشایی دانشگاه ها مساله اولیه بود به طور طبیعی در آن دوره به بحث بازگشایی پرداختند. در مقاطع دیگر توسعه آموزش عالی یا جهت گیری به سمت توسعه فناوری ها مطرح بود.به طور کلی شورا عملکرد قابل قبولی داشته است اگرچه به نظر من شورا باید از درگیر شدن به مسائل جاری پرهیز کند. هر زمان شورا به مسایل اجرایی پرداخته از انجام وظایف اصولی خود که سیاستگذاری در جهت فرهنگ و پیشرفت علم و فناوری و نظارت بر اجرای مصوبات بوده دور مانده است. امور اجرایی باید به دولت و دستگاه های ذی ربط واگذار شود و شورا در جایگاه سیاستگذاری کلان فعالیت کند.
اگر نهاد شورای عالی انقلاب فرهنگی نبود در کشور چه خلاهایی ایجاد می شد ؟
تصمیمات بالاخره گرفته می شود. اکنون هم برخی از کارهای شورای عالی انقلاب فرهنگی را شورای عتف می تواند انجام دهد. خوشبختانه در تجدید نظری که در قانون تاسیس وزارت علوم با هماهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام شد می بینیم که بخشی از وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی را شورای عتف انجام می دهد. بخشی از وظایف شورا راهم مجلس می تواند انجام دهد. اگر یک زمان ساختار شورا عوض بشود نهادهای قانونی دیگر می توانند وظایفش را انجام دهند منتها تجربه نشان داده است که بعضی امور در این گونه شورا ها و در بین افراد متخصص، بهتر بررسی می شود و سریع تر به نتیجه می رسد.
اجرای مصوبات شورا را چطور ارزیابی می کنید و چه راهکاری به نظرتان می رسد در جهت اجرایی شدن مصوبات شورا در سطوح بالا؟
مشکلی که الان وجود داردکم توجهی در برخی مصوبات به منابع کشور است. در شورای عالی انقلاب فرهنگی متاسفانه خیلی به منابع مالی و امکانات کشور توجه نمی شود و گاهی مصوبات بار مالی بالایی دارد در نتیجه دستگاه اجرایی اگر هم بخواهد در عمل نمی تواند اجرا کند. الان نقشه جامع علمی کشور تصویب شده است. ولی اگر فردی خارج از شورا سوال کند که بار مالی این طرح بررسی شده است یا نه و چقدر است ؟ ما باید بتوانیم پاسخ بدهیم. برای حل این موضوع باید چاره اندیشی کرد و کلیه مصوبات با توجه به بار مالی و پیش بینی بار مالی توسط دولت ابلاغ شود.گاهی هم تعارضی است که در مراجع متعدد تصمیم گیری وجود دارد.یعنی مراجع قانونی هستند که مجلس به آنها اختیار قانونی داده است دولت، شوراهای اقماری مانند شورای عتف که گاهی به دلیل هم پوشانی وظایف با شورای عالی انقلاب فرهنگی توجه جدی به آن مصوبه ای نشده است و گاهی از نظر دستگاه اجرایی، واقعیات و توانایی های کشور در مصوبه دیده نشده است یعنی درجهت گیریبیشتر ایده آل ها و آرمان ها دیده شده است. "بر خلاف قانون مجلس”. چون قانون مجلس در مسیر واقعیات و امکانات است تصمیماتش کاملا اجرایی می شود و راه حل این مسئله به نظرم این است که شورا تصمیمات خود را در چارچوب امکانات و تصویب اسناد بالادستی برای دولت و سایر مراجع اتخاذ کند.
شما هم سابقه ریاست دانشگاه تهران را داشتید و هم سابقه اجرایی، اسنادی که شورا تصویب می کند را چطور ارزیابی می کنید و فکر می کنید چگونه باید اجرا شود ؟
کلا ارزیابی مثبتی از مصوبات دارم. اخیرا اسناد بالادستی ارزشمندی با همکا ری و تعامل خوب با دستگاه های اجرایی تصویب شده است.
این اسناد به خصوص سند تحول و نوسازی نظام آموزش و پرورش کار تقریبا ده ساله دبیرخانه بود. خیلی زحمت کشیده شد، من هم مسئول کمیسیونی بودم که مباحث جمع بندی می شد. به نظرم بسیار اسناد خوبی است. یعنی چهار- پنج سند مهم و مادری که در طول سه- چهار سال اخیر در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد به نظرم اسناد با ارزشی است، نمی گویم کار بی عیب است به هر حال باید اشکالاتش را اصلاح کنیم. دستگاه اجرایی باید عزم جدی برای اجرای این اسناد که میثاق همگانی هستند را داشته باشند. خوشبختانه در مورد آموزش و پرورش آقای دکتر فانی از ابتدای تدوین سند تحول حضور داشتند و عضو شورا بودند و من به اجرای آن و اعتقادی که آقای دکتر فانی به اجرا دارند خوشبین هستم ولی باید به ایشان کمککرد تا اگر مشکلی وجود دارد برطرف شود. نقشه جامع علمی کشور هم که باید با همکاری جدی دستگاه های اجرایی عملیاتی و اجرا شود.بدیهی است نظارت جدی شورا بر اجرای این اسناد لازم و موثر است.
درباره ترکیب اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی بحث های زیادی هست از جمله اینکه از افراد علوم انسانی و شخصیت های فرهنگی باید در این شورا حضور داشته باشند. ترکیب شورا را بیشتر علمی می دانید یا فرهنگی ؟ می پذیرید بیشتر اعضا پزشکی و فنی خوانده اند ؟
مقام معظم رهبری اعضا را انتخاب می کنند و من نمی خواهم اینجا نقدی بکنم ولی به نظرم فردی که سابقه اش مهندسی یا پزشکی است باید رفتار و کردار و عملکرد سی ساله اش را ببینید که در چه بخش هایی فعال بوده است. یعنی اگر مدرک را ملاک قرار بدهیم، یک بحث است و اگر عملکرد را ملاک قرار بدهیم بحث دیگری است. اتفاقا رشته های علوم انسانی و حوزویان در شورا بیشتر از مهندسین هستند. در هر حال به نظرم نقد به جایی نیست و اعضای حقیقی را مقام معظم رهبری انتخاب می کنند ایشان هم به مصالح کشور و شورا واقف اند و بر اساس دیدگاه هایی که در سطح فرهنگی کشور دارند این انتخاب را صورت می دهند.
یکی دیگر از نقد ها به شورا این است که اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی جدای از اینکه در مبانی انقلاب همسو هستند، ممکن است تفکراتی در گروه های سیاسی داشته باشند. سوالاین است که چرا این تفاوت دیدگاه ها در شورا وجود دارد. مثلا می گویند که در امریکا اتاق فکر ها هم سو هستند و فکر میکنند درباره موضوعی و انجام می شود ولی در شورای عالی انقلاب فرهنگی ممکن است بر روی یک بند مصوبه خیلی بر روی آن بحث بشود و حتی گاهی صدو هشتاد درجه نظرات فرق دارد. این تفاوت دیدگاه ها در شورا را چطور ارزیابی می کنید.
مثالی می زنید که من نمی دانم چقدر واقعی است ولی این کشورها رویکردشان حزبی است. اگر یک حزب حاکم می شود بر تمام شئون تاثیر می گذارد در عین حال در اتاق های فکر هیچ جا ندیده ام که تفکر واحدی حاکم باشد و عموما محل تضارب افکار است و بحث های چالشی؛ مگر کشور های بلوک شرق سابق !! در کشور ما در همسویی با انقلاب و ارزش ها چالش نداریم. اما در رویکردها و تاکتیک ها اختلاف نظر وجود دارد و ارزشمند است. حضور تفکرات مختلف و رویکردهای مختلف را امر با ارزشی می دانم. خوشبختانه در شورای عالی انقلاب فرهنگی بین اعضا هیچ اختلاف نظری بر سر اصول نیست و اختلاف در سلایق است که امر طبیعی و مفیدی است و باعث کبفی تر شدن تصمیمات می شود.
