سن ازدواج دختران و پسران در کشور به 27 و 31 سال رسیده است / طلاق مشکل خانواده در جهان امروز / از منظر اسلامی نفقه می‌تواند باعث تحکیم رابطه خانوادگی شود

چهاردهمین جشنواره پژوهش پردیس خواهران دانشگاه امام صادق (ع) امسال همراه با هم‌اندیشی خانواده پژوهی در سیره رضوی برگزار شد. معاونت پژوهشی و فناوری پردیس خواهران این دانشگاه با همکاری بنیاد بین‌المللی امام رضا، انجمن علمی فقه و حقوق خانواده ایران و موسسه فقهی ائمه اطهار قم اقدام به برگزاری این همایش کرده بودند.

در این مراسم علاوه بر ارایه شش مقاله در حوزه خانواده پژوهی به برگزیدگان پژوهشی واحد خواهران دانشگاه امام صادق (ع) جوایزی اهدا شد. حضور آیت‌الله مهدوی کنی از نکات جالب توجه این مراسم بود.

شبستری: خانواده علاوه بر تربیت وظیفه شناساندن کرامت به فرزند را هم دارد

نخستین سخنران این مراسم خانم دکتر معصومه شبستری، عضو هیات علمی دانشگاه تهران بود. موضوع مقاله او نقش خانواده در شناخت و افزایش کرامت انسانی افراد و عنوان این مقاله «خانواده، تثبیت ارجمندی و کرامت» بود. به عقیده این استاد دانشگاه، خانواده در کنار وظایفی چون تربیت جسمی، روحی و اخلاقی کودکان باید به او کرامت انسان را هم بیاموزد و این موضوع است که بنا و اساسی برای همه تربیت‌های انسانی است. به عقیده شبستری، بدون شناخت کرامت انسانی همه تلاش‌های تربیتی چون کشت در زمین لایزرع است. شبستری در ادامه سخنان خود خانواده را از منظر نهاد شناسی اجتماعی هم بررسی کرد و پس از آن با گره زدن این موضوع به فرهنگ اسلامی در نتیجه به تمدن اسلامی رسید که به گفته او نتیجه فرهنگ ناب اسلامی است.

کاش عینی‌تر حرف می‌زدید

دکتر لبیبی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، که در این بخش مسوول پنل بود با تقدیر از دکتر شبستری آرزو کرد که او بیشتر به بحران‌های فعلی خانواده در ایران می‌پرداخت. به گفته لبیبی در شرایط فعلی، بالارفتن سن ازدواج دختران و افزایش طلاق، بحران جامعه است. به گفته این استاد دانشگاه سن ازدواج دختران و پسران به 27 و 31 سال رسیده و در کشور از هر 6 ازدواج یکی به طلاق می‌انجامد. این رقم در تهران از هر 3 ازدواج یک طلاق و در برخی مناطق چون منطه 3 از هر 2.5 ازدواج، یک طلاق است.

بررسی خانواده و تربیت کودک در سیره رضوی

حجت‌الاسلام محمد زرقانی، با دو مقاله تربیت کودک در سیره رضوی و خانواده در سیره رضوی به همایش آمده بود. او نماینده موسسه فقهی ائمه اطهار قم در این برنامه بود و تلاش کرد با آوردن احادیثی از امام رضا (ع)، نظر این امام در موضوعات تحقیق خود یعنی تربیت کودک و خانواده مطلوب را بیان کند. از نکات جالب توجه در سخنرانی زرقانی استفاده از عکس کودکان در پاورپوینت‌ها و نیز بیان جزیی برخی آداب آمیزش زن و شوهر در احادیث امام رضا (ع) بود.

بحران‌های خانواده در جهان امروز از منظر 5 جامعه‌شناس معاصر

دکتر لبیبی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه و مدیر کل پژوهش‌های رادیو، سخنران سوم این برنامه بود. او تلاش کرد نظریات پنج جامعه‌شناس معتبر و البته در قید حیات غربی در مورد خانواده را بررسی کند. لبیبی در بیان نظریات آنتونی گیدنز گفت مساله گیدنز سنت و مدرنتیه است و او بر این اساس در بستر خانواده معتقد است که جامعه در حال گذر از عشق رمانتیک به عشق سیال است و در این میان رابطه ناب میان زوجین، ثبات خانوادگی و تعهد از بین رفته است. به گفته لبیبی در این شرایط، این رسانه‌ها و نهادهای فرهنگ‌ساز مثل دولت هستند که باید رابطه ناب و بدون چشم‌داشت را تبلیغ کنند ولی به عقیده گیدنز، هیچ شانسی برای خانواده در غرب وجود ندارد. در چنین شرایطی گیدنز دو راهکار، خانواده انتخابی (Family of Choice) متشکل از کسانی که رابطه فکری و عقلی مناسب با آنها داریم (و نه لزوما پیوند سببی و نسبی) و هم‌خانگی بدون ازدواج   (Cohabitation)را پیشنهاد می‌دهد. به گفته لبیبی، در حال حاضر 80 درصد ازدواج‌ها درکشورهای اسکاندیناوی هم‌خانگی است و در تهران هم با حضور دانشجویان شهرستانی این اتفاق در حال روی دادن است.

لبیبی در ادامه نظریات دانا سیکروا، استاد دانشگاه چک را مورد بررسی قرار داد. این دانشمند با نظریه «لانه خالی» به سالمندان و مراقبت از آنان می‌پردازد و می‌گوید در دوران جدید که نسل جدید تعهدی به والدین خود ندارد؛ دولت باید شبکه‌های اجتماعی حمایت از این افراد را تقویت کند. لبیبی در این بخش به سرمایه مهم، توصیه به احترام والدین در مذهب شیعه و سیره رضوی پرداخت و آن را نعمتی خواند که ما از آن غافلیم.

دکتر لبیبی نفر دوم از سمت راست است

اریک زارتلر، استاد دانشگاه وین دانشمند بعدی بود که مورد بررسی لبیبی قرار گرفت. به عقیده این دانشمند، مشکل خانواده در جهان امروز طلاق است و همه تلاش‌ها باید معطوف به کاهش آسیب پس از طلاق باشد.

به عقیده جولیانا روسی، استاد دانشگاه میلان، دانشمند دیگری که مورد بررسی لبیبی قرار گرفته بود مهم‍‌ترین مشکل خانواده کنونی فقدان اعتماد و در نتیجه سرمایه اجتماعی است. نکته جالب از نظر لبیبی این بود که سرمایه اجتماعی اولیه آدمی که در قدیم در خانواده شکل می‌گرفت امروز به سمت گروه دوستان رفته و او به عنوان شاهد مثال گفت که در پژوهش‌ها مشخص شده اکثر زنان تهرانی ترجیح می‌دهند سخن خود را به دوستان خود بگویند نه اعضای درجه یک خانواده.

اریک وایدمر سوییسی آخرین جامعه‌شناسی بود که آرای او مورد بررسی لبیبی قرار گرفت. این استاد دانشگاه ژنو معتقد است در جهان کنونی در فضای خانواده تحول‌های معنایی صورت گرفته و مثلا فرزند که سابقا نعمت خوانده می شد حالا به یک مزاحم تبدیل شده است. به عقیده او راه اصلاح در این وضعیت بازبینی در این معانی و مفاهیم است.

حاجیعلی: نفقه می‌تواند باعث تحکیم خانواده شود

فریبا حاجیعلی معاون معاونت زنان و امور خانواده ریاست‌جمهوری دیگر سخنران این مراسم بود. او با برشمردن سه ملاک نفقه در قانون مدنی فعلی ایران یعنی عرف، عادات زن و احتیاج او در موارد بیماری یا نقصان، به بررسی ملاک آیات و روایات در این خصوص پرداخت و در نتیجه گفت باید نفقه بر مبنای توان مرد و به صورت حداکثری پرداخت شود تا در نهایت بتواند به تحکیم بنیان خانواده بینجامد.

در انتهای این مراسم دکتر عظیم زاده اردبیلی، دبیر این همایش و معاون پژوهشی واحد خواهران دانشگاه امام صادق با بیان ارسال 350 اثر به جشنواره پژوهش این دانشگاه گفت تلاش شده با دقت و اعتدال به بررسی این آثار پرداخته شود. به گفته او قرار است که پانزدهمین جشنواره پژوهش این دانشگاه همراه با جشنواره بین المللی امام رضا (ع) با موضوع «تعاملات اجتماعی در سیره رضوی با تاکید بر مناظرات و گفتگوهای علمی» در سال آینده برگزار شود.

در خاتمه این مراسم علاوه بر ارایه‌دهندگان مقالات از خانم‌ها فائزه‌ طوفانی‌پور مدیر اجرایی جشنواره، مهدیه مهدوی، مسوول نظارت و پیگیری و زهرا اصل فلاح، طراح پوستر و تهیه کلیپ تقدیر شد.

حواشی:

* مشکل صوتی به خصوص در اوایل برنامه مشهود بود.

* در ابتدای برنامه کلیپ پژوهش، 2 کلیپ در مورد امام رضا (ع) و سرود «به این عکس‌ها خیره شو» حامد زمانی پخش شد.

* مراسم با استقبال خوبی برگزار شد و تقریبا تمام صندلی‌های سالن شهدای گمنام دانشگاه امام صادق (ع) واحد خواهران پر شده بود.

*در حاشیه این مراسم نمایشگاه کتب و محصولات رایانه‌ای برقرار شده بود.