فساد اقتصادی فزاینده؛ هم اینک با ترکیب آزار دهنده و ناموزون خود، همچنان افکار عمومی را می خراشد و بی شک روح جامعه را، هم می آزارد و هم افسرده می کند. در مورد این پدیده شوم، حرف های زیادی گفته شده و انتقادهای تندی صورت گرفته است اما ابعاد فساد اقتصادی چنان در جامعه گسترش یافته که گویی آستانه تحمل افکار عمومی نسبت به مفاسد اقتصادی به پایان رسیده است. عماد افروغ، جامعه شناس و نماینده سابق مجلس در گفت وگو با گروه راهبرد خبرگزاری دانا با بیانی تند به انتقاد از وضعیت فساد اقتصادی در ایران پرداخته است که در ادامه از نظرتان می گذرد:
عماد افروغ، جامعه شناس با اشاره به گستردگی فساد اقتصادی در جامعه ایران در گفت وگو با گروه راهبرد خبرگزاری دانا، گفت: به تدریج هرچه جلوتر می رویم مقوله فساد با گفتمان انقلاب اسلامی و فرهنگ و توقعات به جای مانده از گفتمان انقلابی مورد نظر، متضادتر و پیچیده تر می شود.
افروغ در ادامه با بیان اینکه ما باید این حجم از فساد گسترده را پیشتر تشخیص می دادیم، بیان کرد: انصافا بروز چنین حجم فسادهای سنگین در 8 سال گذشته را خیلی ها هم تشخیص دادند اما مقامات به این تشخیص ها توجه نکردند حمایت هایی هم که از احمدی نژاد صورت گرفت، هیچ محملی نداشت.
این استاد جامعه شناسی افزود: من موقعی که در مجلس اینگونه مسایل را نقد می کردم، توقع حمایت داشتم اما هیچگونه حمایتی از ما به عمل نیامد و بالعکس از مورد نقد ما حمایت به عمل آوردند این در حالی بود که ما قربانی این سیاست بازی ها شدیم.
رییس کمیسیون مجلس هفتم با بیان اینکه روشنفکران و دلسوزان جامعه باید جلو بیایند و به نقد فساد سیاسی و اقتصادی موجود در جامعه بپردازند، ابراز داشت: ما باید خود را هزینه کنیم تا رهبری برای مقابله با اینگونه مفاسد باز باشد.
عرض انقلاب تبدیل به ذات شده است
این جامعه شناس در ادامه با پرسیدن چند پرسش، خاطر نشان کرد: چرا با فساد مقابله نشد و نمی شود؟ چرا روی این مساله حساسیت نیست؟ چرا به راحتی این امکان صورت می گیرد؟ آیا جوابی جز مصلحت گرایی وجود دارد؟ آیا مصلحت گرایی و مصلحت اندیشی جزیی از نظام جمهوری اسلامی است؟ همان بخش اقتضائی جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی الان ذاتی شده است و همین تبدیل عرض به ذات، تبدیل اقتضا و مصلحت به حقیقت، امروزه پاسخ به بنده به این سوال است که چرا فساد گسترش یافته است؟
افروغ در پاسخ به این سوال که چرا با فساد مقابله نمی شود؟؛ خاطر نشان کرد: چون مصلحت جای حقیقت را گرفته است چون عرض به جای ذات نشسته است حال انقلاب اسلامی باید علی القاعده و علی الذات بی توجه به این عرض و ذات باشد؟ خیر. انقلاب اسلامی توجه به اقتضائات هم داشت و باید هم داشته باشد چیزی است که ما از آن به عنوان احکام حکومتی یاد کردیم ولی چون روح اینها را متوجه نیستیم حکم حکومتی جایگزین آن روح می شود یعنی فرم جانشین معنا می شود و این ترم به نظر من پیچیده ترین و ظریف ترین مشکلی است که داریم یعنی با خود انقلاب سر انقلاب را زدن است، «مذهب علیه مذهبی» است که مرحوم شریعتی به آن اشاره کرده اند به نظر من اینها مهمترین مقوله و مساله و رسالت ماست که از انقلاب اسلامی حراست کنیم.
رییس کمیسیون فرهنگی مجلس هفتم در ادامه با اشاره به منفعت طلبی برخی در جامعه، ابراز داشت: آنهایی که منفعت ندارند و درد انقلاب دارند، باید بیش از هم در نظریه پردازی انقلاب اسلامی و هم در نقد، نظارت و فریاد زدن این کوشا باشند وقتی کسی به راحتی از یک ریال نمی گذرد، از یک میلیارد هم نخواهد گذشت امام علی چقدر زیبا می گوید که «اشد الذنوب ما استخف به صاحبه» یعنی بدترین گناه، گناهی است که انسان آنرا سبک یا کوچک شمارد انسان وقتی خطاهای کوچک را نادیده می گیرد، بزرگ می شود و الان این یک واقعیت است.
سو استفاده از ارزش های انقلاب و دین
این استاد جامعه شناسی با بیان اینکه متاسفانه الان به نام برخی از ارزش های انقلاب اسلامی، فساد صورت می گیرد؛ توضیح داد: متاسفانه عده ای هم به نام مصلحت – که خودش می تواند یکی از مولفه های انقلاب اسلامی باشد- در برابر فساد سکوت می کند یا صاحب فساد را تایید می کند، یا انواع و اقسام توجیهات را ردیف می کنند که هیچ ربطی با آن لایه معنایی و ذات گرایی انقلاب اسلامی ندارد و ما امروز شاهد این فساد گسترده هستیم و اگر ذات انقلاب را می شناختیم، عرضیات آن را شناسایی می کردیم و اینها را از هم جدا می کردیم ما امروز شاهد فساد به این گستردگی نبودیم.
منت گذاری مسوولین فاسد بر مردم بعد از انقلاب
وی با مقایسه نوع فساد در قبل و بعد از انقلاب، ادامه داد: یک نکته جالبی هم وجود دارد فساد امروز ما با فساد زمان پهلوی یک تفاوت دارد بعد از انقلاب عده ای فساد می کنند و بعد منت هم سر ما می گذارند اما قبل از انقلاب منتی در کار نبود چون فاسدها از جنس ما نبودند و فرصت منت گذاشتن نداشتند اما الان فساد می کنند و بعد می گویند ما «ولی نعمت» شما و «موهبت های الهی»هستیم و «اگر ما را بردارید، خدا بدتر از من را بر شما مستولی می کند» و بعد منت هم می گذارند.
افروغ افزود: من اخیرا هم در مباحثی که در رابطه با حقوق شهروندی در نشریه «تراز» داشتم، گفتم که حمایت ها از احمدی نژاد حمایت های خوبی نبود یعنی حمایت هایی که از روی مصلحت شد، کار دست ما داد، ما الان چه چیزی به دست آوردیم؟ بعضی وقت ها در دفاع از حقیقت چیزهایی به دست می آوریم که از مصلحت حاصل نمی شود شما اگر آن موقع (دوره احمدی نژاد) از حقیقت دفاع می کردید، امروز به اینجا کشیده نمی شد حالا بنشینید حساب کنید ببینید از این حمایت های مصلحتی چه چیزی به دست آورده اید؟ و بعد ببینید که اگر این دفاع های مصلحتی صورت نمی گرفت و برخوردهای حقیقت گرایانه صورت می گرفت، چه چیزهایی عاید شما می شود؟ حداقل این است که ذات انقلاب حفظ می شد و این یعنی فرهنگ، امید، نشاط، یعنی اینکه ارزش های ابتدایی انقلاب حفظ می شد.
فساد اعتماد مردم را نابود می کند
نماینده سابق مجلس در ادامه با بیان اینکه فساد اعتماد مردم را از بین می برد، بیان کرد: یکی از وجوه انقلاب اسلامی که در نمود سیاسی آن یعنی جمهوری اسلامی هم تبلور داشت، اعتمادی بود که مردم به صاحبان قدرت و دین داشتند چون مردم آرزو می کردند یک روزی حکومتی بیاید و به نام حکومت اسلامی احقاق حق کند و نیازهای واقعی آنها برآورده کند، عدالت پیشه، ضد ظلم و ضد فساد باشد؛ مردم اعتماد کردند و اصلا سرمایه اصلی صاحبان قدرت ما این اعتماد بود حالا اگر این اعتماد منحرف شود و در جهت آن ارزش ها و اهداف نباشد، به شکل خیلی بدی به بی اعتمادی کشیده می شود و دیگر نمی توان جلوی آن بی اعتمادی را گرفت و خدای نکرده به دین آسیب وارد می کند.
اسلام سیاسی در خطر است
استاد جامعه شناسی در ادامه یادآور شد: امام خمینی می فرمودند که امروز خطر اسلام را تهدید می کند و اگر ما ذره ای پای خود را از گلیم اسلام بیرون بگذاریم، اسلام در خطر می افتد یعنی خطر فقط انقلاب را تهدید نمی کند، اسلام را تهدید می کند البته ممکن است که ما با یک تحلیل تاریخی بگوییم که مردم حساب دین خودشان را با صاحبان قدرت جدا می کنند، این واقعی تر است مردم از دین نمی برند، تاریخ هم این را نشان داده است این نیست که اسلام در خطر باشد، بلکه اسلام سیاسی در خطر است.
خط سکولاریزه شدن
افروغ با بیان اینکه اسلام نزد مردم حفظ می شود، گفت: مردم اعتماد خودشان را خرج قدرت نمی کنند بعد از ریشه دوانی فساد در لایه های بالایی جامعه مردم و حاکمیت مقابل هم قرار می گیرند و در این حالت خطر سکولاریزه شدن جامعه ما را تهدید می کند و مردم می گویند که سیاست را به همین اهل سیاست بسپارید و دین و اخلاق را در سیاست دخالت ندهید و یک نوع بی اخلاقی در سیاست را شاهد خواهیم بود چون اصلا هیچ مفری از دخالت اخلاق در سیاست نیست تا وقتی اخلاق مثبت را در سیاست دخالت ندهید، خواه ناخواه اخلاق منفی و اباحه گرایی دخالت داده می شود و در عالم سیاست همه چیز مباح می شود و اشخاص هم به راحتی حق سوال ندارند چون اباحه گرایی پذیرفته شده است.
به نام دین نمی گذارند، حرف بزنیم
افروغ با مقایسه وضعیت اخلاق سیاسی در ایران و غرب، بیان کرد: البته ممکن است در دنیای غرب برای همان فسادها و اباحه ها ضوابط و ابزارهای کنترلی مد نظر باشد، اما الان ما را به نام دین نمی گذارند، حرف بزنیم چون بلافاصله یکی از مولفه های دین را به نام امنیت و یا مصلحت بر سر ما می کوبند که ما طرفدار حقیقت و ذات انقلاب هستیم واقعا مساله جدی است.
انتقاد از مصلحت گرایی قوه قضاییه
نماینده سابق مجلس در ادامه با انتقاد از قوه قضاییه بیان کرد: قوه قضاییه وقتی می خواهد احقاق حق کند، نباید به شرایط اجتماعی نگاه کند این کار قوه قضاییه اشتباه است مصلحت مال قوه قضاییه نیست هزار بار این را گفتیم تا به گوششان برود مصلحت مال مجمع تشخیص مصلحت نظام است ولی قوه قضاییه آمده تا شمشیر حقیقت را دست بگیرد و اگر به این نتیجه رسیده که رییس جمهور و رییس مجلس را فرابخواند، باید این کار را انجام بدهد و اصلا ذره ای تردید نکند.
وی افزود: متاسفانه این تشخیص های غلط کار ما در مقابله و مبارزه با فساد سخت کرده است حالا من امیدوارم با کارهای خبرنگارهایی مثل شما، با روشنگری و روشنفکری خیال قوه قضاییه راحت باشد که اگر با فسادها برخورد کرد، بداند که غائله راه نمی اندازد، چند تا روشنفکر و عالم هم هستند که حمایت می کنند.
تخصص خودش تعهد است
وی با اشاره به تمایز تعهد و تخصص در به کارگیری افراد، بیان کرد: من اصلا نمی توانم تشخیص بدهم که چرا تعهد و تخصص در برابر هم قرار می گیرند؟ ما اول انقلاب به خاطر اینکه صاحبان مشاغل تخصصی دست پرورده نظام قبل بودند و به طور کلی اهداف و منش خاصی را دنبال می کردند اما الان 34 سال از انقلاب گذشته و متخصص های ما در همین بستر پرورده شده اند و اصلا جدایی تعهد و تخصص چه معنایی دارد؟ تخصص خودش تعهد است یعنی اگر کسی اهلیت یک کار را نداشته باشد، تعهد هم نسبت به آن کار ندارد.
وی با گریز معنایی به یک بیت از سعدی ادامه داد: سعدی شعر زیبایی با این مضمون دارد کسی که حصیرباف است نباید حریربافی کند و بالاخره باید اینها را بفهمیم و آدم حریرباف هم نباید بیاید حصیر ببافد برای اینکه همه چیز تخصص خود را می طلبد نباید اینگونه باشد که همه، همه چیز می دانند مثلا در کشور ما خیلی ها هستند که فکر می کنند در سیاست همه چیز می دانند ولی اینگونه نیست و این افراد سوفسطایی مسلک هستند و هیچی هم نمی دانند.
این استاد جامعه شناسی با بیان اینکه تعهد و تخصص را نباید دو مقوله جدا از هم تلقی کرد، ادامه داد: مخصوصا در مشاغل تخصصی اگر طرف تخصص لازم را نداشته باشد، تعهد هم ندارد دایره اینگونه است که اگر کسی تخصص دارد، تعهد جزو تخصص آن شخص است اما هر کسی که متعهد است، الزاما ممکن است تخصصی نداشته باشد و قرار نیست در جایی قرار بگیرد که جای متخصصین محسوب می شود به نظر من این مقوله باید مرده باشد متاسفانه بعضی ها به دلیل منافعی که دارند، این مقوله را کماکان زنده نگه می دارند.
افروغ در ادامه با اشاره به وضعیت افراد فاقداخلاق ارزشی، بیان کرد: ما نمی گوییم از هر متخصصی استفاده کنیم که هیچ دغدغه ملی و ارزشی ندارد و حتی تخصص خود را در خدمت منافع ملی به کار نمی گیرد قطعا کسی این افراد را نمی پذیرد ولی از طرف دیگر نباید بگوییم که کاری به تخصص و زبدگی نداشته باشیم و فقط کسی که شعار می دهد باید سرکار باشد گیریم که آن فرد نیت خیلی خوبی هم دارد.
وی در پایان گفت: از حضرت امام یک سوال کردند که دو تا مرجع داریم، یکی علمش بیشتر است، یکی تقوای زیادی دارد، از کدام یکی تقلید کنیم؟ امام فرمودند از کسی که علم بیشتری دارد یعنی کسی که مرجع است، بالاخره یک حداقل هایی از زهد و تقوا را دارد ولی اگر امر دایر شد بین دو نفر که یکی علم بیشتری دارد و دیگری تقوای بیشتر، باید به فردی که علم بیشتری دارد، توجه شود.
انتقاد تند از پرونده مرتضوی
وی در پایان با برشمردن بهانه هایی که مانع بیان فساد می شود؛ گفت: اینکه حفظ نظام از اهم واجبات است، اینکه بگوییم ما امروزه با دشمنان خارجی روبه رو هستیم، یا امروز مصلحت اقتضا نمی کند که خیلی از مسایل افشا نشود؛ بهانه است من اینها را نظری نمی گویم، بلکه به صورت عملی این مسایل نمود یافته اند من وقتی در خصوص امر به معروف و نهی از منکر برنامه ای داشتیم، وقتی از برنامه بیرون آمدم به مسوول ستاد گفتم که اگر قرار باشد جلسه ای دیگر برگزار شود، من از شما سوال می کنم که «مثلا چرا فلان مقام دادستانی معزول 114 صفحه تخلف دارد ولی به این پرونده رسیدگی نمی شود؟» «یا به مساله کهریزک رسیدگی نمی شود؟» مسوول ستاد گفت که اینها اصلا به مصلحت نیست! من گفتم که همین حرف را که «به مصلحت نیست» در برنامه تلویزیونی بگویید که دیگر جلسه دومی هم برگزار نشد.
