ایران هر وقت به انزوا رفته، لطمه خورده / استفاده از تکنولوژی و خروج از انزوای اقتصادی عامل پیشرفت کشورهاست

به گزارش گروه راهبرد خبرگزاری دانا، دکتر هاشم پسران عصر امروز (دوشنبه) طی یک سخنرانی در سالن جابر ابن حیان دانشگاه صنعتی شریف به بررسی اجمالی از اقتصاد جهان و ایران و ارایه مدل اقتصادی طراحی شده خود پرداخت.

وی در ابتدای سخنرانی خود ضمن تشکر از حضار گفت: مایه افتخار من است که در جمع علاقه مندان به علم اقتصاد و دست انداران کشور که می خواهندایران شکوفایی لازم را داشته باشد و به آن برسد، چند کلمه ای صحبت کنم.

استفاده از تکنولوژی عامل پیشرفت

وی با اشاره به نوع استفاده جهان از تکنولوژی بیان کرد: بحثی که می خواهم در این جمع مطرح کنم این است که من فکر می کنم تکنولوژی وارتباطات کشورها و افراد در سطوح مختلف علمی و کاربردی مهمترین عامل توسعه اقتصادی است یعنی اگر از من بعد از 40 سال کار کردن در زمینه اقتصاد و دلایل اینکه چرا بعضی از کشورها رشد اقتصادی بالاتری دارند و برخی حرکت نزولی در اقتصاد دارند بپرسند و دلیل اصلی اختلاف توسعه را جویا شوند، من با جرات می توانم بگویم استفاده از تکنولوژی است.

نامزد نوبل اقتصادی در ادامه با اشاره به مدل های رشد اقتصادی، خاطر نشان کرد: اگر به مدل های نظریه های رشد اقتصادی هم روی بیاوریم، می بینیم با اینکه سرمایه گذاری جزیی از سوال دلیل اختلاف توسعه است، می بینیم که منشا خود سرمایه گذاری هم تکنولوژی و کاربرد آن است.

استاد اقتصاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در ادامه با پیش کشیدن این پرسش که چرا این بحث مطرح می شود، گفت: اگر ما تکنولوژی را در نظر بگیریم، می بینیم نوآوری هایی که در زمینه های مختلف در دنیا صورت می گیرد، در یک نقطه دنیا نیست و زمانی ممکن است در آمریکا باشد، زمانی هم ممکن است در چین و یا اروپا و جاهای دیگر و در نتیجه ما از قبل نمی دانیم با چه کشوری باید روابط داشته باشیم تا بتوانیم از تکنولوژی بهره ببریم برای اینکه نمی دانیم نوآوری کجا ایجاد خواهد شد.

ستاد مدعو اسبق دانشگاه هاروارد افزود: مثلا موقعی که من دبیرستان می رفتم، وقتی می خواستند بگویند جنسی خوب نیست، می گفتند ژاپنی است ولی بعد از چند سال جنس ژاپنی خیلی ارتقا پیدا کرده است و مردم سعی می کنند از محصولات الکترونیکی تولید ژاپن استفاده کنند و الان چین در آن مرحله است و همه در انگلستان و آمریکا و اروپا به مارک های چینی ایراد می گیرند ولی متوجه نیستند از طریق همین روشی که چین دنبال می کند، می تواند نوآوری های جدیدی را به کشور خود و به تبع آن به دنیا ارایه بدهد.

سهم تولید و تجارت در رشد

استاد بازنشسته دانشگاه کمبریج با اشاره به نوع ارتباطات کشورهای مختلف یادآور شد: ارتباطات کشورهای مختلف در زمینه تجارت و تولید یک رکن اساسی کار من بوده تا بفهمم چگونه بعضی از کشورها رشد می کنند و برخی دیگر رشد نمی کنند.

پسران با اشاره به سیر استفاده از تکنولوژی در تاریخ ایران گفت: اگر به تاریخ ایران هم نگاه بکنیم، می بینیم که ایران در زمانی که به انزوا رفته، بیشتر لطمه خورده است مثلا دوران قاجار را در نظر بگیریم در زمانی که سرمایه گذاری و توسعه صنعتی در دنیا به خصوص در اروپا و آمریکا گسترش پیدا می کرد، ما عقب افتادیم و دلایلی که ایران در جنگ با عثمانی ها شکست های عمده ای خورد، به این خاطر بود که ما تکنولوژی نداشتیم تا بتوانیم از کشور دفاع کنیم.

عضو دایم فرهنگستان بریتانیا با مهم ارزیابی کردن نقش تکنولوژی و کاربرد آن ادامه داد: کشوری مثل ایران در یک منطقه خیلی حساس سوق الجیشی قرار گرفته است و کشوری است که از نظر سرزمینی وسعت زیادی و جمعیت کثیری دارد و از نظر جوانی جمعیت هم مناسب است، اینها نشان می دهد که ایران بالقوه می تواند نقشی اساسی در منطقه داشته باشد و از نظر اقتصادی خیلی موفق باشد.

انزوای اقتصادی یکی از عوامل اصلی عقب افتادگی کشورها

پسران با مطرح کردن این سوال که چرا در عرض 30 سال گذشته ما رشد اقتصادی حدود 2.5 درصد داشته ایم؟؛ توضیح داد: اگر ما جمعیت را هم به این متغیر اضافه می کنیم رشد اقتصادی نزدیک به صفر داشته ایم و من نمی خواهم وارد اعداد و ارقام شوم که این درست است یا غلط؛ ولی انزوای اقتصادی یکی از عوامل اصلی عقب افتادگی کشورها است.

وی با ذکر مثالی از چین، گفت: چین قبل از اینکه اقتصاد خود را باز کرد باشد و با دنیا ارتباطات اقتصادی برقرار کند، در خواب بود و اصلا در معادلات بین المللی چین مطرح نبود و هندوستان هم با اینکه یک دموکراسی بزرگ بود، فقط توانست در عرض 15 سال گذشته، رشد قابل ملاحظه ای به دست بیاورد و آن هم بر اساس سیاست های اصلاحاتی که اجرا کردند، به وقوع پیوست.

استاد اقتصاد کالیفرنیای جنوبی ادامه داد: هند با اینکه چند زبان و چند اقلیم دارد و با مشکلات زیادی روبه رو است و در مقایسه با ایران که همیشه انسجام داشته و مرکزیت ویژه ای دارد و در منطقه خوبی هم قرار گرفته است، هند اوضاع نامناسبی دارد پس اگر ما بتوانیم از انزوا بیرون بیاییم و اقتصاد خودمان به اقتصاد دنیا مرتبط کنیم، امکان اینکه جهشی از نظر اقتصادی جهشی داشته باشیم، خیلی بیشتر می شود.

مدل اقتصادی طراحی شده هاشم پسران

پسران در ادامه با اشاره به کارهای اقتصادی که خود انجام داده است، بیان کرد: کاری که من در عرض 20 سال گذشته کار کردم این است که یک مدل های اقتصادی و کاربردی درست کنم که دنیا را دربر بگیرد برای اینکه متوجه شده بودم هر کسی دنبال مدل اقتصادی ای می رود که مختص کشور خودش باشد و ارتباطات اقتصادی بین کشورها می تواند از ارتباطات داخلی کشورها مهمتر باشد چون ارتباطات داخلی کشورها از ارتباطات خارجی کشورها منشعب می شود و اینکه ما از طریق تجارت می توانیم تکنولوژی را وارد کشورمان کنیم.

استاد بازنشسته دانشگاه کمبریج افزود: ما نمی توانیم بدون خرید از یک تکنولوژی استفاده کنیم من موافق نبودم که ایران قانون کپی رایت را قبول نکند با اینکه به نظر می رسد قانون خوبی است که ما قانون کپی رایت را قبول نکنیم اما با این حرکت خودمان از دنیای تکنولوژی جدا می کنیم.

استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی با اشاره به سیاست های کلان اقتصادی ابراز داشت: از نظر سیاست های کلان اقتصادی و از نظر مدیریت ریسک هم مهم است که ارتباطات اقتصادها و بازارها را بسنجیم و در نظر بگیریم چون ریسک هم از منطقه ای به منطقه دیگر حرکت می کند مثلا دیدیم که در سال های 2007 و 2008 در آمریکا مشکلات مالی به وجود آمد و این مساله خود به خود در تمام کشورهای دنیا به خصوص در اروپا نمود یافت و در اروپا مسایل بیشتری را به وجود آورد.

پسران در ادامه با بیان اینکه مشکل مالی آمریکا مثل بهمن بود، گفت: ما می دیدیم که در اروپا و در کشورهایی مثل اسپانیا و یونان تاثیر بحران مالی زیاد بود اما این مساله مثل یک بهمن است که یک جرقه تمام منطقه را بهم می ریزد پس لازم است که ما بدانیم که این ارتباطات اقتصادی چیست و ریسک اقتصادی از کجا ممکن است به ما سرازیر شود ما که نمی توانیم دنیا را کنترل کنیم، باید بتوانیم با آن مقابله کنیم.

ستاد مدعو اسبق دانشگاه هاروارد ضمن تاکید بر شناسایی ریسک های احتمالی اقتصاد جهان ادامه توضیح داد: ما با شناسایی ریسک های احتمالی می توانیم از جاهایی که برایمان منفعت دارد استفاده کنیم و مدل اقتصادی من هم در زمینه مدیریت ریسک است.

از مهمترین مسایلی که سابقه نداشته تحریم نفت ایران است که یکی در زمان مصدق برای مدت سه سال نفت ایران تحریم شد و پس از آن در حال حاضر این تحریم‌ها اعمال می‌شود.

لزوم جدا کردن صادرات نفت با قیمت آن

وی با تاکید بر اینکه اقتصاد اکنون بزر‌گتر شده و وابستگی آن به نفت بیشتر شده است، تصریح کرد: تحریم بر روی صادرات نفت با تحریم روی قیمت‌ها یکی نیست و باید قیمت را از صادرات نفت جدا کرد و این نکته بسیار مهم است که تحریم روی صادرات نفت بوده است.

کاندیدای جایزه نوبل اقتصاد با بیان اینکه این در حالی رقم می‌خورد که کشورهای تحریم‌کننده قیمت‌های نفت را تغییر نمی‌دهند تصریح کرد: قیمت نفت در سطح جهانی تعیین می‌شود و باید برای ارتباط نفتی و غیرنفتی ایران مباحث کلان اقتصادی بررسی شود.

وی در این راستا تاکید کرد: یک مدل اقتصادی که 33 کشور مطرح دنیا در آن بود تهیه شده که ایران نیز به آن افزوده شده است که نشان می‌دهد، تجارت خارجی ما به همراه صادرات نفت با دیگر کشورها در چه سطح قرار دارد که تا قبل از سال 1990 بیشترین سهم تجاری با هند بوده و کره، برزیل، آرژانتین و دیگر کشورها نیز حضور دارند.

به گفته پسران، در سالهای 2007 تا 2009 تجارت خارجی با کشورهای مختلف نشان می‌دهد، چین و هند به ترتیب بیشترین سهم را دارند که البته مقدار قابل توجه آن مربوط به فروش نفت است.

این اقتصاددان با اشاره به اینکه شوک‌های تحریمی نفت ایران در حال حاضر 60 درصد است اظهار داشت: در صورتی که این عمل 11 درصد باشد، معقول است و باید دید اینکه اقتصاد ایران می‌تواند با چنین شوک تحریمی مقابله کند یا خیر؟ و اثرات شوک را تعدیل کند.

وی عنوان کرد: اگر در بازارهای جهانی به سهام آمریکا شوک داده شود، اثرات منفی روی دنیا دارد، زیرا بازار آمریکا ارتباط گسترده‌ای با کشورهای مختلف از جمله اروپا دارد و برای اینکه بتوانیم اثرات شوک صادرات نفت را کاهش دهیم، باید به دنبال کشورهایی باشیم که از این تحریم ضرر می‌کنند.

به گفته کاندیدای جایزه نوبل اقتصاد، کشور چین به دلیل نداشتن بازار سرمایه با شروع چالش‌های اقتصادی آمریکا و اروپا که در سال 2007 شروع شد، بیشترین منفعت را برد و اروپا نیز از این موضوع ضرر کرد و آمارها و گزارش‌ها نشان می‌دهد اقتصاد ایران عکس اقتصاد آمریکا عمل می‌کند و البته این موضوع خیلی هم قطعی نیست.

روابط اقتصادی ایران و چین

وی با اشاره به روابط تجاری ایران و چین گفت: به دلیل ارتباط تجاری که میان این دو کشور وجود دارد، تولید را تحت تأثیر قرار داده است و مشاهده می‌شود که صادرات ایران کاهش یافته و برای اینکه بتوانیم تولید را به حالت تعادل برگرداند، 2 سال زمان می‌برد.

این اقتصاد دان ایرانی بازنشسته دانشگاه کمبریج کاهش رشد اقتصادی را به دلیل تحریم دانست و افزود: تحریم شوک عمده است، اما دلیل این نیست که راه دیگری وجود ندارد و باید به دنبال مقابله با آن بود که یکی از موضوعات مهم توسعه صادرات غیرنفتی بوده و باید مطمئن شویم که ارز آن به کشور باز می‌گردد.

وی تاکید کرد: ارز فروش نفت به داخل می‌آید، اما صادرات غیرنفتی معلوم نیست، ارز آن به دلیل مشکلات اقتصادی موجود برخواهد گشت یا خیر.

اثر تورم زاییده تحریم نیست

پسران با بیان اینکه برای حل مشکلات باید به گذشته برگشت و آن را مرور کرد گفت: اثر تورم زایده تحریم نیست و عمدتً عامل اصلی نیست.

وی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود به اقتصاد جهان پرداخت و گفت: ارتباطات جهانی مهمتر از ارتباطات داخلی بوده که تکنولوژی از تبادل تجارت با دنیا به دست نمی‌آید.

پسران با اشاره به اینکه باید به دنبال جریان‌های مالی بود که منفعت به همراه داشته باشد و در عین حال از ریسک جلوگیری شود، تصریح کرد: تعداد متغیرهایی که اثرات آن در اقتصاد کلان است، زیاد بوده و شاید 4 متغیر در دنیا باشد که مربوط به گذشته است، زیرا اثرات آن در دهه‌های گذشته طولانی ‌مدت خواهد بود.

وی عدم وجود موسساتی که با ریسک مقابله کرده را یکی از معضلات اقتصاد دانست و افزود: به همین دلیل است که اقتصاد با بحران‌های مختلف روبه‌رو می‌شود و در این بین متغیرهای درون‌زا و برون‌زا مطرح است که قیمت نفت و قیمت واردات از عوامل برون‌زا محسوب می‌شود و برای مثال گسترش اقتصاد چین برای ایران عامل برون‌زا و بدون بازگشت است اما در عین حال به دلیل کوچکی اقتصاد ما نمی‌توانیم، تأثیر چندانی روی اقتصاد چین داشته باشیم.

آمریکا؛ مهمترین اقتصاد دنیا

به گفته این اقتصاددان حدود 34 کشور دنیا 95 درصد تولید دنیا را تحویل می‌دهند که آمریکا مهمترین اقتصاد را در حال حاضر دارد و چین در رده‌های بعدی قرار می‌گیرد.

این اقتصاددان عنوان کرد: مباحث مالی برای تاثیرگذاری روی تورم و تولید در ایران در رده‌های اصلی قرار نمی‌گیرد و عامل اصلی نیست.

وی با اشاره به اینکه از سال 1979 تا 2000 اقتصاد چین رشد چندانی نداشت، عنوان کرد: از سال 2010 به بعد اقتصاد چین توسعه یافت و به موازات آن یورو نیز پیشرفت کرد و وابستگی چین و برزیل منفی شد، اما در حال حاضر وابستگی دنیا در اقتصاد افزایش پیدا کرده است و بیش از 2 برابر شده که نشان از افزایش ارتباطات است.

پسران در ادامه مدل طراحی شده اقتصادی خود را ارایه داد و طی آن به تحلیل روابط اقتصادی اقتصادهای بزرگ جهانی در مقاطع مختلف تاریخی از 1979 تا 2013 پرداخت و در پایان با تعمیم این مدل به اقتصاد ایران نتیجه گیری کرد که در نتیجه تحریم ها و عدم توانایی فروش نفت ایران و ورود ارز به کشور، اقتصاد ایران رو به ضعف گذاشته در حالی که عدم توانایی ایران در صدور نفت، باعث افزایش قیمت جهانی نفت نشده است و دلیل این امر را جایگزین شدن میزان تولید نفت ایران توسط کشورهایی نظیر عربستان قلمداد کرد.

موسسه تامسون رویترز در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۳، محمدهاشم پسران را یکی از برندگان احتمالی نوبل اقتصاد در سال ۲۰۱۳ دانست.