آنچه می‌آید یادداشتی است در ضرورت به کارگیری سیاست های علمی و دانش‌بنیان در اداره کشور که توسط اسفندیار سپهری، روزنامه‌نگار اقتصادی و کارشناس ارشد مدیریت برای گروه راهبرد خبرگزاری دانا تحریر شده است. ***
تحقيق، پژوهش، نوآوريهاي علمي و استفاده كاربردي از نتايج حاصل از تحقيقات علمي دانش پژوهان در عرصه هاي مختلف ، امري متداول و پذيرفته شده در سطح جهان مي باشد ؛ اما به مصداق مثل معروف هركسي از ظن خود شد يار من ، نگاه هركشوري به اين موضوع متفاوت بوده و با چشم اندازهاي متفاوتي به آن مي نگرند . بر اساس اعلام صندوق بین المللی پول ، رتبه جمهوری اسلامی ایران در تولید علم در بين 225 كشور جهان با انتشار 37000 مقاله در سال 2012 رتبه هفدهم و در منطقه رتبه اول را دارا می باشد و کشور ترکیه نيز با انتشار 31000 مقاله در رتبه دوم منطقه قرار گرفته است.(1) تولید علم از دید صندوق بین المللی پول عبارت است از تعداد مقالات علمی منتشره در مجلات علمی معتبر جهانی که اصطلاحا به این نشریات ISI گفته میشود. اما این تمام مسئله نیست چرا که گذشته از اينكه سالانه 180000 تحصيل كرده از كشور خارج شده و از اين بابت كشور ما رتبه نخست جهاني را در مهاجرت نخبگان يا به عبارت امروزي فرار مغزها دارا مي باشد(2)، شاخص دانش بنيان يعني میزان استفاده از نتایج حاصل از پژوهشهای علمی در اقتصاد كشورها كه توسط اين نهاد بين المللي مورد ارزيابي قرار گرفته رتبه جمهوری اسلامی ایران در بين کشورهاي منطقه 3.9 درصد مي باشد و اين در شرايطي است كه شاخص ميانگين منطقه 4.77 می باشد و اين نشان دهنده كاربردي نبودن برنامه هاي پژوهشي كشور مي باشد. (3)
نگاهی به فراواني
و کیفیت مراکز آموزش عالی کشور و تعداد دانشجویانی که در مقاطع کارشناسی ارشد و
دکترا در حال تحصیل می باشند ، نشان میدهد که هر ساله تعداد انبوهی از مقالات ،
پایان نامه ها و تزها از سوی همين فارغ
التحصیلان رشته های مختلف تحصیلی تدوین ارائه و منتشر میشوند و در کنار این تولیدات علمی ، کنفرانسها ،
همایشها و سمینارهای مختلف علمی و پژوهشی نیز برگزار میشوند که حاصل اینها عرضه
مقالات بیشمار علمی همراه با ارائه راهکارهای علمی و پیشنهادهای عملی در جهت برون
رفت از مسائلی می باشد که سمینارها و کنفرانسهای علمی بر همین مبنا تشکیل یافته
اند مي باشد .اما در مقابل اين عرضه ، بزرگترين مشكل عدم وجود تقاضا براي اين سطح
از توليدات علمي مي باشد كه اصطلاحا" از آن تعبير به
دانش بنيان مي شود.
بی توجهی به این یافته ها و پژوهشهای محققان و متفکران عرصه علم و فن آوری در حوزه های مختلف صنعتی ، کشاورزی ، تجاری ، بازرگانی ، پزشکی ، مهندسی ، و ... باعث گردیده که کشور ما در ارزیابیهای صورت گرفته در جایگاه پايين تري در تراز علمي دانش بنيان قرار گیرد. عدم توجه به این موضوع موجب گردیده که سازمانها و نهادها و ادارات دولتی نتوانند آنچنانکه باید و شاید به موازات رشد علمی کشور پیش رفته و خود را با آخرین یافته های علمی کشور منطبق نمایند. نکته قابل تأمل تر اینکه حتی مدیرانی که خود دانش آموخته و فارغ التحصیل مراکز عالی کشوری می باشند نیز اهمیت چندانی به موضوع پژوهش و تحقیق و استفاده از یافته های علمی دانش پژوهان و محققین ننموده و حتی با نهادهای علمی و دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی نیز فاصله گرفته و نمیتوانند یا نمیخواهند ارتباط منطقی و تنگاتنگي داشته باشند. طبیعی است وقتی که چنین فاصله معناداری بین دو نهاد علمی و نهاد عملی وجود داشته باشد تحول و تغییر قابل توجهی هم در کیفیت خدمات بوجود نخواهد آمد و از نظر شاخصه های توسعه ای از نمره قابل قبولي برخوردار نخواهد بود. این بی توجهی در شرایطی اتفاق می افتد که مسئولین ارشد نظام توصیه های مؤکدی برای توجه به این موضوع ابراز داشته اند . دکتر روحانی رئیس جهمور کشور معتقد است که دولت مدرن یعنی دولت دانش بنیان که در تمام رشته ها و بخشهای آن علم و دانش باید حاکم باشد.
اما آیا این اعتقاد ، در نهادها و دستگاههای
دولتی کشور محقق گردیده است؟ چنین به نظر میرسد که علیرغم تمام تلاشهایی که در
زمینه تولید علم و دانش در زمینه های مختلف اقتصادی ، تجاری ، زیست محیطی ، صنعتی
، فن آوری ، کشاورزی ، فرهنگی ، علوم انسانی ، ورزشی و ... انجام می پذیرد اما به
لحاظ کاربردی و عملگرایی در سطح پاييني بوده و همین موضوع سبب سست شدن پل ارتباطی
دانشگاهها و مراکز عالی و تحقیقاتی با بدنه اجرایی کشور شده است. ساماندهي منابع و
بودجه هاي پژوهشي ، ايجاد انگيزش لازم براي پژوهش ، اجرايي كردن نقشه جامع علمي
كشور ، غيرسمبليك كردن تحقيق و پژوهش ، سرمايه گذاري و حمايت عملي از مديران در
عرصه پژوهشي ، ايجاد نظام جامع مديريت پژوهش در سطح وزارتخانه ها، كاربردي كردن
تحقيق و پژوهش و در نهايت توسعه تعاملات سازنده بين نهادهاي علمي و اجرايي از جمله
اقدامات عملی است كه در جهت آشتی مراکز علمی و تحقیقاتی کشور با بدنه اجرایی دولت
و ترمیم این شکاف ارتباطی مي توند مثمر
ثمر باشد .تنها در اين صورت است مي توان ادعا نمود كه كشورمان با توجه به گرايش
كامل و جامع به موضوع دانش بنيان به يك كشور مدرن تبديل شده است.
***
(1) و (2) و (3) اظهارات معاون وزير صنعت و معدن و تجارت و رئيس سازمان توسعه تجارت در سومين جشنواره پژوهش وزارت صنعت و معدن و تجارت ، اتاق بازرگاني كشور و سازمانهاي وابسته
