گروه راهبرد خبرگزاری دانا – چندی است گروه تکفیری داعش (دولت اسلامی عراق و شام)، در غرب عراق به خصوص در استان الانبار اقدام به شورش مسلحانه کرده و
کارش تا جایی بالا گرفته که شهر مهم فلوجه را به اشغال در آورده است.
این گروه که در همان آغاز اشغال عراق توسط آمریکا تاسیس شد، بعد از نقش آفرینی های فراوان در جنگ داخلی سوریه، اکنون حوزه فعالیت خود را در غرب عراق متمرکز کرده است.
در ارتباط
با این تحولات، با دکتر حسین کنعانی مقدم (رییس
انجمن دوستی ایران و عراق) و کارشناس مسایل این کشور به گفتگو نشسته ایم:
اتفاقات اخیر در عراق (درگیرهای ارتش با شورشیان
در غرب این کشور) بسیار گسترده شده و شاید بتوان گفت این کشور نیز به نوعی درگیر
جنگ داخلی شده است. این درگیری ها بیشتر از آنچه در ابتدا انتظار می رفت، طول
کشیده است. به نظر شما ریشه های این درگیری ها را در کجا باید جستجو کرد؟
آمریکایی ها هر زمان در کشوری دست به اشغالگری
زدند، ارثی که از خود به جای گذاشتند ایجاد گروههای افراطی، تروریست و برانداز
بود؛ در افغانستان، عراق و در نقاط دیگر نیز به همین صورت بوده است.
به نظر می رسد در دوره های که عراق در اشغال
آمریکا بود، آمریکایی بر روی گروههای که زمینه تجزیه طلبی، قومی گرایی و اختلافات
فرقه ای – مذهبی داشتند، کاملا کار کردند و با دلارهای عربستان سعودی، آنها را
برای چنین روزی سازماندهی کردند. از قبل هم پیش بینی میشد که این گروه ها با توجه
به سابقه ای که از زمان دولت ایاد علاوی دارند و بعد مسایلی که در دولت نوری مالکی
پیش آمد، این گروهها آماده می شدند برای یک قیام مسلحانه.
به نظر می رسد سیاست آمریکا در خاورمیانه در
تجزیه کردن کشورها، ایجاد جنگ داخلی و از بین بردن قدرت نظامی کشورهای اسلامی است.
در سوریه، در مصر، در یمن، در لیبی و ... و بعد هم تشکیل دولتهایی در این مناطق که
عمدتا توسط گروههای تروریستی و تکفیری تا در راستای سیاست عربی – غربی بتوانند از
استقلال و قدرت کشورها جلوگیری و آنها را کشورهایی وابسته و جنگ زده بسازند.
برخلاف حرفهای غربی ها مبنی بر صلح و آرامش در
خاورمیانه، منافع امنیتی رژیم صهیونیستی در این است که این کشورها، درگیر جنگ
باشند و ارتش آنها نابود و خودشان تجزیه شوند به کشورهای کوچکتر. کما اینکه خانم
رایس هم در صحبتهای خود در آغاز بیداری اسلامی گفت خاورمیانه در آستانه زایمان است
و نقشه ای مطرح شد که کشورهای منطقه را تجزیه کرده بود: ایران، افغانستان، مصر و
حتی عربستان. این نشان می دهد یک سناریوی از پیش تعیین شده ای در منطقه در حال
اجراست.
تنها مساله ای که درباره موضوع عراق وجود دارد،
این است که منطقه الانبار که کانون درگیری های الان است و همین طور مناطفی مثل
فلوجه که در حال حاضر گروه داعش، تحت عنوان حکومت شام و عراق در آنجا فعال است، هم
مرز با عربستان و اردن و سوریه است که به نظر می رسد اردن و عربستان برای جداکردن این منطقه از عراق
و قرار دادن آن در اختیار تکفیری ها، یک پروژه جدی را دنبال می کنند.
اما به نظر می رسد زمینه های داخلی وقوع چنین
درگیریهایی هم در عراق وجود دارد.
بله این زمینه ها هم وجود داشته و آمریکایی ها
هم در 10 سالی که در عراق بودند این گروه ها را سازماندهی مسلحانه کردند و الان هم
از آنها استفاده می کنند.
در برخی تحلیلها گفته می شود اوضاع امروز عراق،
در حقیقت سرایت بحران سوریه است. شما چقدر این تحلیل را درست می بینید؟
ببینید حوادث خاورمیانه، ارتباط مستقیم با
یکدیگر دارند. یعنی نمی توان این تحولات را از یکدیگر جدا دانست. بحرانهای این
مناطق، مشترک است گرچه غربی ها در آتش زدن به سنگر مقاومت در سوریه به دنبال آن
بودند که امنیت رژیم صهیونیستی را فراهم کنند اما غافل بودند که این جریانات،
دامنه آن خیلی وسیع تر از سوریه خواهد بود و این موج، بعد از مدتی کشورهای عربی
حاشیه خلیج فارس را هم در بر می گیرد. به عبارت دیگر بیداری اسلامی با شکل دیگری
در این کشورها، موج ایجاد خواهد کرد. معادلات منطقه ای به هم پیوسته و زنجیره ای
است.
بعد از سقوط صدام حسین، تقسیم قدرت شکننده ای در
عراق به وجود آمده است. به نظر شما تحولات جاری عراق، چه تاثیری بر آرایش سیاسی
آینده این کشور می گذارد؟ آیا می توان گفت دولت مالکی موقعیت متزلزل تری پیدا
خواهد کرد؟
در طرح سیاسی ای که از قبل درباره عراق وجود
داشته، غربی ها به دنبال تجزیه عراق به 3 منطقه
شیعه نشین در جنوب، سنی نشین در مرکز و کردنشین در شمال هستند و بارها بر
این استراتژی خودشان و فدرالی کردن عراق تاکید داشتند. این سیاست را در لبنان نیز
انجام دادند یعنی رییس جمهور باید مسیحی، نخست وزیر سنی و رییس مجلس شیعه باشد.
این ها الگوهایی است که عراقی ها در منطقه دنبال می کنند. ولی در عراق در صورتی که
حکومت مرکزی بتواند امنیت برقرار کند و منافع ملی را در چهارچوب وحدت همه جریانها
ببیند می توان گفت طرح تجزیه عراق خنثی می شود اما اگر حکومت مرکزی نتواند این
وحدت را بین کردها، شیعیان و سنی ها ایجاد کند، تجزیه ممکن است اتفاق بیفتد مثل
طرحی که در مصر پیاده شده است یعنی با 2 قطبی کردن مصر عملا این کشور را به سمت
بحران و جنگ داخلی سوق داده اند.
شما دورنمای تحولات عراق را چگونه می بینید؟ آیا
دولت مرکزی عراق توانایی غلبه بر این بحران را دارد؟ به خصوص که برخلاف انتظار
اولیه، این درگیری ها طولانی شده است.
من با شناختی که از داخل عراق دارم (من دبیر
انجمن دوستی ایران و عراق هستم و سالها در عراق مسوولیت داشتم) بافت عشیره ای عراق
در مناطق جنوبی قدرت این را دارد که در مناطق شیعه نشین، وحدت ایجاد کند و اجازه
بروز درگیری را در این منطقه ندهد .همین طور با توجه به جایگاهی که حضرت آیت الله
سیستانی به عنوان مرجعیت در عراق دارد، می تواند محور این وحدت باشد.
در بحث کردستان، مساله کاملا متفاوت شده و الان
کردها یک تشکیلات مستقل دارند و البته حاضر هستند با حاکمیت قدرتمند در بغداد
همکاری کنند و مانع از تجزیه عراق شوند.
می ماند جریانات تکفیری و بعثی و کمک های سعودی
ها به آنها که در مناطق الانبار، الرمادی، فلوجه و ... مستقر هستند. آنها داعیه
تشکیل حکومت و تجزیه عراق را دارند. به نظر می رسد اگر دولت مرکزی نتواند این
گروهها را خلعسلاح کند، عملا منطقه الانبار از عراق جدا می شود و حتی ممکن است در
یک خطای استراتژیک آمریکایی ها و سعودیها و حتی سازمان ملل، آن را به عنوان یک
کشور مستقل به رسمیت بشناسند.
منطقه الانبار از نظر منابع طبیعی حایز ارزش هست
یا صرفا ارزش استراتژیک دارد؟
بیشتر ارزش مبادلات مرزی دارد هرچند منابع نفتی
خوبی هم دارد. از نظر موقعیت جغرافیایی، کویر است و عاری از هرگونه عوارض و جمعیت
کمی دارد. خودش به تنهایی قابلیت تشکیل یک کشور را ندارد ولی اگر بخواهد در مرزهای
سوریه، مامنی برای تروریستها ایجاد شود، اگر غربی عا نتوانند سوریه را به دست
بگیرند سعی می کنند الانبار را به عنوان یک کشور جدید اعلام کنندو
آیا ایران هم باید نگران تحولات عراق باشد؟ آیا
امکان کشیده شدن این درگیریها به طرف مرزهای غربی ایران وجود دارد؟
موقعیت عراق، موقعیتی بسیار استثنایی در منطقه
است. با توجه به حضور گسترده شیعیان در عراق، عتبات عالیات و ... و نیز پیشینه
تاریخی ایران در عراق، قطعا ایران می تواند در ثبات و امنیت عراق تاثیر فراوانی
داشته باشد و در عین حال برای امنیت مرزهای ما، وجود یک دولت قدرمند و مستقل در
عراق، تاثیرگذار است. اگر دولت مرکزی عراق از همگرایی با ایران خارج شود، قطعا
مزاحمت هایی برای ما ایجاد می شود گرچه مرزهای ما با توجه به تجربه 8 سال دفاع
مقدس، از قدرت خوبی در مقابل تهدیدات برخوردار است.
گفتگو از: محمدعلی قهرمانپور
