سبد کالایی سبب تحقیر و افول کرامت انسانی / اسفندیار سپهری

مساله سبد کالا چنان با ضعف های اساسی مدیریتی مواجه شد که می رفت که به بحران تبدیل شود. حتی رییس جمهور در گفتگوی زنده خود با تلویزیون، در برابر چشمان میلیون ها بیننده، از مردم بخاطر این ضعف، عذرخواهی کرد. آنچه می آید، یادداشت اسفندیار سپهری روزنامه نگار اقتصادی است که برای گروه راهبرد خبرگزاری دانا تحریر کرده است.

طی روزهای گذشته یکی از وعده های چند ماه پیش دولت دکتر روحانی یعنی برنامه توزیع کالاهای یارانه ای بدون پرداخت وجه به ارزش ریالی حدود ۹۰۰ هزار ریال محقق گردید و از صبح روز یکشنبه سیزدهم بهمن ماه کار توزیع کالاهای مشمول این طرح یعنی روغن نباتی ، گوشت مرغ ، شکر ، پنیر ، تخم مرغ و برنج از طریق فروشگاههای زنجیره ای رفاه ، اتکا ، شهروند و اتحادیه های تعاونی مصرف فرهنگیان ، کارگران ، کارکنان دولت و سایر مراکز عرضه شروع گردید. صرف نظر از حرف و حدیثهایی که در خصوص مشمولین دریافت این سبد حمایتی طی روزهای اخیر بر زبانها افتاده و با واكنشهاي متفاوتي از سوي مردم و مسئولين روبرو شده است اما آنچه که مهم است اینکه با تحقق این وعده ، هزاران نفر از هموطنان بي توجه به اينكه مشمول يا عدم مشمول دريافت سبد كالايي مي باشند از اولین ساعات بامداد سیزدهم بهمن ماه با حضور در مقابل مکانهای توزیع سبد کالایی ، صفهایی به درازای چند ده تا چند صد متر و در چندین ردیف تشکیل دادند و همین موضوع مسائل و مشکلات بیشماری را به بار آورد. همزمانی این اقدام دولت با آغاز برنامه های گرامیداشت ایام دهه فجر ، یادآور روزهای آغازین حاکمیت جمهوری اسلامی و همچنین شروع جنگ تحمیلی عراق علیه کشورمان را در اذهان تداعی نمود ، با این تفاوت که اولا" در آن زمان جمعیت کشور تقریبا" نصف جمعیت کنونی بود و بالطبع برنامه ریزی برای توزیع کالاهای یارانه ای را آسانتر می نمود ، دوم اینکه کشور در شرایط اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی و امنیتی فوق العاده ای قرار داشت و واحدهای تولیدی کشور یا خوابیده بودند و یا با حداقل ظرفیت کار می کردند نكته سوم اینکه کشور به لحاظ هجوم بیگانگان و تسخیر سفارت امریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام مورد تحریم یکجانبه امریکا و غرب و حتی کشورهای بلوک شرق قرار گرفته بود و در نهایت اینکه دولت تازه به قدرت رسیده جمهوری اسلامی هنوز نتوانسته بود آنچنانکه باید و شاید بر امور داخلی و خارجی کشور تسلط داشته باشد - هر چند وضعیت امروز کشور هم به دلیل اتخاذ تدابیر غیرمنطقی و غيراصولي رئيس دولتهاي نهم و دهم در هشت سال گذشته در ابعاد داخلی و خارجی اختلاف چندانی با آن روزها ندارد - همه این عوامل باعث شده بود قریب به اکثر نيازهاي مادي و مایحتاج مردم در قالب سهمیه هاي خانوار و بر اساس سیستم توزیع کالابرگی تأمین و توزیع گردد.

اکنون با گذشت بیش از سه دهه از آن ایام ، در شرایطی دولت یازدهم اقدام به توزیع کالاهای یارانه ای به شیوه اوایل انقلاب می نماید که دولت احمدی نژاد با انحلال ستاد بسیج اقتصادی کشور که از یادگارهای دوران انقلاب بود کار توزیع کالاهای یارانه ای به شیوه کالابرگی را خاتمه داد و پرونده آن را به بایگانی تاریخ سپرد . قانون هدفمندی یارانه ها که از برنامه های دولت دهم احمدی نژاد بود بلافاصله پس از انحلال ستاد بسیج اقتصادی و ابطال سیستم کالابرگی اجرایی شد و پرداخت نقدی یارانه جای توزیع کالابرگی را گرفت و هرماه مبالغی تحت عنوان یارانه به حساب سرپرست خانوارها ریخته شد که هم اکنون هم ادامه دارد . هرچند اجرای نامناسب این قانون و نامتناسب بودن مبالغ پرداختي با شرايط اقتصادي حاكم بر خانواده ها و همچنين گرانيهاي سرسام آور ، مسائل و مشکلات بیشماری را پیش روی مردم و صاحبان واحدهای تولیدی قرار داد و کشور را با تورم نزدیک ۵۰ درصدی و تعطيلي و ورشكستگي بسياري از كارخانجات مواجه نمود. توزیع سبد کالایی به موازات پرداخت نقدی یارانه توسط دولت روحانی در کنار محسناتی که دارد اما با توجه به پیشینه توزیع اقلام غذایی و خوراکی در کشورمان و بروز رفتارهايي از سوي مردم ، طی چند روزی که از توزیع این سبد گذشته است متأسفانه بازخورد مثبتی را به همراه نداشته و موجب خدشه دار شدن عزت و كرامت انساني شده است .

هجوم مردم به سمت مراکز توزیع کالا از اولين ساعات بامداد روزها و شبهای سوزناک و یخبندان زمستانی – که چنین سرمایی در طول سه دهه گذشته بی سابقه بوده است – تشکیل صفهای طویل و چند ردیفه ، بروز درگیریهای لفظی و فیزیکی که در خود تهران منجر به فوت دو نفر و زخمی شدن چند نفر و کتک کاری چندین نفر اعم از زن و مرد در نقاط مختلف کشور گردیده است ، پایین آمدن آستانه تحمل مردم و عدم رعایت نوبت در صفهای دریافت سبدکالایی ، استفاده از الفاظ رکیک و سخیف از سوی برخی افراد ، کشف حجاب زنان به علت ازدهام جمعیت و عدم رعایت مسائل شرعی و اخلاقی ، وارد آوردن خسارت به دربها و تأسیسات مراکز عرضه سبد کالایی که منجر به حضور و مداخله نیروی انتظامی و حتی نیروهای امنیتی در این مراکز و استفاده از باتوم برای ایجاد نظم و آرامش را به همراه داشته است ، شروع دوباره فعالیت دلالان و واسطه گران و کلاهبرداران در اطراف مراکز توزیع ، بی حرمتی و خدشه دار شدن شأن و کرامت انسانی ، سرقت ، دزدی و کیف زنی در صفهای توزیع کالا تنها بخشی از مواردی است که در طی چند روز گذشته شاهد چنین صحنه هایی بودیم و این در شرایطی اتفاق می افتد که بازرسان وزارت صنعت معدن و تجارت ، بازرسان اتحادیه های صنفی و همچنین کارکنان اتحادیه های تعاونی مصرف و فروشگاههای زنجیره ای رفاه ، اتکا و شهروند بر امر توزیع این کالاها نظارت می کنند.
بدون شک خلق چنین مواردی اذهان جهانیان را به این سمت و سو می کشاند که فقر و فلاکت آنچنان بر جامعه ایران (کشور خوابیده بر روی اقیانوسی از ثروت عظیم نفتی و منابع طبیعی با ارزش ) مستولی گشته که حتی حاضرند به خاطر یک سبد کالایی به ارزش ۳۰ دلار نه تنها مرزهای اخلاقی و کرامت انسانی را زیر پا بگذارند که حتی حاضرند جان خویش را نیز از دست بدهند . تصاویری که به هیچ وجه برازنده ملت ایران در این عصر نمی باشد .

جای تأسف و تأمل آنجاست که ارزش ریالی و حتی حجم این کالاها بدان حد نیست که بتواند از عهده تأمين یک ماهه معیشت خانواده چهارنفری برآید و ارزش آن را داشته باشد که مردم با تحمل سرمای ۲۰ درجه زیر صفر زمستانی به این کالاها دست یابند ، آنهم در شرایطی که با وجود حاكم بودن گرانی و تورم در فضاي اقتصادي كشور ، همه این کالاها به وفور در بازار وجود دارند و کمبودی از این بابت مشاهده نمیشود. این هجوم و حمله مردم به مراکز توزیع که شاید ناشی از بی اعتمادی مردم به دولت و یا مراکز توزیع می باشد آنچنان است که گویی عنقریبا" قحطی تمامی نقاط کشور و حتي جهان را درخواهد نوردید و مردم را با مشکلات بسیاری مواجه خواهد نمود.

انتشار تصاویر و فیلمهایی از صحنه های زشت و مشمئزکننده خلق شده توسط مردم درصفهای توزیع سبد در جراید ، رسانه های تصویری ، شبکه های تلویزیونی ، خبرگزاریها ، پایگاههای خبری و شبکه های اجتماعی تصوری بسیاربد را در بین مردمان جهان خلق کرده و متأسفانه آنان را به این نتیجه می رساند که اعمال تحریمها بر علیه کشورمان مؤثر بوده و شاید همین موضوع آزمونی باشد برای اعمال تحریمهای احتمالی دیگر از سوی قدرتهای بزرگ جهانی ، اگر دولت روحانی به ادامه تدابیر اتخاذ شده در برنامه هسته ای کشورمان نپردازد یا افراد و گروههایی از داخل کشور مانع به ثمر رسیدن تلاشهای دیپلماتیک دولت یازدهم در مذاکرات ژنو شوند.

با توجه به آنچه که شرحش رفت به نظر نمی رسد که چنین شیوه توزیع کالاهای حمایتی که کرامت انسانی را به بدترین شکل ممکن تنزل می دهد ، شیوه مناسبی باشد و لازم است دولت تدبیر و امید رویه دیگری را در پیش بگیرد قبل از اینکه این رفتار مردمی به حرکت های اعتراض آمیز و نارضایتی های عمومی منتهی شود که در آن صورت مسائل دیگری گریبان کشور را خواهد گرفت . بخصوص آنکه هشت سال بعد از حاکمیت تفکری که کشور را دچار بحرانهای بزرگ داخلی و بین المللی کرد هم اكنون مردم اندكي احساس آرامش می کنند و عقلانیت و منطق گرایی به فضای سیاسی اجتماعی و اقتصادی کشور باز گشته و کشورمان در مرحله گذر از تحریمهای همه جانبه بین المللی می باشد و لازم است مسئولین کشوری در فضایی آرام و بدور از سیاستهای تنش زا و شبهه انگیز ، برنامه های رفاهی و توسعه ای خویش را به پیش ببرد.