به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا(داناخبر)، نوروز واژه‌ای است مرکب از دو جز که روی هم به معنای روز نوین است و بر نخستین روز از نخستین ماه سال خورشیدی آن گاه که آفتاب به برج حمل انتقال مییابد گذارده شده است و اصل پهلوی این واژه نوک روچ یا نوک روز بوده است، مورخان و محققان درباره جایگاه نوروز با هم اختلاف دارند. به نظر می‌رسد آریایی‌ها از مهاجرت به فلات ایران و هم مرز شدن با تمدن میان‌رودان سال را به دو قسمت تقسیم می‌‌کردند که هر یک با انقلابی شروع می‌شد و دو جشن نوروز و مهرگان سرآغاز این دو انقلاب بودند. یعنی هنگام انقلاب تابستانی جشن نوروز گرفته می‌شد و زمان انقلاب زمستانی جشن مهرگان پاس داشته می‌شد.
اما با شروع اعتدال بهاری بسیاری از ملل جشن ها و آیین هایی را به جا می آورند که اطلاع از آن خالی از لطف نیست.
مسابقات نوروزی در ترکمنستان
در کشور ترکمنستان، طبق رسم قدیم و جدید، دوبار در سال جشن سال نو گرفته می‌شود. یکی از این جشن‌ها با استناد به تقویم میلادی که به تایید سازمان ملل رسیده، به عنوان جشن بین‌المللی«سال نو» شناخته می‌شود و دیگری برگزاری عید نوروز به نشانه‌ی احیای دوباره‌ی آداب و رسوم دیرینه‌ی مردم ترکمنستان است. مردم ترکمنستان در این ایام با پختن غذاهای معروف نوروزی مانند نوروز کجه، سمنو و اجرای بازی‌های مختلف جوانان ترکمن، حال و هوای دیگری به این جشن و شادی می‌دهند. در ایام نوروز مسابقات مختلفی در ترکمنستان برگزار می‌شود که می‌توان به مسابقات اسب‌‌دوانی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، خروس جنگی و ... اشاره کرد.
افغان ها با برافراشتن علم امام علی (ع) سال را نو می کنند
نوروز در افغانستان یا به عبارتی در بلخ و مرکز آن مزار شریف، هنوز به همان شکوه پیشین برگزار می‌شود. در روزهای اول سال، همه‌ی دشت‌های بلخ و دیوار و پشت‌بام‌های گلی آن پر از گل سرخ می‌شود. گویی بلخ سبدی از گل سرخ است.
رسم است که در اولین روز عید نوروز، علم امام علی با مراسم خاص و با شکوهی در صبح آن روز برافراشته شود. با افراشته شدن آن، جشن نوروز نیز رسما آغاز می‌شود و تا چهل شبانه روز ادامه مییابد. در این چهل شبانه‌روز حاجت‌مندان و بیماران برای شفا در پای این علم مقدس به چله می‌نشینند.
مردم این سرزمین بر این باورند که اگر برافراشته شدن علم به آرامی و بدون لرزش و توقف از زمین بلند شود، سالی که در پیش است نیکو و میمون است. از آیین و رسم نوروز در سرزمین بلخ می‌توان به شستشوی فرش‌های خانه و زدودن گرد وغبار پیش از آمدن نوروز و انجام مسابقات مختلف از قبیل بزکشی، شتر جنگی، شتر سواری، قوچ جنگی و کشتی خاص این منطقه اشاره کرد.
آداب عید نوروز در پاکستان
در میان مردم پاکستان، تقویم و روزشمار یا سال نمای نوروز از اهمیت خاصی برخوردار است. از آداب و رسوم عید نوروز در میان مردم پاکستان می‌توان به خانه تکانی و یا به عبارتی پاکیزه کردن خانه و پوشیدن لباس نو و تهیه کردن انواع شیرینی و همچنین پختن غذاهای معروف این ایام و عیدی دادن و گرفتن و دید و بازدید اقوام اشاره کرد. در ایام نوروز مردم پاکستان از گفتار نامناسب پرهیز کرده و یکدیگر را با احترام صدا می‌زنند.
شکوه نوروز در آذربایجان
یکی از جشن‌های بزرگ مردم جمهوری آذربایجان نوروز است. مردم این سرزمین به جهت اعتقادات شدید یه آیین و مراسم نوروز، برای با شکوه‌تر انجام شدن جشن نوروز، برای این مراسم تدارکات ویژه‌ای می‌بینند؛ از قبیل سرودن ترانه‌های پیش از نوروز، تدارک بساط شادی ایام نوروز، تهیه‌ی لوازم و مواد مورد نیاز، سفره‌ی نوروز، تهیه‌ی چیستان‌های نوروزی، ستایش و نفرین‌های نوروزی، پند و امثال نوروزی و انجام آیین و مراسم نوروزی. در میان مراسم نوروزی، مراسم خاطره‌انگیزی همچون ارسال خوان سمنو، انداختن کلاه پوستین به درها، آویزان کردن کیسه و توبره از سوراخ بام در شب عید و درخواست تحفه‌ی عید در این سرزمین موسوم است.
البته برپایی عید نوروز در کشورهای دیگری مثل تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان، بعضی از مناطق مصر، و حتی مناطق کردنشین عراق و ترکیه هم برگزار می‌شود.
بهار و عید نوروز ایرانی سر آمد اعیاد سایر ملل
جشن نوروز که آغاز سالشماری ايرانی است در برخى فرهنگ های ديگر نيز به مثابه اعتدال ربيعی يا بهاری تجليل می شود. در اين ميان می توان به جشن های مربوطه درهند و پاکستان، چين و ژاپن، مصر و کيش های مسيحی اشاره کرد.
عید پاک، قیام عیسی و اعتدال بهاری
عيد پاک مسيحی که بر مبنای آميزه ای از روزشماری های خورشيدی و قمری هر سال ميان ماه های مارس و آوريل جابجا می شود.
عيد پاک در کليسای مسيحی آب و رنگ به شدت مذهبی يافته و روز قيام عيسی از جهان مردگان دانسته می شود. عبارت عربی "عيد القيامه" که گاه در مورد عيد پاک به کار می رود، حاکی از همين باور مذهبی است.
نام اين عيد در زبان کرواتی«اوسکر» است که به معنای رستاخيز است. در ديگر زبان های اسلاوی، مانند لهستانی، چکی، اوکراينی، بلغاری و بلاروسی نام عيد پاک به معنای «روز بزرگ» يا «شب بزرگ» است.
«پاسخا» نام روسی عيد پاک برگرفته از يونانی است و يونانی هم به نوبه خود اين واژه را از فصح عبری وام گرفته است. شکل های گوناگون همين واژه را می توان در همه زبان های رومی و سلتيک هم پيدا کرد.
اما در زبان انگليسی نام عيد پاک متفاوت است: «ايستر» که به باور خيلی ها بس قديمی تر از کيش مسيحيت است. از اين رو برخی از مسيحيان از تجليل عيدی که به اعتقاد آنها به «مشرکان پيش از مسيحيت» برمی گردد، خودداری می کنند.
گفته می شود که «ايستر» انگليسی و «اوسترن» آلمانی مشتق از نام مادرخدای قبايل ژرمانی "«اوستارا» است که در روز اعتدال بهاری بر او ارج گذاشته می شد.
پيروان مذهب جديد "ويکا" که در سال ١٩٥٤ توسط يک بريتانيايی پايه گذاری شد، هر سال اعتدال بهاری و پاييزی را با نام «جشن اوستار» تجليل می کنند. باور غالب بر اين است که پايه علمی تجليل از«عيد پاک» همان اعتدال بهاری است.
در بریتانیا فرقه های نو درویيدی و پيروان کيش های پيش از مسيحيت نيز با تجمع در محل باستانی «استون هنج» روز ٢١ مارس هر سال اعتدال بهاری را جشن می گيرند.
درویيد ها در دوران پيش از مسيحيت اعضای يک فرقه مذهبی آموزش ديده بودند و بسياری نام آنها را با خردگرايی و در عين حال افسون و جادو مرتبط می دانند، در نوشته های لاتين مترادف نام درویيد ها «مگی» است که برگرفته از واژه «مغ» پارسی است. نو دروئيدها معتقد اند که دروئيدهای باستانی در گذشته دور که از سه هزار تا هشت هزار سال پيش از ميلاد حدس زده می شود، سنگ های يادگار استون هنج را با استفاده از نيروی ماورا الطبيعه کنار هم چيده اند و استون هنج، رصدخانه و محل برگزاری مراسم مذهبی دروئيد ها بوده است.
همه ساله در روز ٢١ مارس شمار زيادی از نودرویيدها و پيروان کيش های غيرمتعارف ديگر برای تجليل از اعتدال بهاری در استون هنج تجمع می کنند.
نام لاتينی ماه های گرگوری هم دال بر اين است که آغاز سال نو بنا به اين سالشماری در گذشته با ماه مارس مصادف بوده است. چون واژه های سپتامبر، اکتبر، نوامبر و دسامبر به ترتيب به معنای هفتم، هشتم، نهم و دهم است.
مارس ماه نخست سال گریگوری
بدين ترتيب مارس ماه نخست خواهد بود. همان طور که می دانیم ماه هایی که بر اساس آن طالع می بینند (حمل و ثور و جوزا...) همزمان با ماه های خورشیدی ایرانی است و معمولا از بيست و يکم ماه های میلادی آغاز می شود.
جشن بادبادک ها و رنگ ها در شبه قاره هند
اما مردمان شبه قاره دو جشن بهار دارند. جشن نخست با نام "بسنت" (که با "بهار" پارسی و« وسنا»ی اسلاوی همريشه است)، در ايام آخر زمستان توسط پيروان کيش های مختلف در بخش هايی از هند و پاکستان تجليل می شود.
نام اين جشن برای نخستين بار در کتاب "وداها"ی هندو آمده است که آن هم به مانند ايستر با يک مادر-خدا (سَراسوَتی) پيوند دارد. دامنه برگزاری اين جشن بخش اعظم جنوب آسيا را فرا گرفته است.
"بسنت" جشن بادبادک هاست که در پاکستان و افغانستان رواج دارد و صحنه هايی از آن را می توان در فيلم بادبادک باز ديد. به دليل وقوع حوادث ناخوشی چون زخمی يا حتا کشته شدن افراد توسط نخ بادبادک ها مقامات پاکستان تلاش کرده اند "بسنت" را ممنوع کنند، اما موفق نبوده اند.
اما جشن دوم بهار در شبه قاره هند که تنها پيش پيروان کيش هندو گرامی است،«هولی» يا جشن رنگ (رنگا پنچمی) نام دارد.
نام اين جشن در بنگال غربی "بوشونتو اوتساو" است که از همان«بسنت" بر می آيد و به معنی "جشن بهار" است. بنا به سالشماری هندو امسال "هولی" با سوم فروردين مصادف شد.
در شب نخست اين جشن آتش بزرگ بر می افروزند که نماد سوزاندن«هوليکا» ديو مونث هندوهاست. در روز دوم جشن مردم در خيابان ها به همديگر آب و خاکه (پودر) رنگی می پاشند.
رنگ ها از گياه های درمانی سنتی تهيه شده و اهميت پزشکی دارد و پاشيدن آن به سر و صورت همديگر در عين اينکه يک سرگرمی جشنی است، تلاشی هم هست برای جلوگيری از بروز تب و زکام واگيردار که معمولا با تغيير هوا می آيد. صحنه هايی از جشن هولی را هم می توان در بسياری از فيلم های هندی ديد.
بوییدن نسیم در مصر
يکی ديگر از جشن های باستانی اعتدال بهاری«شم النسيم» مصری هاست، به معنی«بوييدن نسيم».
تاريخ نگاران يونانی قدمت آن را ٢٧٠٠ سال می دانند. شم النسيم در مصر امروزی هم تعطيل همگانی است و در نخستين دوشنبه پس از عيد پاک قبطی ها از سوی پيروان همه کيش های آن کشور تجليل می شود.
به نوشته پلوتارک، مصری های باستان در اين روز به نيايشگاه های ارباب انواعشان ماهی شور، کاهو و پياز می بردند. اما اکنون مصری ها در اين روز از خانه هايشان بيرون می روند و ماهی شور و کاهو و پياز همراه با تخم مرغ های رنگی سفره هايشان را در باغ ها آرايش می دهد.
هیگان ژاپنی پر از شور و شعف
روز اعتدال بهاری در ژاپن نيز جشن ملی است و با نام«هيگان» معروف است. ريشه های اين جشن مبهم است، اما در تاريخ ثبت شده که«هيگان» از سده هشتم ميلادی بدين سو به عنوان روز گراميداشت گذشتگان امپراتور در ژاپن تجليل می شده است.
در اوايل سده بيست دولت ژاپن«هيگان» را وارد فهرست جشن های ملی کرد. سال ١٩٤٨ روز ٢١ مارس به عنوان روز تحسين طبيعت و موجودات زنده تعطيل اعلام شد.
"هيگان" يک اصطلاح بودايی است به معنای «کرانه ديگر». می گويند، اين تعبير به رودی پر از توهم و هيجان و اندوه اشاره می کند که زندگی فانی را از جهان رستگاری جدا کرده است.
و همچنين می گويند که در لحظه اعتدال شب و روز بودا ظاهر می شود و به روان های سرگردان کمک می کند که به کرانه رستگاری (هيگان) و آرامش مدام (نيروانا) برسند. از اين رو ژاپنی ها در روز هيگان با شادی و شعف به زيارت گورهای گذشتگانشان می روند.
چینی ها به پیشواز بهار می روند
جشن سال نو چينی ها هم، با اين که در زمستان برپا می شود، جشنی در پيشواز بهار عنوان شده است. اتباع چين در جشن بهاران به مدت سه روز تعطيل دارند.
بر مبنای سالشماری قمری چينی آغاز سال معمولا با اواسط ماه ژانويه يا فوريه مصادف می شود و عنوان آن «نيان جيه» (جشن سال) است. آمادگی ها براى جشن دو هفته پيش آغاز می شود و شهرهای چين آذين بندی می شوند.
سال قمری به رسم سال نو مسيحی در نيمه شب تحويل می شود. طی سه روز ديد و بازديدهای دوستان و پيوندان جريان می گيرد. "نيان جيه" در واقع پيام آور پايان قريب الوقوع زمستان و آغاز بهار است.
دربرخی از کشورهای آمریکای لاتین نیز اعتدال بهاری را جشن می گیرند
تلاش کلیسای قبطی برای تحریف واژه و فرهنگ نوروزی
اعتدال ربيعی پيش بسياری از مردمان جهان گرامی است، با اين که تنها در ايران و افغانستان است که به معنای تغيير رسمی سال هم هست، عده ای تلاش کرده اند که با تحريف واژه نوروز آن را متعلق به فرهنگ خود بدانند، مانند کليسای قبطی مصر که در تارنمای خود نوشته است، نوروز برگرفته از واژه های قبطی«نی» و «يارؤو» است به معنای «جشن فرخنده آب ها»که درست نيست «نوروز» مرکب از دو واژه زنده پارسی است و در اصالت آن اندک کسی می تواند شک داشته باشد.
