نگاهی به عملکرد پیمانکاران داخلی حوزه نفت و گاز؛
ساختار پیمانکاران ایرانی اما در این سال ها نتوانسته از حوزه دولتی تفکیک شود و همواره چشم به دست دولت داشته است.
به گزارش گروه انرژی خبرگزاری دانا، از زمانی که نفت از اعماق خاک ایران به روی آن رسید، اقتصاد کشور را در دست گرفته و اصلی‌ترین حوزه تامین بودجه کشور شد. در این سالها هر چه دولت ها کوشیدند برای اداره کشور و تامین معیشت مردم از راه چاههای نفت عبور نکنند، ناموفق بودند و با توجه به شرایط اقتصادی کشور به نظر می رسد وابستگی اقتصاد به نفت تا دهه‌های آینده نیز ادامه داشته باشد.
از این رو شاید بهترین اتفاقی که در این مدت می تواند رخ بدهد این است که پیمانکاران حوزه نفت و گاز قدرتمند شده و با آموختن علم روز دنیا و واردات تکنولوژی به عرصه داخلی، صنعت نفت و گاز کشور از استخراج تا فراوری را به دست خود بگیرند.
ساختار پیمانکاران ایرانی اما در این سال ها نتوانسته از حوزه دولتی تفکیک شود و همواره چشم به دست دولت داشته است؛ تا آنجا که سید ابوالحسن خاموشی مدیر عامل گروه پتروشیمی سرمایه گذاری ایرانیان به خبرنگار گروه انرژی خبرگزاری دانا گفت: توان واقعی برای مدیریت پروژه های نفتی در داخل وجود ندارد و در عین حال سرمایه گذار نیز نمی تواند، مدیریت پروزه را به شرکت های داخلی و اگذار کند چرا که ریسک اقتصادی بالایی برای آنها ایجا می شود.
به گفته خاموشی؛ هزینه ها و ریسک سرمایه گذاری بالای پروژه های نفتی امکان حضور شرکتهای ایرانی در پروژه های بزرگ را منتفی می کند.
در عین حال پیشتر غلامرضا منوچهری مدیرعامل شرکت پتروپارس، ظرفیت پیمانکاران داخلی در بخش نفت و گاز را حدود 5 میلیارد دلار اعلام کرد و افزود: در صورتی که با این پیمانکاران بیش از ظرفیت آنها قرارداد منعقد شود، با مشکلاتی مانند بدقولی و دیگر مشکلات مشابه رو به رو خواهیم شد.
وی در مورد حجم کار و اجرای طرح‌های بزرگ نفت و گاز ایران گفت: اجرای طرح‌های بزرگ نفت و گاز در ایران و طرح‌های بهینه‌سازی برداشت از میدان‌های نفت و گاز توسعه نیافته نشان می‌دهد که نمی‌توان به تنهایی این پروژه‌ها را پیش برد و استفاده از منابع خارجی ضروری است.
منوچهری در عین حال گفت: رشد زنجیره پیمانکاری و صنعتی کشور، کمک به توسعه صنعت بومی در بخش نفت و گاز، ایجاد اشتغال تخصصی در سطوح مختلف، افزایش روز افزون سهم شرکتهای ایرانی در توسعه میادین نفت و گاز، زمینه‌سازی حضور شرکتهای ایرانی در فعالیت‌های خارج از کشور و افزایش امنیت ملی و اثر‌گذاری بین‌المللی از جمله مزایای توجه به شرکتهای داخلی است.
همانطور که منوچهری گفت بستن قراردادهای سنگین با پیمانکاران داخلی سبب بدقولی برخی از آنها شد تا آنجا که وزیر نفت برای آنها خط و نشان کشید.
در کنار اولتیماتوم وزارت نفت به پیمانکاران ضعیف، برخی از پروژه های نفتی که در حال حاضر در دست پیمانکاران داخلی است دوباره به مناقصه گذاشته خواهد شد.
آنگونه که حمیدرضا عراقی مدیرعامل شرکت ملی گاز با تاکید بر اینکه قرارگاه خاتم الانبیا یکی از پیمانکاران خوب شرکت گاز بود و قصد خلع ید یا کنار گذاشتن قرارگاه از پروژه‌های شرکت گاز را نداریم، اعلام کرد: احتمال دارد که برای احداث بخش‌هایی از خط لوله ششم سراسری و خط لوله هفتم سراسری انتقال گاز، مناقصه جدید برگزار و پیمانکار جدیدی انتخاب شود.
در حال حاضر از پیمانکاران موفق داخلی که پرژه های عظیم نفت و گاز کشور را در دست دارند می توان به سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح، شرکت نفت فلات قاره، قرارگاه خاتم الاوصیا، قرار گاه خاتم الانبیا، شرکت توسعه نفت و گاز رضوی، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، شرکت پتروپارس، شرکت های صدرا و صف و… را نام برد.
قرارگاه خاتم الانبیا فعالترین پیمانکار داخلی بخش نفت و گاز
دو پیمانکار قدرتمند در این عرصه قرارگاه خاتم الانبیا و خاتم الاوصیا هستند که در بسیاری از پروژه های نفت و گاز کشور همکاری داشته اند.
قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا که پیشتر در زمینه‌های مختلفی مانند سدسازی، شبکه‌های آبیاری، احداث خطوط لوله آب، گاز، ابنیه، تونل، سازه‌های زیرزمینی، بندر، مخازن، تصفیه‌خانه‌ها، سازه‌های دریایی شناور، اسکله و صنایع کشاورزی حضور داشته، از سال 1385 به طور بسیار فعال در حوزه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی کشور وارد شد.
این قرارگاه، هم‌اکنون عملیات اجرایی بیش از 30 پروژه بزرگ بخش‌های مختلف بالادستی و پایین‌دستی صنعت نفت و گاز کشور را بر عهده دارد. غیر از قراردادهای قبلی که این قرارگاه با وزارت نفت امضا کرده است، در حال حاضر مذاکرات برای نهایی شدن بیش از 10 میلیارد دلار قراردادهای جدید در اجرای طرح‌های مختلفی همچون طرح توسعه سه فاز پارس جنوبی، ساخت خطوط انتقال نفت و گاز، توسعه پالایشگاه ایلام و توسعه میدان بزرگ نفتی «سوسنگرد»، میان وزارت نفت و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا در حال انجام است.
البته باید گفت این مبلغ 10 میلیارد دلاری غیر از 5 میلیارد دلار قراردادی است که از سوی وزارت نفت با قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا به فاز نهایی رسیده است.
مهمترین قراردادهای حوزه انرژی خاتم الانبیا
مهمترین قراردادهای امضا شده با این قرارگاه در بخش نفت و گاز کشور عبارتند از: قرارداد 2 میلیارد دلاری توسعه فازهای 15 و 16 پارس جنوبی، قرارداد فازهای 22 تا 24 میدان مشترک پارس جنوبی به ارزش تقریبی5 تا 6 میلیارد دلار، قرارداد قطعه سوم خط لوله ششم سراسری گاز به ارزش 3.1 میلیارد دلار، قرارداد 1.3 میلیارد دلاری فاز اول خط لوله هفتم سراسری به نام «خط لوله صلح»، توسعه پالایشگاه گازی ایلام به ارزش تقریبی 120 میلیون دلار، قرارداد خط لوله نفتی نکا-جاسک به ارزش بیش از 3 میلیارد دلار، ساخت 3 خط لوله نفتی در استان‌های خراسان، کرمان و هرمزگان به ارزش 850 میلیون دلار، توسعه میادین گازی هالگان و باغون به ارزش حدود یک میلیارد دلار، طرح تولید گاز مایع به ارزش 500 میلیون دلار، قرارداد ساخت خط لوله اتان و اتیلن و ال‌ان‌جی به ارزش کلی بیش از یک میلیارد دلار که به تازگی قرارداد توسعه میدان توسن و آلفای و سوسنگرد و سومار را نیز در اختیار گرفته است.
قرارگاه سازندگی خاتم‌الاوصیا جایگزین شل و ریپسول در فازهای 13 و 14 پارس جنوبی
قرارگاه خاتم الاوصیا، کنسرسیومی است که در سال 1389 به دستور وزیر نفت از پنج پیمانکار بزرگ طرح‌های نفت و گاز کشور تشکیل شد تا با امضای قراردادی به ارزش تقریبی پنج میلیارد دلار در طرح فازهای 13 و 14 پارس جنوبی جایگزین شرکت انگلیسی- هلندی «شل» و شرکت اسپانیایی «ریپسول» شود.
پیمانکاران اولیه تشکیل‌دهنده این کنسرسیوم عبارت بودند از «قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا»، که سهامدار اصلی است و «شرکت ساختمان صنایع نفت (اویک)»، «شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی»، «ایزوایکو» و «صدرا» ، سهامداران دیگر این کنسرسیوم هستند.
در واقع «قرارگاه سازندگی خاتم‌الاوصیا» به منزله شرکت خواهر «قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا» وارد میدان نفتی و گازی کشور شد تا به اتفاق و همراه دیگر شرکتهای مدیریت پروژه ها مربوط به صنایع نفت و گاز کشور را کامل کنند.
با امضای قرارداد طرح توسعه دو میدان نفتی «توسن» و «آلفای» شرکت نفت فلات قاره و سوسنگرد و سومار صورت پذیرفت، تعداد قراردادهای امضاشده بین وزارت نفت و مجموعه دو خواهر خاتم‌الانبیا و خاتم‌الاوصیا به 53 قرارداد رسید که حجم مالی آن بیش از 17 میلیارد دلار است.
عمده فعالیت شرکت پتروپارس توسعه میادین گازی
پتروپارس، شرکت نفت و گاز ایرانی است، که دفتر مرکزی آن، در شهر تهران قرار دارد و از شرکتهای تابعه کمپانی نفت‌ایران (نیکو) به‌شمار می‌آید، همچنین از شرکتهای فرعی شرکت ملی نفت ایران محسوب می‌شود.
شرکت پتروپارس در سال ۱۳۷۶ توسط شرکت سرمایه‌گذاری نفت ایران و با هدف اجرای طرح توسعه فاز ۱ پارس جنوبی به یک شرکت پیمانکار عمومی با سرمایه ایرانی به روش بیع متقابل، تاسیس شد.
این شرکت هم‌اکنون در زمینه استخراج نفت خام و گاز طبیعی، همچنین ارایه خدمات صنایع بالادستی، پایین دستی و جانبی نفت و گاز، در مناطق خشکی و دریایی، فعالیت می کند.
عمده فعالیت شرکت پتروپارس تاکنون در بخش توسعه میادین گازی متمرکز بوده، که بخش اعظم آن به پروژه‌های توسعه فازهای ۱، ۶، ۷، ۸، ۱۱، ۱۲ و ۱۸ میدان گازی پارس جنوبی باز می‌گردد.
از سایر پروژه‌های انجام شده توسط این شرکت می‌توان به توسعه میدان گازی کیش، توسعه میدان گازی فرزاد ای و نیز توسعه میدان کابیندای شمالی واقع در کشور ونزویلا، اشاره کرد.
در فاصله سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ شرکت پتروپارس تا مرز واگذاری به بخش خصوصی پیش رفت و در مرحله اول، از سوی سازمان خصوصی‌سازی، قیمت پایه ۶۱ درصد از سهام آن، معادل ۲۱۲ میلیارد تومان برآورد شد، که به کنسرسیومی متشکل از قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا، آستان قدس رضوی و شرکت کیسون واگذار شد، اما پس از مدتی به دلیل عدم اجرای تعهدات و معتبر نبودن اسناد بانکی، این قرارداد عملی نشد.
فراز و نشیب های بسیار در صدرا
شرکت صنعتی دریایی ایران، که به اختصار صدرا خوانده می‌شود، که در حوزه صنایع دریایی فعالیت میکند و از بزرگ‌ترین پیمانکاران طرح‌های نفت و گاز ایران به شمار می رود.
شرکت صدرا فعالیت خود را به هدف ساخت و تعمیر کشتی در سال ۱۳۴۷ در بوشهر آغاز نمود. پس از وقوع انقلاب ایران در سال ۵۷ صدرا فعالیت خود را در حوزه فراساحل نیز گسترش داد.
این شرکت در سال ۱۳۷۶ موفق به اخذ گواهی‌نامه ایزو ۹۰۰۱ در زمینه طراحی٬ساخت و نصب تاسیسات فراساحلی نفت و گاز ٬کشتی سازی، ساخت بندرگاه‌ها و حفاظت ساحلی و پل شده و پیرو آن گواهی‌نامه ایزو۲۰۰۰-۹۰۰۱ و ایزو ۲۰۰۴-۱۴۰۰۱ را دریافت کرد.
نخستین بار شرکت سرمایه‌گذاری بانک ملی در سال ۸۲ اقدام به خریدن ۳۵ درصد سهام این شرکت به ارزش ۴۰۷ میلیارد تومان کرد. اما به فاصله شش سال آن را با ضرری هنگفت به دست قرارگاه خاتم‌الانبیا سپرد.
به این معنی که ۵۱ درصد سهام صدرا را به بهای ۷۶ میلیارد تومان به این قرارگاه فروخت. صدرا که در سال ۱۳۸۸ شرکتی زیان‌ده با حجم بالای بدهی بود، توسط رستم قاسمی وزیر نفت سابق ۵۱ درصد سهام آن خریداری شد، تا با خارج کردن این شرکت از صنعت کشتی‌سازی، جلوی زیاندهی آن را بگیرد.
در مرداد ۱۳۹۲ قرارگاه خاتم‌الانبیا ۶۲ درصد سهام شرکت صدرا را برای سومین بار به یک شرکت خصوصی واگذار کرد. صدرا به یک پیمانکار خصوصی به نام «آباد راهان پارس» که عمدتا در حوزه ساختمان‌سازی و پیمانگاری نفت و گاز فعالیت دارد، واگذار شد.
در پی این واگذاری، مدیر عامل پیشین صدرا، مهدی اعتصام نیز جای خود را به فرزاد اناری، عضو هیات مدیره و معاون اجرایی «آباد راهان پارس» داد.
گزارش از: سهیلا طایی
