گروه راهبرد خبرگزاری دانا- ایران و 6 قدرت جهانی برای یک توافق نهایی در چارچوب مسایل هسته ای ایران خیز برداشته اند و بعد از توافق حاصل شده 3 آذر در ژنو، ایران و غرب به همدیگر تعهداتی داده اند که در صورت اجرایی شدن، گام در مرحله توافق نهایی خواهند گذاشت. در توافق برای اقدام مشترک ژنو ایران متعهد شده است که غنی سازی خود را تا 5 درصد کاهش دهد و غرب هم متعهد شده است، پول های بلوکه شده ایران را آزاد کند و اگر این روند، مطلوب طرفین باشد، توافقی نهایی حاصل خواهد شد.
آثار اقتصادی توافق جامع ایران با غرب چه تاثیراتی بر جای خواهد گذاشت؟ این سوال محور گفت وگوی ما با دکتر ساسان شاه ویسی، آینده پژوه و تحلیلگر ارشد مسایل اقتصادی است که در ادامه از نظرتان می گذرد:
ساسان شاه ویسی، مدیر پژوهشکده مطالعات راهبردی ایران، آینده پژوه و تحلیلگر مسایل اقتصادی، در گفت و گو با گروه راهبرد خبرگزاری دانا، پیرامون تغییرات در ابعاد مناسبات اقتصادی ایران و جهان در صورت دستیابی به توافق نهایی هسته ای و لغو تحریم، گفت: ارزیابی از قابلیت و ظرفیت تحریم هایی که علیه اقتصاد ایران انجام شده کارکرد مورد انتظار تحریم کنندگان را ایجاد نکرده است.
تحریم ها کارکرد مورد انتظارتحریم کنندگان را نداشته
این آینده پژوه با اشاره به ظرفیت اقتصادی ایران و نیاز غرب به بازار بزرگ ایران، اظهار داشت: برخی از کاستی ها تاثیر اولیه خود را بر مدیریت، ابعاد، ظرفیت و سرعت اقتصاد داشته است اما به نظر می رسد با توجه به تعاملات ایجاد شده و نیازهایی که اقتصاد بین الملل به ثبات بخشی بر اقتصاد ایران دارد، بازارهای فرضی با حضور هیات های اقتصادی اروپایی به اقتصاد ایران برقرار شده و از طرف دیگر ظرفیت سازی هایی که به خصوص در دوره تحریم ایجاد شده، کشورهایی مانند ژاپن، کره و هند به عنوان فاکتورهای اولیه ظرفیت بزرگی از اقتصاد انرژی ایران را اشغال کرده بودند.
مدیر پژوهشکده مطالعات راهبردی ایران، با اشاره به عدم امکان انتقال ارز به ایران در دوران تحریم، یادآور شد: ایران در مقطعی نمی توانست منابع حاصل از فروش نفت را به داخل کشور انتقال بدهد. اما وضعیت به وجود امده در حال حاضر نشان دهنده آن است که سال 2014 در یک تعامل برد، برد برای هر دو طرف - هم برای اقتصاد بالقوه اروپا و اقتصاد اثرگذار ایران- یک ظرفیت بزرگی به وجود آمده است که به نظر می رسد این ظرفیت می تواند یک ظرفیت موثر دو طرفه باشد.
ترافیک دیپلماتیک به ایران نشانگر نیاز اروپا به بازار ایران است
شاه ویسی با اشاره به مراودات اقتصادی ایران و اروپا، گفت: اینک صنایعی مانند رنو، سیتروئن یا پژو از این قابلیت برخوردارند که حجمی بیش از یک میلیارد دلار را به جریان اندازند و 105 نفر از هیات تجاری فرانسوی با حضور در ایران تلاش می کنند، بیش از 5 میلیارد یورو تفاهمنامه های اقتصادی امضا کنند و همچنین هیات های اقتصادی از کشورهای سوئد، نروژ و لهستان به ایران سفر می کنند که این مساله نشان دهنده آن است که کشورهای مذکور نیاز به بازار ایران و ظرفیت انرژی دارند
وی افزود: می توان پیش بینی کرد که اگر بر اساس منطق تعریف شده مبتنی بر «احترام به منافع دو طرف» و در عین حال ظرفیت سازی برای آنان (که به عنوان یک تاجر وارد بازار ایران می شوند) انجام شود و اگر این تعامل شکل گیرد، اقتصاد کشور می تواند پویا تر شود و اقتصادهای بین الملل و کشورهای اروپایی می توانند از این قابلیت استفاده کنند اما باید بپذیرند که اقتصاد ایران هم رو به جلو حرکت می کند.
دستیابی به بازار ایران بخشی از خلا اقتصادی اروپا را تقویت می کند
این آینده پژوه در ادامه با ترسیم فضای اقتصادی سال 2014 توضیح داد: در برآوردهای چشم انداز اقتصاد 2014 پیش بینی شده است، اگر برای ایران ظرفیت جدیدی تعریف شود، نه تنها می توان بخشی از خلا اقتصاد منطقه اتحادیه اروپا را تقویت کرد، بلکه می توان یک شریک باثبات در خاورمیانه ایجاد کرد. ایران نیز باید از این ظرفیت استفاده کند که خود این مساله هم باید با مهندسی اقتصاد مقاومتی همراه باشد.
شاه ویسی در ادامه با اشاره به دیپلماسی اقتصادی، خاطر نشان کرد: اقتصاد ایران از رویکرد برون زا و درون زا برخوردار است و باید دیپلماسی اقتصادی ما فعال شود. از دانش اقتصادی و فن آوری های نوین در کاربست های اقتصادی استفاده کرد و بخش خصوصی و حوزه تولید فعال تر، صادرات و واردات کشور نیز مبتنی بر کالاهای راهبردی شود، تا بتوان حداکثر بهره برداری را از این فرصت کنیم.
با لغو تحریم ها ابعاد اقتصادی ایران توسعه می یابد
مدیر پژوهشکده مطالعات راهبردی ایران با بیان اینکه تا زمانی ظرفیت در روابط اقتصادی بین الملل، اجزا و عوامل حفظ شود، قابلیت ها بیش از پیش افزایش پیدا می کند، ادامه داد: پیش بینی می شود اگر تحریم ها لغو شود و حقوق هسته ای ایران به رسمیت شناخته شود، این امکان وجود دارد که ابعاد اقتصادی کشورمان توسعه پیدا کند و ایران به راحتی خواهد توانست ظرفیت های خود را افزایش دهد، نرخ قابلیت و شاخص های اقتصادی را ارتقا بخشد و ارزش پول و قدرت خرید ملی را تقویت کند.
لغو تحریم ها در سایه اقتصاد مقاومتی می تواند فرصت های جدیدی ایجاد کند
شاه ویسی با اشاره به اینکه لغو تحریم ها و نگرانی موجب گرایش دوباره به واردات می شود، گفت: دو رویکرد وجود دارد؛ نخست اینکه به سرعت تلاش کنیم نیازهایی را که طی سال های گذشته از آنها استفاده نکردیم، بهره ببریم. برای مثال ما بالاخره توانستیم با نرخ صادرات نفتی زیر 1 میلیون بشکه اقتصاد کشور را مدیریت کنیم یا نرخ صادرات غیر نفتی را در طی 5 سال گذشته به شدت افزایش دهیم.
وی افزود: از طرف دیگر واردات بر اساس نظام ارزی در داخل کشور انجام شد و ما تلاش کردیم با گزاره سازی ها، مطلوبیت های واردات را تبدیل به رفتار در مهندسی اقتصاد ملی کنیم. اینک این وظیفه بر عهده مدیران و سیاستمداران به ویژه بخش خصوصی است که بر اساس کاربست مهندسی اقتصاد مقاومتی و راهبردی که برای این حوزه تعریف شده سیاست مورد نظر را تعریف کنند.
این تحلیلگر مسایل اقتصاد بین الملل در ادامه با اشاره به ظرفیت های انسانی و طبیعی ایران در بازسازی اقتصاد کشور، گفت: بسیاری از کشورها هستند که تحت تحریم نیستند و توانسته اند اقتصاد خود را به عنوان نوپدید بازتعریف کنند. این کشورها شاید کمتر از 50 درصد منابع طبیعی و انسانی که ایران را در اختیار دارند. اگر این قابلیت که خروجی آن را مقام معظم رهبری به عنوان سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغ فرمودند، در نظر بگیریم لغو تحریم ها می تواند فرصت های جدیدی را ایجاد کند.
شاه ویسی با تاکید بر مقاوم سازی اقتصاد کشور، اظهار داشت: اگر یک اقتصاد تحول آفرین و پویا جای خود را به یک اقتصاد وابسته و متکی به درآمدهای نفتی بدهد، متاسفانه این مسیرمی تواند ظرفیت منفی تعریف شده در 70 سال گذشته را ادامه دهد اما به نظر می رسد نقطه چرخش راهبردی خوبی در اختیار نظام قرار گرفته است. از طرفی دولت جدیدی روی کار آمده و سیاست های جدید ابلاغ شده که ما خواهیم توانست از این ظرفیت استفاده کنیم و از این ظرفیت فرصت های جدیدی ایجاد کنیم.
آمریکا مشکلات اقتصادی خود را به اروپا انتقال داده است
مدیر پژوهشکده مطالعات راهبردی ایران درباره رقابت اروپا و آمریکا بر سر بازار بزرگ ایران، گفت: از سال 1970 به بعد یک رقابت درون سیستمی بین اقتصاد اروپا و ایالات متحده شکل گرفت و رییس جمهوری وقت فرانسه با تشکیل کمیسیون اروپا، رویکردی را اتخاذ کرد که اقتصاد اروپا متکی به خود و مستقل از سیاست های آمریکایی باشد.
وی افزود: با سقوط اقتصادی در اروپا و آمریکایی ها، این اروپایی ها بودند که مقهور سیاست بازی ها و یکجانبه نگری های آمریکا شدند بعد از سال 2007 مشاهده می کنیم که آمریکا توانست مشکلات تورم رکود و ضعف اقتصادی خود را به اروپا انتقال دهد وهنوز اروپا نتوانسته است بخشی از مشکلات بحران مالی را برطرف کند و حتی برخی از کشورهای اتحادیه اروپا درلبه پرتگاه قرار گرفتند.
اتحادیه اروپا پس از مذاکرات ژنو به دنبال تعامل سازنده اقتصادی با ایران است
این آینده پژوه با اشاره به اقتصادهای نوظهور جهانی، اظهار داشت: در طی 5 سال گذشته آمریکا و اروپا بخش عمده ای از ظرفیت و قابلیت اقتصادی را در تولید سود و ثروت از دست دادند و اقتصادهای نوظهور جایگزین آنها شده اند. ضمن آنکه ظرفیت مزمن بحران مالی هنوز هم در اقتصاد اروپا و آمریکا وجود دارد. واکنشی که سرمایه داران آمریکایی و بانک های اروپایی به این مساله بروز می دهند این است که بازارهای جدید و ظرفیت های جذب سرمایه انرژی را شناسایی کنند و بر این اساس برای دهه دوم از هزاره سوم میلادی بتوانند فضاهای جدیدی ترسیم کنند که قطعا منجر به رقابت می شود.
مدیر پژوهشکده مطالعات راهبردی ایران با اشاره به ظرفیت های جدید به وجود آمده بعد از توافق ژنو، توضیح داد: اتفاقاتی که پس از مذاکرات ژنو روی داد و در گزارش جامعی که کمیساریای اروپا تهیه کرده بود، در صورتی که بتوان با روی کار آمدن دولت های جدید، در کشورهایی مانند ایران تعامل سازنده اقتصادی ایجاد کرد و با در نظر گرفتن اینکه کشورهایی مانند ایران تهدید امنیتی برای منافع جامعه و اتحادیه اروپا نیستند و اگر بتوان این ظرفیت را ارتقا داد، بخش عمده ای از نیازها و مشکلات درون سیستمی کشور را می توان برطرف کرد.
ایران در تعاملات اقتصادی با اروپا می تواند نقش آفرینی کند
شاه ویسی در پایان گفت: صرف نظر از ددمنشی آمریکا و لابی های تاثیرگذار پشت صحنه که نسبت به منافع ملی آمریکا در بسیاری از زمان ها تحمیل کرده اند، نه تنها این رقابت وجود دارد، بلکه در دیپلماسی اقتصادی این ایران است که به عنوان رکن سوم می تواند نقش آفرینی خوبی داشته باشد و برگ برنده اقتصادی را با دیپلماسی فعال و هوشمندانه برقرار کند.
