گروه راهبرد خبرگزاری
دانا (داناخبر) - سالهاست بسیاری از کارشناسان و حتی مسوولان کشور از میزان
تعطیلات در کشور (به خصوص تعطیلات نوروز) ابراز ناراحتی می کنند و آن را موجب وارد
شدن صدمات جبران ناپذیر به اقتصاد کشور می دانند. در این خصوص با سعید لیلاز (کارشناس
مسایل اقتصادی) به گفت و گو نشسته ایم. او اساسا تعطیلات را با توجه به وضع فعلی
اقتصاد ایران مفید هم می داند.
آیا واقعا تعطیلات در
ایران (از جمله تعطیلات نوروزی) صدمات فراوانی به اقتصاد وارد می کند؟
کسانی که این حرفها را می زنند، شناخت درستی از
ساختار اقتصاد ایران ندارند. مشکل ما در دولت قبل این بود که تعطیلات اعلام شده از
سوی این دولت، پیش بینی نشده و خلق الساعه بود؛ بدون اینکه از قبل مردم بدانند و
برنامه ریزی های لازم را کرده باشند. این ضررهای زیادی داشت ولی کلا تعطیلات به
اقتصاد ایران، آسیب چندانی وارد نمی کند.
اگر به ساختار اقتصاد ایران توجه کنیم، حدود 14 –
15 درصد تولید ناخالص را بخش کشاورزی تشکیل می دهد. کشاورزی اساسا ربطی به تعطیلات
ندارد. همزمان و همراه با تحولات جوی و فصلی کار خود را انجام می دهد. اگر میوه سر
درخت باشد، تعطیلی نمی شناسد؛ باید برداشت شود و به بازار برود. یک بخش دیگر
اقتصاد ایران، نفت است که آن هم تعطیلی ندارد و بی وقفه، 365 روز سال، مشغول کار
است.
می ماند بخش های ساختمان و همین طور صنایع و
معادن و نیز خدمات. در این بخش ها به قدری
ظرفیت خالی داریم و از قدیم نرخ بهره وری ما پایین بوده است (الان که اساسا نرخ
بهره وری، منفی است) که اگر حتی نصف روزهای سال را هم تعطیل کنیم، در نصف دیگر، به
اندازه کافی شرکت ها و بنگاههای اقتصادی می توانند همان عملکرد را داشته باشند.
تعطیلات فقط باعث می شود هزینههای این موسسات
کاهش پیدا کند وگرنه ظرفیت واردات در ایران، در حال حاضر حداقل 2 برابر آن چیزی
است که در عمل داریم و به قدری بهرهوری کار در ایران پایین است که در روزهایی که
شرکت ها مشغول هستند، عملکرد برجسته ای در مقایسه با اقتصادهای دیگر دنیا نداریم.
غیر از 2-3 بخش کوچک، بقیه بخش های صنعت و معدن هم همین طور هستند.
بخش های چون مخابرات و توریسم هم که اساسا در
تعطیلات رونق بیشتری پیدا می کنند. بخش مهمی از اقتصاد ایران را خدمات تشکیل می
دهد که سهم آن، بیش از 50 درصد است. یعنی بانکها، مغازه ها، هتل ها و ... که در
این بخش ها هم ظرفیت خالی بسیاری داریم.
شما مغازه ها را ببینید؛ اگر این تعداد مردمی که به آنها
مراجعه می کنند، فقط نصف روزهای سال را مراجعه کنند، هیچ فرقی برای مغازهدار
ندارد و فروششان همین قدر بود.
تعطیلات باعث کاهش هزینه های زیادی می شود؛ هزینه های سر
کار رفتن، برق، آب و ... تنها انتقاد من به تعطیلات،
این است که باید پیشبینی پذیر باشد و گرنه به نظر من، تعطیلات هیچ اثر منفی بر
اقتصاد ما ندارد.
من به طور قاطع می گویم که حتی اگر سالی 2 ماه کارکنیم و
بقیه تعطیل باشیم، هیچ تفاوتی ایجاد نمی کند.
آیا تعطیلات طولانی نوروز، باعث نمی شود به عنوان مثال
کارمندی که برمی گردد به سرکار، آماده نباشد و بهرهوری از این میزان اندک هم
پایین تر برود؟
خیر. این کسالت را در حال حاضر کارمند در طول سال توزیع می
کند. عامل فقدان بهرهوری که تعطیلات نیست. حقوق پایین، دولتی بودن اقتصاد، فساد
اداری، قوانین و مقررات دست و پا گیر، تسلط دولت بر اقتصاد و ... است که البته
مهمترین علت، همان دولتی بودن اقتصاد ایران است.
اخیرا مرکز پژوهش های مجلس، گزارشی منتشر کرده و ارقامی
ارایه داده است. مثل اینکه هر روز تعطیلی، 1428 میلیارد تومان به اقتصاد کشور صدمه
می زند. این آمار چقدر قابل اعتناست؟
صد در صد غلط است. GBT ایران (تولید
ناخالص ملی) حدود 1000 تریلیون تومان است. اگر این عدد را تقسیم کنیم به تعداد
روزهای کاری سال، حدود روزی 400 میلیارد تومان می شود. اینها گمان می کنند هر روزی
که تعطیل شویم، این مقدار ثروت در ایران تولید نمی شود. در حالی که به دلایلی که
در بالا گفتم، این حرف غلط است.
یعنی با این حساب، تعطیلی باعث صرفه جویی هم می شود.
بله. چون بخش عمده اقتصاد ایران، اصلا ربطی به تعطیلات
ندارد. حتی بخش های ساختمانی هم روزهای تعطیل، کار خود را ادامه می دهند چون کارگر
ساختمانی، روزمزد است.
چرا کشورهای توسعه یافته اینقدر با تعطیلات زیاد مخالف
هستند. به عنوان مثال در جریان جام جهانی 2010، مردم اسپانیا خواستار آن شدند که
در صورت قهرمانی تیم ملی این کشور، فردای مسابقه فینال تعطیل شود تا جشن بگیرند.
اما دولت اسپانیا مخالفت کرد.
دولتی که به منابع نفتی غولآسا دسترسی ندارد و کوچک است،
اجازه نمی دهد به خود که از طرف بخش خصوصی تصمیم بگیرد و تعطیلی اعلام کند. به
عنوان مثال من کارفرما شما را استخدام می کنم برای روزنامه ی خودم؛ او برنامه
ریخته که مثلا 300 شماره در سال، روزنامه منتشر کند ولی اگر این میزان بشود 250
روز، قرارداد تغییر می کند. دولت نمی تواند در روابط بین بخش خصوصی دخالت کند. چون
در غرب، اقتصاد خصوصی است، دولت نمی تواند این کارها را انجام دهد. چون اگر تعطیلی
اعلام شود ولی کارمند بخواهد سر کار برود، طبق قانون کار، حقوق او 240 برابر می
شود. این پول اضافی را چه کسی باید پرداخت کند؟ مگر بناست دولت بدهد؟ حتی اگر هم
دولت اعلام کند خسارات بخش خصوصی را پرداخت می کند، نه ممکن است و نه اساسا اجازه
چنین کاری دارد. چون با این کار، در حقیقت از یک گروهی مالیات می گیرد و به گروهی
دیگر می دهد.
به علاوه در کشورهای توسعه یافته، نرخ بهره وری با ایران
اصلا قابل مقایسه نیست. نرخ بهره وری بالاست و هر مقدار که تعطیلات داشته باشند،
نرخ بیکاری بالا می رود. به عبارت دیگر، چون نرخ بهره بالاست، به محض اینکه نرخ
بهرهوری پایین بیاید، اقتصاد دچار رکود می شود. لذا به جای اینکه کارگر کمتر کار
کند، او را اخراج می کنند. لذا نرخ بهرهوری افراد شاغل هیچگاه تغییر نمی کند و
برعکس دایما در حال افزایش است.
بنابراین بخش های مولد ایران اساسا تعطیلی ندارند و بخش های
غیرمولد هم هرچقدر کمتر کار کنند بهتر است. چون هزینه های کمتری مصرف می کنند و سفارش
های خود را نیز می توانند به روزهای عادی منتقل کنند و با بهرهوری بالاتر و هزینه
کمتر، انجام دهند.
پس با توجه به صحبتهای شما ابراز نگرانی هایی از این دست که
مثلا ایران 25 روز تعطیل مناسبتی دارد ولی آمریکا 15 روز، ژاپن 10 روز و ... اساسا
بحث های غیرکارشناسی است.
دقیقا. برای اقتصادی که نرخ بهره وری اش اینقدر پایین است و
نسبت مصرف انرژی به GBT اش بدترین میزان در جهان است، تعطیلات بسیار چیز
خوبی است. در تعطیلات، مصرف بنزین در ایران به شدت کاهش پیدا می کند بدون اینکه
رشد اقتصادی کاهش یابد. در فرانسه روزهای کاری را 35 ساعت در هفته قرار داده اند.
چرا در ایران 44 ساعت است؟ آنها می گویند اگر قرار است 35 ساعت کار کنیم، دقیقا 35
ساعت کار می کنیم. اگر بهره وری قرار است پایین بیاید، تعطیلات را افزایش می دهیم.
فرانسه در آستانه 3 روز شدن تعطیلات در هفته است.
یعنی چون بهره وری بالاست، دولت استراحت بیشتری برای
کارمندان تعیین می کند.
هم این است و هم اینکه اگر بیکاری وجود دارد، آن را پنهان نمی کنند. ما در ایران بیکاری را در میان اشتغال با بهره وری پایین پنهان می کنیم. اگر بخواهیم طبق بهره وری کره جنوبی کار کنیم، نرخ بیکاری بین 40 تا 50 درصد است.
گفتگو از: محمدعلی قهرمانپور
