گروه راهبرد خبرگزاری دانا (داناخبر) – پرچم عبارت از یک نشانه یا علامتی است که از پارچه درست می شود. ضمنا باید قابل حمل
بوده و جایی نصب شود و یا بتواند به اهتزاز در بیاید. پرچم به منظور متمایز کردن افراد
یک ملت یا سازمانی خاص، حمل شده یا به کار می رود.
نخستین پرچم ها
بر اساس شواهد تاریخی، اولین پرچم های پارچه ای که در دنیا ساخته شد،
توسط چینی ها و هندی ها بود. معروفست که چینی ها، ۱۱۰۰ سال قبل از میلاد، دارای پرچم پارچه ای
بوده اند.
گسترش یافتن کاربرد پرچم
در قرون وسطی، پرچم از هر نوعی، در اروپا بسیار متداول شد. سربازان جنگ های صلیبی، در جنگ های مذهبی با خود پرچم حمل می کرده اند.
بعضی از خانواده های سلطنتی
و اشرافی هم از پرچمی که علامت مخصوص خانوادگیشان را داشت، برای مشخص کردن خود استفاده
می کردند.
پرچم در ایران
نخستین اشاره در تاریخ اساطیر ایران به وجود پرچم، به قیام کاوه آهنگر علیه ضحاک برمی‌گردد. کاوه پیش‌بند چرمی خود را بر سر چوبی کرد و آن را بالا گرفت تا مردم گرد او جمع شوند. فریدون نیز پس از آنکه فرمان داد تا پاره چرم پیش‌بند کاوه را با دیباهای زرد و سرخ و بنفش آراستند و در و گوهر به آن افزودند، آن را درفش شاهی خواند و بدین سان درفش کاویانی پدید آمد.
نخستین رنگ‌های پرچم ایران زرد و سرخ و بنفش بود،
بدون آنکه نشانه‌ای ویژه بر روی آن وجود داشته باشد. درفش کاویان صرفا افسانه نبوده
و به استناد تاریخ تا پیش از حمله اعراب به ایران، به ویژه در زمان ساسانیان و هخامنشیان،
پرچم ملی و نظامی ایران را درفش کاویان می‌گفتند.
پرچم ایران پس از اسلام
با ورود اعراب به ایران، ایرانیان تا 200 سال هیچ درفش یا پرچمی نداشتند
و تنها دو نفر از قهرمانان ملی ایران زمین، یعنی ابومسلم خراسانی و بابک خرمدین، دارای
پرچم بودند و از آنجایی که علمای وقت، تصویرپردازی و نگارگری را حرام می‌دانستند تا
سال‌های دراز هیچ نقش و نگاری از جانداران بر روی درفش‌ها تصویر نمی‌شد.
نخستین تصویر بر روی پرچم ایران
سلطان محمود غزنوی برای نخستین بار دستور داد نقش یک ماه را بر روی پرچم
خود که رنگ زمینه آن یک‌سره سیاه بود، زردوزی کنند. پس از او، سلطان مسعود غزنوی به
انگیزه دلبستگی به شکار شیر امر کرد نقش و نگار یک شیر، جایگزین ماه شود و از آن پس
تا انقلاب اسلامی سال 1357، هیچگاه تصویر شیر از روی پرچم ایران برداشته نشد.
در زمان خوارزمشاهیان یا سلجوقیان سکه‌هایی زده شد که بر روی آن نقش خورشید
بر پشت آمده بود؛ رسمی که به سرعت در مورد پرچمها نیز رعایت شد.
پرچم امروزی
میرزا تقی خان امیرکبیر، رنگ‌های پرچم نادرشاه افشار را پذیرفت، اما دستور
داد شکل پرچم مستطیل باشد (بر خلاف شکل سه گوشه در عهد نادر) و سراسر زمینه پرچم سفید،
با یک نوار سبز به عرض تقریبی 10 سانتی متر در گوشه بالایی و نواری سرخ رنگ به همان
اندازه در قسمت پایین پرچم دوخته شود و نشان شیر و خورشید و شمشیر در میانه پرچم قرار
گیرد، بدون آنکه تاجی بر بالای خورشید گذاشته شود. بدین ترتیب پرچم ایران تقریبا به
شکل و فرم پرچم امروزی درآمد.
انقلاب مشروطیت و پرچم
با پیروزی جنبش مشروطه، در اصل پنجم متمم قانون اساسی آمده بود: «الوان
رسمی بیرق ایران، سبز و سفید و سرخ و علامت شیر و خورشید است». نمایندگان در تصویب
این اصل شتاب زده بودند زیرا اشاره‌ای به ترتیب قرار گرفتن رنگها، افقی یا عمودی بودن
آنها، و این که شیر و خورشید بر کدام یک از رنگها قرار گیرد، به میان نیامده بود. همچنین
درباره وجود یا نبود شمشیر یا جهت روی شیر ذکری نشده بود.
در هر حال برای اولین بار پرچم ملی ایران به طور رسمی در قانون اساسی
به عنوان نماد استقلال و حاکمیت ملی مطرح شد تا اینکه در سال 1336 منوچهر اقبال، نخست
وزیر وقت، به پیشنهاد هیاتی از نمایندگان وزارت خانه‌های خارجه، آموزش و پرورش و جنگ
طی بخش‌نامه‌ای ابعاد و جزییات دیگر پرچم را مشخص کرد. بخش‌نامه دیگری در سال 1337
در مورد تناسب طول و عرض پرچم صادر و طی آن مقرر شد طول پرچم اندکی بیش از یک برابر
و نیم عرضش باشد.
پرچم بعد از انقلاب اسلامی
با پیروزی انقلاب اسلامی تغییر آرم پرچم نیز در دستور کار انقلابیون قرار گرفت. ابتدا امام خمینی(ره) در یك سخنرانی خواستار تغییر نشان كشور یعنی شیر و خورشید می‌شوند.
در اصل هجدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1358 در مورد پرچم گفته شده‌است که پرچم جمهوری اسلامی از سه رنگ سبز، سفید و سرخ تشکیل می‌شود و نشانه جمهوری اسلامی تشکیل است.
دولت مسابقه‌ای عمومی گذاشت كه هركس تمایل دارد طرح و نشان خود را ارسال
كند. حمید ندیمی جوان هم نسخه‌ای از طرح خود را برای دفتر نخست‌وزیری، كه برگزاركننده
مسابقه بود، فرستاد.
حمید ندیمی - استاد معماری و طراح آرم جمهوری اسلامی
اما طرح رییس آتی دانشگاه شهید بهشتی، در ابتدا پذیرفته نشد و طرحی كه در آن یك مشت گره‌كرده به همراه چند ستاره دیده می‌شد، مورد قبول قرار گرفت. حتی این طرح را بر روی برخی اسكناس‌ها چاپ كردند، ولی در نهایت کنار گذاشته شد بعد از آن، به چندین طراح معروف سفارش دادند، ولی طرح آنها هم پذیرفته نشد.
تا اینکه شبی اکبر هاشمی رفسنجانی با رییس آتی دانشگاه شهید بهشتی تماس
می‌گیرد و خبر از تنفیذ آرم توسط امام (در 19 اردیبهشت 1359) می‌دهد و از او می‌خواهد
تا بر روی طرح پرچم هم كار کند و این شروع رسمی طراحی آرم و پرچم جمهوری اسلامی
شد.
ارکان پرچم امروز
رنگ‌های سبز و سفید و سرخ، علامت مخصوص جمهوری اسلامی و شعار «الله اكبر»
همگی از اركانی هستند كه در قانون اساسی برای پرچم ایران در نظر گرفته شده‌اند.
اولین الله اکبر بر روی پرچم
در اتودهای اولیه پرچم، عبارت «الله اكبر» طوری با خط كوفی بنایی نوشته
شده بود كه بعضی‌ها از درون آن حروف USA را برداشت كردند. پس از این جریان «الله اكبر» به
صورت فعلی طراحی می‌شود.
فلسفه طرح «الله اکبر» پرچم
كلمه قرمز و به خون آغشته «الله» منقوش بر پرچم جمهوری اسلامی به دلیل اینكه «الله» مبدا و منتهای آفرینش است، انتخاب گردید. هلالی‌های این شكل از نقشی ریشه می‌گیرد كه بارها حضرت محمد (ص) با شمشیر بر شن‌ها ترسیم كرده‌‌اند.
پنج جز تشكیل دهنده علامت كه اگر به پنج اصل پایه دین برگردد اصل توحید
را در حكم عمود و ساقه اصلی در میان دارند، گذشته از آنكه در تركیب كلی خویش كلمه الله
را بیان می‌كنند و عصاره‌ای از كلمه توحید یعنی «لا اله الا اله» را نیز در خود مستتر دارند.
خطوط هلالی‌های طرح كه در یك دایره مُحاط است با تداعی نصف النهارهای
كره جهانی بودن دعوت اسلام را تجسم می‌بخشند.
جز قایم میانی، در تركیب با شكل تشدید كه در خط فارسی و عربی نشانه شدت
است شمشیر را تداعی می‌كند، قایم و ایستاده كه خود نماد و قدرت و استحكام و ایستادگی
است و این برداشتی تعبیری از كلمه «حدید» یا آهن است در كتاب الله (انزلنا الحدید
فیه باس شدید) و تركیب كاملا متقارن شكل بیانی از حالت تعادل و توازن كه این نیز برداشتی
تعبیری است از كلمه میزان در كتاب خدا (والسماء رفعها و وضع المیزان).
دلیل تكرار الله اکبر در حاشیه
پرچم
شعار «الله اكبر»، یازده بار در رنگ سرخ و یازده بار در رنگ سبز یعنی
بیست و دو بار تكرار می‌شود و این اشاره‌ایست به بیست و دوم بهمن سال 1357.
قالب راست گوشه خط نوشته «الله اكبر» یادی است از كوبندگی این شعار كه
براستی سلاحی بود پیروز در دست مجاهدان انقلاب اسلامی و این همان خطی است (خط بنایی)
كه شعار الله اكبر را بر بلندای اذان و بر گنبدها و مناره‌های الله اكبر در مساجد اسلامی
نقش می‌كرده و اكنون بر بلندای پرچم ایران نشسته است.
تكرار این شعار در تركیب كلی پرچم حاشیه‌هایی است كه با اتصال به رنگ
سفید پرچم دو رنگ سرخ و سبز را به هم پیوند می‌زند كه اگر سفید نشانه‌ای از توحید باشد
(چراكه سفید تركیب و توحید همه رنگ‌هاست) این رنگ متن سرخ پرچم را كه نشانه خون و جهاد
است به رنگ سبز كه می‌تواند نمادی از آرمان‌های والای اسلام باشد می‌پیوندد.
احساس امروزین طراح آرم جمهوری اسلامی
ندیمی بسیار کم حرف و گریزان از مصاحبه است. اما این استاد رشته معماری و شهرسازی، در یکی از معدود مصاحبه هایش، وقتی از او سوال شد که آیا فكر می‌كرده است چند دهه پس از طراحی آرم جمهوری اسلامی همچنان آن را پایدار ببیند؟ گفت: این پرچم به امید دادن به دست امام زمان (عج) طراحی شد.
سایر طرح های حمید ندیمی
از دیگر آرم‌های طراحی شده توسط حمید ندیمی می‌توان به آرم خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)، دفتر همكاری حوزه و دانشگاه، آرم پیشین سازمان سنجش، دانشگاه زنجان، مركز توسعه صادرات، انجمن اولیا و مربیان و موسسه عالی پ‍ژوهش در برنامه ریزی و توسعه اشاره كرد.
