یادداشت اختصاصی مدیرکل برنامه ریزی سازمان زمین شناسی؛
از سال 2003 به بعد کشور امارات مبادرت به ساخت جزایر مصنوعی به منظور توسعه صنعت گردشگری و جذب سرمایه خارجی، بدون توجه به اثرات سو آن در منطقه خلیج فارس کرده است.
گروه دانش ـ دکتر راضیه لک*: كشور امارات در دهه اخیر اقدام به ساخت جزایر و بریرهای مصنوعی در بخش جنوبی خلیج فارس کرده است. ساخت این جزایر مشابه هر سازه دریایی، تاثیرات خاصی بر روی مرفولوژی و محیط زیست حوضه رسوبگذاری می گذارد. از سال 1387سازمان زمین شناسی اقدام به پایش و مستند نمودن تغییرات مرفولوژیكی و اثرات زیست محیطی ساخت جزایر مصنوعی كشور امارات بر خلیج فارس کرده است. این پژوهش با استفاده از بررسی های دورسنجی و رسوب شناسی انجام پذیرفت. در بررسی های دورسنجی، مقایسه تصاویر ماهواره ای مربوط به سال های 1998، 2003، 2007، 2008و 2009 و همچنین تصاویر گوگل ارث از منطقه در سال های بعد مد نظرقرار گرفت. در مطالعات رسوب شناسی، ویژگی های 3 نمونه رسوب مربوط به بخش های ساحلی جزایر مصنوعی مورد بررسی واقع شد.
بررسی های ماهواره ای سال های مختلف بیانگر آن است كه در سال 2003 سازه های كم عمق و ساحلی امارات (دبی) منحصر به اسكله ها و موج شكن هایی است كه نیازهای اقتصادی و بازرگانی آن كشور را مرتفع می سازد. از سال 2003 به بعد کشور امارات مبادرت به ساخت جزایر مصنوعی به منظور توسعه صنعت گردشگری و جذب سرمایه خارجی، بدون توجه به اثرات سو آن در منطقه کرده است.
داده های ماهواره ای نشان می دهد محدوده مورد مطالعه، منطقه وسیع و کم عمقی است که به طور عمده با ریخت شناسی پست، محیط تبخیری و منطقه جزر و مدی مشخص می گردد. همچنین زیر محیط های مختلف شامل لاگون (خور)، كانال های لاگونی، پهنه های جزر و مدی عمده ترین اشكال موجود در محدوده خط ساحلی منطقه مورد مطالعه هستند كه در ارتباط با متغیرهای حاكم بر محیط خشكی و در تعامل با محیط دریایی ایجاد شده اند.
با مقایسه تصاویر ماهواره ای در چندین دوره زمانی، تغییرات مرفولوژیكی در سواحل امارات در نتیجه فعالیت های انسانی به طور واضح آشكار می گردد. این تغییرات ژئومرفولوژیكی باعث تغییر الگوی رسوبگذاری یا تحول خط ساحلی شده است. ایجاد تاسیسات نزدیك ساحل و در عمق كم آب، موجب رسوب گذاری سریع در اطرف جزایر شده است . استفاده از كشتی های بزرگ لایروب و بهم زدن رسوبات بستر به منظور تامین مصالح مورد نیاز، نیز سبب آشفتگی رسوب و ایجاد حجم زیادی ذرات معلق گردیده كه خود باعث بهم زدن اكوسیستم منطقه و مرگ مرجان ها شده است.
علاوه بر ساخت جزایر مصنوعی با هدف جذب توریست، سدها یا بریرهایی به موازات ساحل نیز به طور مصنوعی احداث شده است. ساخت بریرهای مصنوعی شبیه بریر های طبیعی موازی ساحل كه به نام پروژه ساحل دریا(Sea Shore) معروف است، سبب ایجاد محیط لاگونی و آرام در فاصله بین ساحل و بریر شده است و سبب فراهم نمودن شرایط بسیار مناسب برای رسوبگذاری و ته نشست كربنات ها شده است. دمای بالا، میزان كربنات فوق اشباع در آب دریا، محفوظ بودن از جریان های دریایی و عمل تبخیر، سبب ته نشست سریع رسوبات شیمیایی شامل كربنات ها و تبخیری ها شده است. این رسوبگذاری سریع سبب كاهش عمق آب و پیشروی ساحل به سمت دریا شده است. آنچه كه مسلم است ساخت این سدها از جاذبه توریستی خاصی برخوردار نیست و به احتمال زیاد هدف از ساخت آن ها توسعه ساحل به سمت دریاست. پیشروی ساحل دبی به سمت دریا به رنگ كرم به وضوح در تصاویر نمایان است. رسوبگذاری، خشك شدگی و گسترش ساحل امارات به سمت بخش های میانی خلیج فارس تا رسیدن به محل بریر ادامه یافته است.
بی تردید تغییر در عمق و پیشروی غیر طبیعی سواحل به سمت خلیج فارس علاوه بر بروز مشکلات سیاسی در آینده، باعث برهم زدن سیستم طبیعی جریان ها و شرایط اکولوژیکی مناسب آبزیان و به ویژه مرجان ها خواهد شد.
ساخت بریرهای كم عرض و به موازات ساحل كه سبب توسعه و پیشروی ساحل دبی به سمت خلیج فارس شده است (تصویر مربوط به سال 2008 می باشد)
* عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین و مدیرکل برنامه ریزی، فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
بررسی های ماهواره ای سال های مختلف بیانگر آن است كه در سال 2003 سازه های كم عمق و ساحلی امارات (دبی) منحصر به اسكله ها و موج شكن هایی است كه نیازهای اقتصادی و بازرگانی آن كشور را مرتفع می سازد. از سال 2003 به بعد کشور امارات مبادرت به ساخت جزایر مصنوعی به منظور توسعه صنعت گردشگری و جذب سرمایه خارجی، بدون توجه به اثرات سو آن در منطقه کرده است.
داده های ماهواره ای نشان می دهد محدوده مورد مطالعه، منطقه وسیع و کم عمقی است که به طور عمده با ریخت شناسی پست، محیط تبخیری و منطقه جزر و مدی مشخص می گردد. همچنین زیر محیط های مختلف شامل لاگون (خور)، كانال های لاگونی، پهنه های جزر و مدی عمده ترین اشكال موجود در محدوده خط ساحلی منطقه مورد مطالعه هستند كه در ارتباط با متغیرهای حاكم بر محیط خشكی و در تعامل با محیط دریایی ایجاد شده اند.
با مقایسه تصاویر ماهواره ای در چندین دوره زمانی، تغییرات مرفولوژیكی در سواحل امارات در نتیجه فعالیت های انسانی به طور واضح آشكار می گردد. این تغییرات ژئومرفولوژیكی باعث تغییر الگوی رسوبگذاری یا تحول خط ساحلی شده است. ایجاد تاسیسات نزدیك ساحل و در عمق كم آب، موجب رسوب گذاری سریع در اطرف جزایر شده است . استفاده از كشتی های بزرگ لایروب و بهم زدن رسوبات بستر به منظور تامین مصالح مورد نیاز، نیز سبب آشفتگی رسوب و ایجاد حجم زیادی ذرات معلق گردیده كه خود باعث بهم زدن اكوسیستم منطقه و مرگ مرجان ها شده است.
علاوه بر ساخت جزایر مصنوعی با هدف جذب توریست، سدها یا بریرهایی به موازات ساحل نیز به طور مصنوعی احداث شده است. ساخت بریرهای مصنوعی شبیه بریر های طبیعی موازی ساحل كه به نام پروژه ساحل دریا(Sea Shore) معروف است، سبب ایجاد محیط لاگونی و آرام در فاصله بین ساحل و بریر شده است و سبب فراهم نمودن شرایط بسیار مناسب برای رسوبگذاری و ته نشست كربنات ها شده است. دمای بالا، میزان كربنات فوق اشباع در آب دریا، محفوظ بودن از جریان های دریایی و عمل تبخیر، سبب ته نشست سریع رسوبات شیمیایی شامل كربنات ها و تبخیری ها شده است. این رسوبگذاری سریع سبب كاهش عمق آب و پیشروی ساحل به سمت دریا شده است. آنچه كه مسلم است ساخت این سدها از جاذبه توریستی خاصی برخوردار نیست و به احتمال زیاد هدف از ساخت آن ها توسعه ساحل به سمت دریاست. پیشروی ساحل دبی به سمت دریا به رنگ كرم به وضوح در تصاویر نمایان است. رسوبگذاری، خشك شدگی و گسترش ساحل امارات به سمت بخش های میانی خلیج فارس تا رسیدن به محل بریر ادامه یافته است.
بی تردید تغییر در عمق و پیشروی غیر طبیعی سواحل به سمت خلیج فارس علاوه بر بروز مشکلات سیاسی در آینده، باعث برهم زدن سیستم طبیعی جریان ها و شرایط اکولوژیکی مناسب آبزیان و به ویژه مرجان ها خواهد شد.
ساخت بریرهای كم عرض و به موازات ساحل كه سبب توسعه و پیشروی ساحل دبی به سمت خلیج فارس شده است (تصویر مربوط به سال 2008 می باشد)
تصویر بریرها در سال 2009 ، این تصویر بخوبی خشك شدگی و توسعه سواحل امارات به سمت خلیج فارس را نشان می دهد
الف) رشد ساحل تا محل بریر غربی(فاصله محل ساحل قدیمی تا بریر 190 متر می باشد). فاصله ساحل مربوط به سال 2008 تا بریر 120 متر است. (ب) گسترش ساحل در بریر میانی تا نزدیكی بریر و در بریر شرقی (ج) تا بخش داخلی بریر ادامه یافته است (2009)
