اسماعیل چراغی، جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفت وگو با خبرگزاری دانا با اشاره به اینکه تعریف شادی به فراخور فرهنگ هر جامعه ای مولفه ای خاص خود را داراست گفت: برآیند تعریف شادی را می توان یک حالت بهجت درونی دانست که باعث آرامش و آسایش انسان ها می شود، چراکه وقتی انسان ها احساس آسایش و سرور درونی پیدا می کنند وبه شادی دست یافته اند.
این استاد دانشگاه مولفه های شادی ارایه شده در دنیا را قابل اطمینان ندانست و ادامه داد: مولفه هایی که در توسعه شادی در نظر گرفته می شود به دلیل اینکه که معقولات فرهنگی همه کشورها را در نظر نمی گیرد و مبانی فرهنگی و جامعه شناسانه خاصی ندارد قابل اعتماد نیست.
چراغی شکل و روش شادی را در کشورهای مختلف متفاوت خواند و با بیان اینکه شادی غربی با شادی مسلمانان متفاوت است اظهار کرد: حتی در دین ما برخی از این شاخصه های شادی غربی مزمت شده و باید شاخصه های شادی بومی سازی شود تا بتوانیم قضاوت کنیم که آیا جامعه شادی داریم یا خیر.
جامعه دیندارتر شادتر است/ شادی حاصل آرامش دورنی است
وی شاخصه های شادی بر اساس چارچوب فرهنگی بومی و ایرانی را در دو حوزه فردی و اجتماعی برشمرد و تصریح کرد: خود مراقبتی های دینی که امروزه بسیار در مسایل روانی و پزشکی مطرح می شود را ما می توانیم در حوزه دینی نیز مورد بررسی قرار دهیم، بدین صورت که هر چقدر جامعه دیندارتر باشد از خود مراقبتی دینی بیشتری برخوردار است، و افراد آرامش بیشتری دارند در نتیجه جامعه شادتری خواهد بود. آنچنان که در قرآن آمده است: الا بذکر الله تطمئن القلوب (تنها با ذکر خدا دل ها آرامش می گیرد) می توان نتیجه گرفت: شادی حاصل از احساس آرامش درونی است.
چراغی همچنین گناه را باعث از بین رفتن آرامش عنوان کرد و گفت: فردی که گناه می کند وجودش پر از غم می شود و شادی از صاحت وجودی اش زدوده می شود.
این جامعه شناس توسعه ارتباطات انسانی و خویشاوندی را دومین مولفه و شاخص شادی بیان کرد و گفت: در زمان قدیم دید و بازدیدها و ارتباطات خویشاوندی بیشتر بود و کارکردهای مهم این دید و بازدیدها این بود که وقتی انسان ها دچار تنش روانی می شدند با هم صحبتی موجب غمگساری و امید به آینده می شد وآنچنان که در روایات از قول ائمه معصومین آمده است کسی که صله رحم کند عمرش زیاد می شود.
وی معتقد است: در خود فرو رفتگی موجب انواع بیماری های روانی می شود و امروزه بالاترین نرخ مرگ و میر فشارهای قلبی و روانی است که علت اصلی آن فشارهای روحی است.
چراغی سومین شاخص شادی را توسعه ورزش و فعالیت ها عنوان کرد و گفت: در جامعه شناسی میان فرهنگ واقعی و فرهنگ آرمانی هر جامعه تمایز قائل می شوند چراکه فرهنگ آرمانی ذهنی و اعتقادی است، اما جامعه آن به عمل نمی شود و آنچنان که در فرهنگ آرمانی ما، اعتقاد به ورزش و تحرک است اما ما کم تحرک شده ایم، در آموزه های دینی به ورزش توصیه می کند و می دانیم موجب توسعه نشاط می شود، ورزش و شادی آفرینی در جامعه ما کم شده است.
این استاد دانشگاه افزود: فرهنگ کار و تلاش نیز در آموزه های دینی توصیه شده است، امیر المومنین (ع) می فرماید: بهترین تفریح کار است. تفریح نشاط آفرین است و علاوه بر جنبه های اقتصادی موجب آرامش فردی می شود. همیشه گفته می شود آدم های بیکار دارای تنش روانی بیشتری هستند.
چراغی گفت: هر چقدر کار و فعالیت ما در جامعه زیاد شود جامعه شادتر خواهد شد، بخشی از آن وظیفه حاکمیت است، تا راندمان کار را در جامعه بالا ببرد و نرخ بیکاری پایین تر بیاید.
بالارفتن امید به زندگی، شادی در جامعه را به دنبال دارد
به عقیده وی امید به زندگی که یکی از شاخص های توسعه انسانی خوانده می شود و از مولفه های شادی جامعه است، آسایش افراد و رفاه باعث بالا رفتن امید به زندگی است هرچه این اعداد بالاتر باشد یعنی، شادی در جامعه بیشتر می شود، البته باید دید ریشه امید چیست، هر چه در جامعه توسعه دینداری داشته باشیم، و اعتقاد به معنویات باشد امید در جامعه زیادتر می شود.
چراغی تغییر نگرش ها به سمت خداباروی را نیز شاخص مهمی دانست و گفت: شادی، معقوله درونی است چراکه نوع نگاه انسان ها و کنش و واکنش آن ها با دنیای بیرون بر رفتارشان تاثیر گذار است وبراین اساس اگر به زندگی بدبینانه نگاه کند بازخورد منفی هم خواهد است. اگر کسی به وجود خدا اعتقادی نداشته باشد، تمام لذت را در این دنیا می بیند و بحث های عدالت و دستگیری فقرا و مهربانی بی معنا می شود چون بیشترین لذت باید در این دنیا محیا شود اما خدابارو رفتار متفاوتی دارد در شادی هم اگر نگرش خود را اصلاح نکند و به عالم شکاک باشد این حس شادی نمی کند.
سرانه خنده در جامعه ما پایین است
این استاد دانشگاه با بیان اینکه سرانه خنده در جامعه ما پایین است گفت: شاخص شوخی و مزاح نیز حایز اهمیت است: ما فکر می کنیم اگر کسی بخندد بی شخصیت است با وجود اینکه پیامبر اعظم (ص)، با آن عظمت و شان شوخ طبع بودند، البته بر اساس مبانی اسلام خندیدن مومن چارچوب های دارد حتی می توانیم شادی را در پوشش جستجو کنیم، نگاه سنتی به پوشش های تیره است اما پوشش تیره در اسلام و فرهنگ ایرانی ما مورد نکوهش است، جامعه در حال شکستن این پوسته سنتی است البته باید در رفت و آمدهای اجتماعی پوشش ها بخصوص بانوان برای بانوان متین باشد.
جامعه ما نسبتا شاد است
اسماعیل چراغی در پاسخ به این سوال که آیا جامعه ایرانی شاد است گفت: بر اساس تمامی شاخص های ذکر شده، جامعه ما جامعه ای شاد است و با حرکت رسانه ها و تغییر نگاه سنتی به شادی در حال تغییر خیزش به سمت شادی بیشتر است.
فرهنگ سازی و تبلیغ رسانه ها برای نهادینه کردن شادی ضروری است
این استاد دانشگاه برخورد با مساله شادی و نشاط در جامعه را فرهنگی دانست و اظهار کرد: برخی از این مسایل قانون پذیر نیستند چراکه موارد تربیتی نگرشی است ولی بخشی می تواند با قانون حل کرد، برای مثال برای کاهش گناه در جامعه و نهادینه شدن فرهنگ حجاب و عفاف نیازمند قانون هستیم. وی فرهنگسازی و تبلیغ در رسانه ها را بسیار حایز اهمیت خواند.
شادی جمعی ضرورت جامعه اما نهادینه نشده است/ حاکمیت باید برای بستر سازی پیشقدم باشد
اسماعیل چراغی معتقد است در جامعه ما فرهنگ شادی جمعی رشد نیافته و اگر شادی جمعی ای هم اتفاق می افتد به دلیل عدم بستر سازی مناسب، کارکردهای منفی یافته و منجر به ساختار شکنی می شود.
وی افزود: ما فرهنگ شادی جمعی را در جامعه نهادینه نکرده ایم و این امر نیازمند بستر سازی است، برای کاهش کارکرد منفی آن مثل تجلیات ضد دینی و ساختار شکنی نیزمند برنامه ریزی و مدیریت فرهنگی هستیم.
چراغی شادی جمعی را ضرورت جامعه خواند و تاکید کرد: برای ابراز شادی و محبت در جامعه باید بستر سازی با پیش قدمی حاکمیت باشد چون کارکردهای منفی ایجاد کرده می ترسیم.
