تمجید رسانه های جهانی از سیاست خارجی دولت یازدهم در یک سال اخیر

به گزارش گروه راهبرد خبرگزاری دانا (داناخبر) گرچه سیاست خارجی کشورها یکی از مهمترین عرصه های خودنمایی توان و ظرفیت های یک کشور در عرصه بین المللی محسوب می شود اما نقش آفرینی بدنه اجرایی کشورمان در راستای اهداف سیاست خارجی اهمیت خود را در دوره ای که درگیر تنش های بین المللی در منطقه ای پرآشوب به همراه تحریم های سخت بین المللی بوده است، بیش از پیش نمایان می شود.

ایرنا نوشت: در چند سال اخیر ایران زیر بار محدودیت و تحریم های بسیار سنگینی قرار گرفت که به نظر بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران روابط بین الملل در داخل و خارج، کم سابقه است.

فشارها به حدی زیاد بوده اند که ایران در بسیاری از جنبه های حتی غیر سیاسی نیز دچار مشکل شد و تقریبا همه کشورهای دارای قدرت، فناوری، پول و ثروت، مایل یا قادر به نزدیک شدن به ایران نبودند.

در این شرایط و با باز تعریف نقش و جایگاه ایران در منطقه با آغاز دوره یازدهم ریاست جمهوری، اهمیت سیاست خارجی و دیپلماسی و استفاده از ظرفیت های چانه زنی و دیپلماسی عمومی بیشتر به چشم می خورد.

ظریف؛ نام آشناترین چهره کابینه در جهان

در یک سالی که از ریاست جمهوری حسن روحانی گذشت یکی از نام آشناترین اعضای کابینه وی که تقریبا حضوری پیوسته در اخبار داخل و خارج داشت، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران بود که توانست دستگاه دیپلماسی را که ده ها سال دچار روزمرگی و کم تحرکی شده بود، به یک نهاد و سازمانی پویا با وظایفی بسیار سنگین تر از گذشته تبدیل کند و یکی از مهمترین بازی های دیپلماتیک تاریخ ایران را رقم بزند تا در نهایت بتواند سد بزرگ تحریم، ایران هراسی و منزوی سازی ایران توسط قدرت های جهانی را در هم بشکند و ایران را به عنوان مهره یی قابل توجه وارد جریان سیال مراودات بین المللی سازد.

در خلال یک سال گذشته، رییس جمهوری به برخی از کشورهای همسایه سفر کرد یا پذیرای مقام های عالی رتبه کشورها بود. با توافق موقت هسته ای ژنو بسیاری از هیات های تجاری از کشورهای دارای فناوری و توان اقتصادی به سوی ایران روانه شدند تا در بازار بزرگ و تشنه ی ایران، جایی درخور را به دست آورند و اکنون لحظه شماری می کنند تا با توافق نهایی میان ایران و قدرت های جهانی، به صورت رسمی فعالیت خود را با جدیت از سر بگیرند.

بدون شک نمی توان تغییر رویکرد و افزایش سفر مقام ها و حتی گردشگران خارجی به ایران را بدون توجه به فعالیت و برنامه ریزی های انجام شده در حوزه سیاست خارجی نادیده گرفت؛ زیرا تلاش های ایران در بازی چند ماهه دیپلماتیک بر سر فعالیت هسته ای ایران باعث شد که برنامه و طرح ایران هراسی به بن بست برسد، زنجیر تحریم ها پاره شود و نگاه بسیاری از کشورهای جهان به ایران تغییر کند. این نکات نه فقط در ذهن ایرانی ها جا گرفته اند حتی در تحلیل بسیاری از رسانه های جهان نیز مطرح شده اند که نوید روزهای بهتر و پرشکوه تر همراه با اعتلای نام ایران در سراسر جهان را می دهد.

حضور پررنگ مردان سیاست ایران در شبکه های اجتماعی

تارنمای «مجله خاورمیانه» (MidEastJournal) در تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی و فعالیت های محمد جواد ظریف در وزارت امور خارجه می نویسد: روحانی و ظریف توجه و تلاش گسترده ای را در زمینه عمومی ساختن جزییات سیاست خارجی خود انجام داده اند؛ نمونه بارز آن حضور گسترده آن ها در شبکه های اجتماعی است که نشان می دهد دولت جدید در ایران خواستار شفافیت بیشتر بین المللی و استفاده از ظرفیت های دیپلماسی عمومی است.

استفاده درست ایران از رسانه های معتبر جهان

در همین چارچوب، این گزارش از دیگر فعالیت هایی که ظریف در عرصه دیپلماسی عمومی انجام می دهد بیان نظرات و انتشار مقاله در مجلات، روزنامه ها و تارنماهای مهم در عرصه ی روابط بین الملل می داند. یکی از آخرین این تلاش ها درج مقاله ای در مجله معتبر «فارین افرز» بود؛ مقاله ای که خوانندگان بسیاری داشت. ظریف در این مقاله، سیاست خارجی ایران بعد از انقلاب را تشریح کرد و و برخی اهداف و ایده ال های آن را نام برد.

این مقاله، نوشته ظریف را بسیار خوب و هوشمندانه و به نوعی آن را بیان دیدگاه وی و دولت روحانی به چارچوب های سیاست خارجی ارزیابی می کند که در آن به تفسیر دوران بعد از جنگ سرد تاکنون پرداخته است و بر همکاری بین المللی و چند جانبه گرایی در عرصه بین الملل تاکید دارد؛ ضمن اینکه ظریف، شیوه فعلی استفاده قدرت ها از نیروی نظامی برای حل مشکلات را نامناسب می داند.

این مقاله که به تحلیل رویکردها و نظرات وزیر امور خارجه کشورمان می پردازد، تلاش های ظریف را معطوف به رفع انزوای چند دهه ای و رژیم تحریمی شدید می داند که مقابله با آن سنگ بنای سیاست خارجی ایران بوده است. در ضمن ایران در این دوره حرکتی آشتی جویانه تر را با جهان خارج در پیش گرفته است.

این مقاله تاکید دارد روحانی را نمی توان یک اصلاح طلب واقعی دانست زیرا خود وی ترجیح می دهد که دیدگاه سیاسی اش با عنوان «اعتدال توام با عقلانیت (تدبیر)» شناخته شود که به شدت برخلاف با رویکرد احمدی نژاد است که سیاست تقابل با غرب را در پیش گرفت.

در این چارچوب احترام، عقلانیت و اعتدال اصول مرکزی دولت روحانی را تشکیل می دهند که به دنبال نقش آفرینی ایران در نظام بین المللی چند جانبه است. بر اساس نظرات ظریف، ایران نیز به دنبال آن است تا از طریق تعامل معنی دار روابط خود را در سطح دو یا چند جانبه ارتقا دهد و زبان فارسی، فرهنگ و ارزش ها و دموکراسی اسلامی را گسترش دهد و در عین حال به حمایت از مردم مظلوم جهان ادامه دهد.

فتح سنگر به سنگر

موضوعی که تحلیلگران به آن اشاره می کنند برنامه ریزی مرحله به مرحله برای دستیابی به اهداف سیاست خارجی است. موسسه صلح ایالات متحده آمریکا (USIP) در مطلبی در مورد یک سال سیاست خارجی حسن روحانی می نویسد: بعد از دوران 8 ساله ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، روحانی یکی از اقداماتی را که انجام داد این بود که سیاست های داخلی و خارجی خود را به دست افراد با تجربه و دارای تفکرات مشترک با خود سپرد.

گسترش روابط با کشورهای حاشیه خلیج فارس

این گزارش ضمن بررسی نقاط چالشی در مقابل حسن روحانی عنوان داشت: وی در تلاش است تا اثرات تحریم های مخرب را کم کند و روابط خود را با جامعه بین المللی و تقریبا همه کشورهای حوزه خلیج فارس بهبود بخشد. در دوره یک ساله ای که مذاکرات جدی در مورد برنامه هسته ای ایران در جریان است، به تدریج کشورهای حوزه خلیج فارس به ایجاد تعامل با ایران علاقه مند شده اند که یکی از نمودهای آن حضور امیر کویت در تهران بوده است.

از نظر این گزارش تحلیلی دعوت از محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران برای سفر به عربستان سعودی یکی از نقاط مثبت سیاست خارجی منطقه ای ایران در دوران روحانی ارزیابی شده است.

تغییر رویکرد غرب نسبت به ایران

از دیگر نکاتی که این گزارش تحلیلی در مورد سیاست خارجی نوین ایران به آن اشاره دارد، تغییر رویکرد در ایالات متحده و اتحادیه اروپا در مورد ایران است.

این مقاله در ادامه می افزاید: گرچه این تغییر خیلی چشمگیر نبوده است اما در کمترین سطح خود، این گروه از کشورها را متقاعد ساخته است که می توانند مذاکرات جدی را با ایران داشته باشند.

تلاش برای شکستن تحریم ها

در زمینه تاثیر تحریم ها نیز روحانی اعتقاد دارد تحریم ها آسیب های جدی را به اقتصاد ایران وارد کرده است و در این راستا نظام بانکی ایران نیز زیر تاثیر دیگر عوامل تضعیف کننده قرار گرفت، سطح هزینه های دولت و کسری بودجه به اندازه نامناسبی افزایش یافت و به همین دلیل لزوم تغییر این شرایط بسیار به چشم می خورد.

به نوشته این مقاله گرچه در یک سال گذشته، دولت روحانی اقدامات عملی خود را به طور کامل شروع نکرده است اما عمق مشکلاتی که ایران با آن روبرو است را دریافته است و تلاش دارد این مشکلات را به صورت ریشه ای حل کند و بر همین اساس اولویت مهم دولت خود را حل موضوع هسته ای و برداشتن تحریم ها تعیین کرده است.

به نوشته این موسسه، به نظر می رسد راهی که روحانی و ظریف به آن اعتقاد دارند و آن را آغاز کرده اند این است که پیشرفت در جبهه هسته ای و پایان دادن به تحریم ها درها و فرصت های بسیاری را به سوی ایران باز می کند و روند ترمیم اقتصاد ایران و ایجاد شغل های بسیاری که برای کارگران و تحصیلکردگان دانشگاهی ایران مورد نیاز است، ایجاد می شود.

در این صورت بیشتر سرمایه گذارن وارد بخش نفت و دیگر صنایع ایران می شوند و ایران دوباره در جامعه ی جهانی ادغام می شود و جایگاه تثبیت شده ای در میز مذاکره با قدرت های جهانی در موضوع های مهم منطقه ای به دست می آورد.

عزم جدی دولت برای حل معضلات اقتصادی

تارنمای خبرگزاری دولتی روسیه (راشا تودی) نیز در تحلیل دوره یک ساله ریاست جمهوری حسن روحانی در حیطه ی سیاست خارجی به برخی نتایج آن نیز اشاره دارد و می نویسد: یک سال قبل روحانی ریاست جمهوری را در شرایط سختی به دست گرفت؛ شرایط در ایران به بدی عراق و افغانستان نبود اما ایران از رکود اقتصادی و تحریم های چندگانه به شدت رنج می برد و فساد و نقض حقوق بشر و کنترل رسانه های جمعی و روند افزایش تندروی نیز زیاد بود.

این مقاله برخی دستاوردهای اقتصادی اخیر در داخل ایران را نیز به فعالیت دولت روحانی و سیاست خارجی آن مربوط دانست و کاهش تورم، ثبات پول ملی و ثبت رکورد در بازار مبادلات سهام ایران را از جمله ی این دستاوردها می داند.

افزون بر این ایران توانست صادرات خود به چین، ژاپن و هند را افزایش دهد و از اوایل سال 2014 و با توافق ژنو و کاهش در تحریم ها، ایران توانست به برخی پول های خود بابت فروش نفت دسترسی پیدا کند.

بر همین اساس صادرات نفت خام ایران نیز از روزی 1.06 به 1.32 میلیون بشکه افزایش یافت و چین، ژاپن، هند و کره جنوبی مهمترین وارد کننده ی نفت از ایران تبدیل شدند.

پیش بینی آینده روشن برای اقتصاد ایران

به نوشته این مقاله، بانک جهانی پیش بینی کرد بعد از رکود سال های 2012 و 2013 در سال 2014 تولید ناخالص ملی ایران یک درصد رشد کند و در سال 2015 رشد ایران به 1.5 و در سال 2016 به 2 درصد برسد. به نوشته این گزارش این نتایج حاصل تاثیر مثبت کاهش تحریم ها بر اقتصاد ایران بوده است؛ ضمن اینکه این روند، ایران را از انزوا و عملکرد ناقص خود جدا کرد.

راشا تودی در گزارش خود تمرکز اصلی روحانی در دوران بعد از آغاز ریاست جمهوری را بر روی موضوع هسته ای و برداشتن تحریم ها و در نتیجه پایان انزوا، مثبت می داند و می افزاید: وزارت امور خارجه ایران نیز نقشی مهم در این عرصه بازی کرد و توانست ملاقات های متعدد و دیدارهایی را با کشورهای همسایه و برخی مقام های کشورهای تاثیرگذار جهان ترتیب دهد.

وزارت امور خارجه در روند افزایش روابط با آمریکا و تعمیق همکاری ها با روسیه و چین و به دست آوردن جایگاهی قابل اعتماد در منازعات منطقه یی برای ایران نقش آفرین بود و نشان داد ایران تمایل دارد در موضوع هسته ای به توافقی با جامعه ی جهانی دست پیدا کند.

دستاوردهای توافق ژنو

توافق 24 نوامبر 2013 نیز حاصل این رویکرد خارجی ایران بوده است که توانست کاهشی اندک در تحریم ها را به همراه داشته باشد و بسیاری از کشورها را به همکاری سیاسی و اقتصادی با ایران متمایل سازد و تصویر ایران در عرصه بین المللی را ارتقا دهد.

به نوشته این مقاله، جمهوری اسلامی ایران به واسطه این توافق، پذیرای گروه زیادی از سیاستمداران و تجار اتحادیه ی اروپا بود و تنها در دو هفته ی اول سال جاری (میلادی) تعداد هیات هایی که از اروپا به ایران آمدند، بیشتر از همه ی هیات های سال 2013 در ایران بوده است.

بهبود روابط ایران و آمریکا

راشاتودی دستاورد مثبت دیگر دولت روحانی را تغییر شکل روابط ایران و ایالات متحده می داند و خاطر نشان می کند: تماس اوباما با روحانی نقطه عطفی در سی سال رابطه میان رهبران دو کشور بود.

گرم شدن روابط میان دو کشور می تواند تاثیر زیادی بر توافق هسته ای داشته باشد و واشنگتن را به توافق نزدیک تر سازد. حتی درخواست «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا برای همکاری با ایران در مقابله با گروه «داعش» نیز از همین مسیر سرچشمه می گیرد.

این مقاله نیز به مطالب منتشر شده از وزیر امور خارجه ایران در رسانه های آمریکایی اشاره می کند و می نویسد: ظریف در این نوشته ها که بسیار کارشناسانه و و روشنگرانه هستند سیاست خارجی ایران را به تصویر می کشد و اصول سیاست خارجی بعد از انقلاب را بر می شمرد.

گزارش این خبرگزاری در پایان نتیجه می گیرد که در کل بیشتر اقداماتی که انجام شد برای این بود که ایران را به صحنه بین المللی باز گرداند و اعتماد شرکای بین المللی را جلب کند و سرمایه گذاری و صادرات را در ایران افزایش دهد. بررسی یک ساله ی دولت روحانی نیز نشان می دهد در برخی زمینه ها همچون سطح زندگی، جلب تجار و سرمایه گذاران و بهبود شاخص های اقتصادی از کاهش تحریم ها ناشی شده است.

عبور از میدان مین

تارنمای «بنیاد جامعه باز» (Open Society Foundation) در گزارشی که از یک میزگرد تهیه کرده است، به کارنامه یک ساله روحانی پرداخت و عنوان داشت: در یک سالی که از دوران ریاست جمهوری روحانی می گذرد جبهه سیاست خارجی بیشتر به چشم می خورد و به نظر می رسد بیشتر مردم و طبقه سیاسی جامعه ی ایران متحد شده اند تا از روحانی در گفت و گوهای هسته ای و خارج کردن ایران از این شرایط حمایت کنند.

گزارش این میزگرد می افزاید: روحانی توانست عبور از میدان مین مخالفان تندرو در ایران و ایالات متحده خود را با مهارت مدیریت کند و این مذاکرات را برای بهبود روابط کشورش با جامعه جهانی به پیش ببرد و توانست در وضعیت اقتصادی ایران شرایط نسبی بهبود را ایجاد کند.

امیدواری مردم ایران

این گزارش رویکرد سیاست خارجی ایران را موفقیت آمیزتر از دیگر بخش های فعالیت سیاسی ایران می بیند و می افزاید: مردم ایران معتقدند که روحانی در گفت و گوهای هسته ای موفق می شود و می تواند بر اساس آن چیزی که در زمینه ی بهبود وضع اقتصادی به مردم قول داده بود موفقیت کسب کند.

روحانی موفق شد از یک سال قبل تا به حال روند رکود فزاینده اقتصادی را متوقف کند. یکی از دلایل نیز این است که وی توانست از طریق گفت وگوها با گروه 1+5 و توافق موقت پول هایی را وارد ایران بکند.

به نوشته این موسسه، روحانی توانست در یک سال اخیر در حیطه سیاست خارجی با هوشیاری عمل کند و نشان بدهد که مانند مردم کشورش خواستار پایان انزواست و در همین راستا گفت وگوهای هسته ای را آغازی برای پایان دادن به انزوا می داند.

این گزارش ضمن تمجید از ظریف و دیپلماسی وی تاکید دارد که روحانی در تیم سیاست خارجی خود، گروهی متفاوت از همه رییسان جمهوری قبلی ایران را به کار گمارده است که به روز هستند.

به نقل از کارشناسان این میزگرد، سیاست خارجی یک ساله ی روحانی نقطه ی عطفی در سیاست خارجی ایران بوده است.

ارتقای جایگاه و نفوذ ایران در منطقه

از دیگر مباحثی که رسانه های خارجی به ویژه در غرب در مورد سیاست خارجی دولت روحانی به آن پرداختند ارتقای جایگاه منطقه ای و تبدیل ایران به وزنه ای سیاسی در حل تنش ها بوده است.

تارنمای «گلف نیوز» نیز حدود دو هفته پیش در مقاله ای با اشاره به دستاوردهای ژئوپلتیک ایران در منطقه می نویسد: در حالی که گفت و گوهای هسته ای میان ایران و کشورهای عضو گروه 1+5 در جریان است بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که بر قدرت ایران در منطقه افزوده شده است و تغییرات ژئواستراتژیک منطقه باعث گسترش حوزه نفوذ ایران شده است و ایران توانسته است در مقایسه با دیگر رقبا، دست برتر را به دست آورد.

این مقاله پس از طرح این پرسش که در حالی که در شرایط فعلی، ایران این توانایی را به دست آورده است، بعد از برچیده شدن تحریم ها جایگاه ایران چه تغییری خواهد کرد؟ می نویسد: سیاست خارجی عملگرای حسن روحانی به دنبال بهبود روابط با غرب است و انگیزه های لازم را برای طرف ها برای کاهش تنش در منطقه به وجود آورده است. ایران می خواهد به این دستاورد کلیدی برسد که با پایان دادن به موضوع هسته ای و اعتماد سازی میان ایران و کشورهای منطقه، درک عمیق و مشترکی را در خلیج فارس و شبه جزیره ی عربستان ایجاد کند.

البته در بررسی رسانه های غربی دیدگاه های منفی نیز نسبت به سیاست خارجی دیده می شود؛ بیشتر این تحلیل ها از دیدگاه های ضد ایرانی رژیم صهیونیستی و برنامه ی ایران هراسی برخی کشورهای منطقه ناشی می شود.

این دولت ها قدرتمند شدن ایران در منطقه و داشتن روابط پویا با همه ی کشورها را خللی در نقش های منطقه یی خود می دانند. آن ها به این اطمینان رسیده اند که ایران قدرتمند وزنه یی برای ثبات در خلیج فارس است و می تواند دست بسیاری از چالش آفرینان را قطع کند؛ ضمن این که ایران را به عنوان الگویی از تعامل برابر و احترام آمیز میان یک کشور اسلامی و قدرت های جهانی مطرح سازد.