رییس اسبق دانشکده حقوق دانشگاه تهران، درگذشت ناصر کاتوزیان را ضایعه ای جبران نشدنی برای جامعه علمی کشور دانست.
گروه راهبرد خبرگزاری دانا (داناخبر) - دکتر عباس کریمی*: در حالی فردا پنجشنبه ساعت 9 صبح جامعه دانشگاهی کشور برای آخرین وداع با استاد نمونه کشور در عرصه حقوق، مسجد دانشگاه تهران را میعاد خود قرار داده است که جامعه حقوقی ایران به معنای وسیع کلمه از این فقدان عمیقا ماتم زده‌اند و بیشترین لطمه را از این مصیبت بر پیکره خود احساس می‌کنند.
نظام حقوقی کشور همیشه از این بابت مغموم و مغبون باقی خواهد ماند. خلایی که در اثر این فقدان در نظام حقوقی کشور ایجاد می‌شود، خلایی است که هیچ گاه پر کردن آن ممکن نخواهد شد.
عمق این خلا نیز به اندازه وزن علمی استاد پردامنه خواهد بود زیرا او فقط ناقل علوم نسل های پیشین نبود که علم افزایی او بدون تردید در تاریخ حقوق کشور مثال زدنی خواهد ماند.
او با اجتهاد خود در حقوق بومی نه تنها توانایی خود را در استدلال و استنتاج در تمام رشته‌های حقوقی به اثبات رساند و ثابت کرد که متجزی نیست، بلکه در مطلق رشته‌های حقوق صاحبنظر است. علاوه بر آن بالفعل نیز آثار ارزشمندی از خود در زمینه‌های متعدد حقوق به جای گذاشت.
وی استاد مهم ترین و اصیل‌ترین رشته حقوق یعنی حقوق مدنی بود و در تمام زمینه‌های این علم قلم زد و میراث گرانبهایی در حقوق قراردادها و عقود معین، مسوولیت مدنی، حقوق اشخاص، حقوق اموال، ارث و وصیت و بالاخره حقوق خانواده برای جامعه حقوقی کشور به یادگار گذاشت ولی سایر زمینه‌های حقوق خصوصی از قبیل آیین دادرسی مدنی (ادله اثبات دعوا و اعتبار امر قضاوت شده) و حقوق تجارت نیز مدیون آثار قلمی و سخنرانی‌های علمی ایشان باقی می‌ماند.
تراوشات عمیق ذهنی ایشان، مرزهای حقوق خصوصی را نیز درنوردید و در فلسفه حقوق، کتاب ارزشمند و پرمایه‌ای به جامعه علمی کشور عرضه شد و تالیفات متعددی در زمینه حقوق عمومی و مبانی حقوق عمومی توسط ایشان تدوین شد.
آنچه گفته شد شمه‌ای از وسعت بی‌کران بحر علمی استاد فقید بود، لیکن آنچه که این نگارنده را وا داشته تا این سطور را رقم بزند، بیشتر از شأن علمی ایشان، شخصیت، اخلاق و منش استادی ایشان بوده است.
دکتر کاتوزیان در قبال دانشجویانش در نسل‌های مختلف در یک کلمه، شاگردپرور بود. شاگردآموزی را همه بلدند گرچه عمق آموزش، بسته به توانایی استاد تغییر میکند، لیکن شاگردپروری هنری است که نصیب هر استاد نمی‌گردد.
نهال دانشجو در بستان دانشگاه به هر حال آب و تغذیه متناسب با ظرفیت خود را دریافت می‌دارد، لیکن مراقبت بر نمو و رشد صحیح، جلوگیری از انحراف و کجروی این نهال و از بین بردن شاخه‌ها و خار‌های زاید آن کاری است که بر عهده استادان فرزانه دانشگاه قرار دارد و دکتر کاتوزیان در این امر نهایت تلاش خود را مبذول می‌داشت.
در طول چند سالی که رییس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بودم بار‌ها مشاهده کردم که ایشان شاگردانش را حتی پس از اشتغال به تدریس و عضویت در هیات علمی دانشگاه رها نمی‌کرد و بر رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای تاکید داشت و گاهی هم مستقیم تذکر می‌داد.
از خصلت‌های برجسته این استاد فرزانه، قناعت و ساده زیستی ایشان بود. مطلقا زرق و برق دنیوی نتوانست ایشان را از مدار علمی خارج کند و با اینکه یکی از وکلای پیشکسوت دادگستری بود و در مجامع وکالتی همیشه حاضر بود و از رهنمودهای خویش وکلا را بهره‌مند می‌ساخت، با این وصف هیچ گاه از پروانه وکالت خویش استفاده نکرد و مصداق بارز کسانی بود که با تمام وجود خود این حدیث قدسی را درک کرده بود که علم‌اندوزی فقط با قناعت میسر می‌گردد.
از دیگر خصلت‌های ارزشمند ایشان که در این وجیزه علاقه‌مندم ذکر کنم، تواضع ایشان در مقام بی‌نیازی است. رفتار ایشان این کلمه قصار حضرت امیر(ع) را به ذهن متبادر می‌کرد: «ما اقبح التواضع عند الحاجه و التکبر عند الغناء» که چه خوب ایشان از تواضع قبیح پرهیز کرده بود و چه نیکو متواضعی در مقام خود بود.
در قبال آنانی که به ایشان نیاز داشتند و خوشه چین خرمن علمی ایشان بودند یا از ارباب رجوع ایشان در زمینه‌های مختلف محسوب می‌شدند، تواضع پیشه می‌کردند و برعکس در قبال صاحب منصبان و قدرت مداران از ابتدای فعالیت خویش در دستگاه قضا و سپس دانشگاه، هیچ گاه کرنش نکرد و همیشه راست قامت ایستاد. روحش شاد و راهش پررهرو باد.
*رییس سابق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
منبع: ایران
نظام حقوقی کشور همیشه از این بابت مغموم و مغبون باقی خواهد ماند. خلایی که در اثر این فقدان در نظام حقوقی کشور ایجاد می‌شود، خلایی است که هیچ گاه پر کردن آن ممکن نخواهد شد.
عمق این خلا نیز به اندازه وزن علمی استاد پردامنه خواهد بود زیرا او فقط ناقل علوم نسل های پیشین نبود که علم افزایی او بدون تردید در تاریخ حقوق کشور مثال زدنی خواهد ماند.
او با اجتهاد خود در حقوق بومی نه تنها توانایی خود را در استدلال و استنتاج در تمام رشته‌های حقوقی به اثبات رساند و ثابت کرد که متجزی نیست، بلکه در مطلق رشته‌های حقوق صاحبنظر است. علاوه بر آن بالفعل نیز آثار ارزشمندی از خود در زمینه‌های متعدد حقوق به جای گذاشت.
وی استاد مهم ترین و اصیل‌ترین رشته حقوق یعنی حقوق مدنی بود و در تمام زمینه‌های این علم قلم زد و میراث گرانبهایی در حقوق قراردادها و عقود معین، مسوولیت مدنی، حقوق اشخاص، حقوق اموال، ارث و وصیت و بالاخره حقوق خانواده برای جامعه حقوقی کشور به یادگار گذاشت ولی سایر زمینه‌های حقوق خصوصی از قبیل آیین دادرسی مدنی (ادله اثبات دعوا و اعتبار امر قضاوت شده) و حقوق تجارت نیز مدیون آثار قلمی و سخنرانی‌های علمی ایشان باقی می‌ماند.
تراوشات عمیق ذهنی ایشان، مرزهای حقوق خصوصی را نیز درنوردید و در فلسفه حقوق، کتاب ارزشمند و پرمایه‌ای به جامعه علمی کشور عرضه شد و تالیفات متعددی در زمینه حقوق عمومی و مبانی حقوق عمومی توسط ایشان تدوین شد.
آنچه گفته شد شمه‌ای از وسعت بی‌کران بحر علمی استاد فقید بود، لیکن آنچه که این نگارنده را وا داشته تا این سطور را رقم بزند، بیشتر از شأن علمی ایشان، شخصیت، اخلاق و منش استادی ایشان بوده است.
دکتر کاتوزیان در قبال دانشجویانش در نسل‌های مختلف در یک کلمه، شاگردپرور بود. شاگردآموزی را همه بلدند گرچه عمق آموزش، بسته به توانایی استاد تغییر میکند، لیکن شاگردپروری هنری است که نصیب هر استاد نمی‌گردد.
نهال دانشجو در بستان دانشگاه به هر حال آب و تغذیه متناسب با ظرفیت خود را دریافت می‌دارد، لیکن مراقبت بر نمو و رشد صحیح، جلوگیری از انحراف و کجروی این نهال و از بین بردن شاخه‌ها و خار‌های زاید آن کاری است که بر عهده استادان فرزانه دانشگاه قرار دارد و دکتر کاتوزیان در این امر نهایت تلاش خود را مبذول می‌داشت.
در طول چند سالی که رییس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بودم بار‌ها مشاهده کردم که ایشان شاگردانش را حتی پس از اشتغال به تدریس و عضویت در هیات علمی دانشگاه رها نمی‌کرد و بر رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای تاکید داشت و گاهی هم مستقیم تذکر می‌داد.
از خصلت‌های برجسته این استاد فرزانه، قناعت و ساده زیستی ایشان بود. مطلقا زرق و برق دنیوی نتوانست ایشان را از مدار علمی خارج کند و با اینکه یکی از وکلای پیشکسوت دادگستری بود و در مجامع وکالتی همیشه حاضر بود و از رهنمودهای خویش وکلا را بهره‌مند می‌ساخت، با این وصف هیچ گاه از پروانه وکالت خویش استفاده نکرد و مصداق بارز کسانی بود که با تمام وجود خود این حدیث قدسی را درک کرده بود که علم‌اندوزی فقط با قناعت میسر می‌گردد.
از دیگر خصلت‌های ارزشمند ایشان که در این وجیزه علاقه‌مندم ذکر کنم، تواضع ایشان در مقام بی‌نیازی است. رفتار ایشان این کلمه قصار حضرت امیر(ع) را به ذهن متبادر می‌کرد: «ما اقبح التواضع عند الحاجه و التکبر عند الغناء» که چه خوب ایشان از تواضع قبیح پرهیز کرده بود و چه نیکو متواضعی در مقام خود بود.
در قبال آنانی که به ایشان نیاز داشتند و خوشه چین خرمن علمی ایشان بودند یا از ارباب رجوع ایشان در زمینه‌های مختلف محسوب می‌شدند، تواضع پیشه می‌کردند و برعکس در قبال صاحب منصبان و قدرت مداران از ابتدای فعالیت خویش در دستگاه قضا و سپس دانشگاه، هیچ گاه کرنش نکرد و همیشه راست قامت ایستاد. روحش شاد و راهش پررهرو باد.
*رییس سابق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
منبع: ایران
