در گفت و گوی خبرگزاری دانا با اردشیر پشنگ؛
یک تحلیلگر مسایل خاورمیانه معتقد است ادامه رویکرد متوازن وزیر امور خارجه سابق عراق، می تواند به حل مشکلات این کشور کمک کند.
گروه راهبرد خبرگزاری دانا (داناخبر) - هوشیار زیباری پس از 11 سال وزارت امور خارجه عراق را به ابراهیم جعفری (نخست وزیر اسبق) واگذار کرد. در خصوص آینده دستگاه دیپلماسی عراق و نحوه تعامل با همسایگان و غرب با اردشیر پشنگ، کارشناس مسایل خاورمیانه به گفت و گو نشستیم که در زیر می آید:
روی کارآمدن ابراهیم جعفری چه تغییری در سیاست خارجی عراق در مقایسه با دوره طولانی هوشیار زیباری (11 سال) ایجاد خواهد کرد؟
هرچند آقای جعفری تازه روی کار آمده است اما به باور من برای درک تغییر و تحولات احتمالی، باید به 3 سطح مختلف نگاه کرد: شخصیت حزبی افراد، ویژگی های شخصیتی و توانمندی های تخصصی نفرات و نیز اوضاع کلی عراق است.
هوشیار زیباری چهره قابل توجهی در عراق است که اگر مناسبات بین حزبی اجازه می داد (توافقی نانوشته که ریاست جمهوری عراق به اتحادیه میهنی کردستان می رسد حال آنکه زیباری عضو حزب دموکرات کردستان است) او نامزد اول کردها شود، به باور من بهترین گزینه برای ریاست جمهوری این کشور بود. مدیریت او بر وزارت امور خارجه، فارغ از موضع گیری های قومی و حزبی بود؛ به علاوه از توانایی فراوانی در گفتگو با افراد و گروه های مختلف بهره مند بود که همین سبب شد (به غیر از ماه آخر که نوری مالکی با او درگیر شد) کمترین چالش را داشته باشد. همه اینها از زیباری چهره یک دیپلمات کارکشته ساخته بود. حتی عمرو موسی (دبیرکل سابق اتحادیه عرب) زیباری را باهوش ترین و تواناترین وزیر امور خارجه کشورهای عربی در سالهای اخیر خوانده بود که در تحقق منافع ملی عراق بسیار فعال و موفق بود.
در مقابل ابراهیم جعفری، نیز چهره ای شناخته شده با کوله باری از سوابق سیاسی و مبارزاتی است اما از جنبه تخصصی در حوزه مسایل دیپلماتیک تجربه کمتری نسبت به زیباری دارد و نمی توان پیش بینی کرد در پست جدید چقدر موفق خواهد بود کمااینکه تجربه نخست وزیری او در سالهای 2005 و اوایل 2006، خوشایند نبود و نهایتا گروه های مختلف عراقی نوری مالکی را به جای او روی کار آوردند. همه اینها سوالات زیادی را درباره عملکرد جعفری در منصب تازه به وجود آورده است.
از زاویه مسایل حزبی نیز اگر بنگریم، هوشیار زیباری در 11 سال گذشته، یکی از نمایندگان اصلی کردها در دولت عراق بود و به نوعی نمادی از حضور و همکاری کردها با بغداد بود. حال ابراهیم جعفری از ائتلاف شیعیان می آید و همین امر می تواند بر روابط کشورهای عربی با عراق (که اساسا در دهه گذشته چندان هم گرم نبود) سایه بندازد.
در دوره زیباری عراق از دوره صدام به نظام جدید منتقل شد و مسایل مختلفی در حوزه دیپلماتیک برای عراق مطرح بود از جمله بحث تحریم ها و غرامات (به خصوص به کویت) و بدهی های سنگین به کشورهای دیگر مثل ژاپن و کره و... که زیباری کوشش فراوانی برای کاهش آنها به کار برد.
به علاوه موضوع خارج کردن عراق از فصل هفتم منشور ملل متحد بود که هرچند کامل اتفاق نیفتاد ولی در عمل مساله تمام شده محسوب می شود.
در عین حال زیباری توازنی را در دستگاه دیپلماسی عراق به وجود آورد؛ به این معنا که کرد بودن وی تاثیری در تعداد سفیران و نمایندگان عراقی نداشت و در کشورهای مختلف به یکسان از همه عراقی ها استفاده می کرد تا وزارت خارجه یک دستگاه تخصصی و فارغ از درگیری های قومی – مذهبی که در سایر پست ها و مناصب در عراق وجود داشت، باشد. باید امیدوار بود این وضع در دوره جعفری هم ادامه پیدا کند.
یکی از مهترین مسایلی که جعفری در بدو امر با آن رو به رو شده، موضوع داعش است و باید دید چه میزان در کسب اجماع اثرگذار بین المللی و منطقه ای برای این مبارزه موفق خواهد بود. برخی از اقدامات در اواخر دوره زیباری انجام شد اما اکنون مهم ترین اولویت جعفری این است. موفقیت احتمالی او در جذب کمک های سیاسی – نظامی و بشردوستانه از کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای می تواند باعث ایجاد کارنامه ای خوب برای جعفری شود همچنانکه عدم موفقیت خطر سقوط او را به همراه دارد.
نحوه تعامل جعفری با ایران و نیز غرب چگونه خواهد بود؟ آیا همان توازن دوره زیباری وجود دارد یا اینکه جعفری به علت سوابقش به سمت ایران تمایل بیشتری نشان خواهد داد؟
بخشی از پاسخ به این سوال به توانایی های شخصی فرد برمی گردد. به باور من زیباری در ایجاد این تعادل موفق تر می توانست باشد هرچند شاید برای قضاوت کمی زود باشد اما اساسا شیعیان عراق در سال های اخیر تلاش کردند نوعی توازن بین روابط خود با تهران و واشنگتن برقرار کنند؛ به نظر من جعفری هم به طور کلی در این خط حرکت خواهد کرد یعنی حفظ و گسترش روابط اتحادگونه با ایران به خصوص در وضعیت فعلی عراق و در عین حال با توجه به تاثیرگذاری آمریکا، وی می کوشد ادامه روابط دوستانه با آمریکا.
موضع کردها در مقابل وزارت جعفری چیست؟
قانون اساسی هیچ گونه تقسیم بندی قدرت بر اساس قوم و مذهب ندارد ؛ نخست وزیری به رییس بزرگترین فراکسیون پارلمان می رسد که طبیعی است با توجه به اکثریت شیعیان در عراق و تمایزات گسترده قومی – مذهبی فعلی به آنها برسد. در 11 سال اخیر هم وزرات خارجه با کردها بود و برداشت من این است که کنار رفتن زیباری از وزارت خارجه بیانگر سردتر شدن روابط اربیل – بغداد است و اینکه اتحاد استراتژیک سابق دیگر وجود ندارد. حتی مشاهده کردیم که کردها برای حضور در کابینه حیدر العبادی یک زمان 3 ماهه برای رفع اختلافات تعیین کردند.
جعفری چه قدر مقبولیت در جامعه سیاسی عراق دارد؟
عراق تجربه نخست وزیری جعفری را دارد که اعتراض کردها و حتی شیعیان را برانگیخت و نهایتا موجب کنار رفتنش شد. علاوه بر این سابقه، ناکامی مالکی در وارد کردن بیشتر اهل سنت به قدرت هم وجود دارد. باید دید آیا او این 2 مساله را برای دوره تازه ایفای نقش در عراق، در نظر دارد یا خیر؟
سرنوشت زیباری چه می شود؟ آیا او از صحنه سیاسی عراق حذف شده است؟
قطعا نه. همان طور که مالکی حذف نشده زیباری هم به نقش آفرینی خود ادامه خواهد داد. وی مثل چند دهه اخیر مسوول اصلی سیاستگزاری حزب دموکرات کردستان خواهد بود؛ تشکیلاتی بسیار موثر در سپهر سیاسی عراق و حتی منطقه. نظرات وی در مسعود بارزانی تاثیر فراوانی دارد به خصوص در سیاست خارجی نسبتا مستقل اقلیم کردستان عراق. اساسا در کشورهای پارلمان – محور (از جمله عراق) فرد به راحتی کنار نمی رود و هر لحظه ممکن است با به هم خوردن توافق ها و ائتلاف ها دوباره به قدرت باز گردد. در هر حال زیباری با توجه به ویژگی ها و توانایی هایش ، همچنان از مهره های موثر در عراق خواهد بود.
روی کارآمدن ابراهیم جعفری چه تغییری در سیاست خارجی عراق در مقایسه با دوره طولانی هوشیار زیباری (11 سال) ایجاد خواهد کرد؟
هرچند آقای جعفری تازه روی کار آمده است اما به باور من برای درک تغییر و تحولات احتمالی، باید به 3 سطح مختلف نگاه کرد: شخصیت حزبی افراد، ویژگی های شخصیتی و توانمندی های تخصصی نفرات و نیز اوضاع کلی عراق است.
هوشیار زیباری چهره قابل توجهی در عراق است که اگر مناسبات بین حزبی اجازه می داد (توافقی نانوشته که ریاست جمهوری عراق به اتحادیه میهنی کردستان می رسد حال آنکه زیباری عضو حزب دموکرات کردستان است) او نامزد اول کردها شود، به باور من بهترین گزینه برای ریاست جمهوری این کشور بود. مدیریت او بر وزارت امور خارجه، فارغ از موضع گیری های قومی و حزبی بود؛ به علاوه از توانایی فراوانی در گفتگو با افراد و گروه های مختلف بهره مند بود که همین سبب شد (به غیر از ماه آخر که نوری مالکی با او درگیر شد) کمترین چالش را داشته باشد. همه اینها از زیباری چهره یک دیپلمات کارکشته ساخته بود. حتی عمرو موسی (دبیرکل سابق اتحادیه عرب) زیباری را باهوش ترین و تواناترین وزیر امور خارجه کشورهای عربی در سالهای اخیر خوانده بود که در تحقق منافع ملی عراق بسیار فعال و موفق بود.
در مقابل ابراهیم جعفری، نیز چهره ای شناخته شده با کوله باری از سوابق سیاسی و مبارزاتی است اما از جنبه تخصصی در حوزه مسایل دیپلماتیک تجربه کمتری نسبت به زیباری دارد و نمی توان پیش بینی کرد در پست جدید چقدر موفق خواهد بود کمااینکه تجربه نخست وزیری او در سالهای 2005 و اوایل 2006، خوشایند نبود و نهایتا گروه های مختلف عراقی نوری مالکی را به جای او روی کار آوردند. همه اینها سوالات زیادی را درباره عملکرد جعفری در منصب تازه به وجود آورده است.
از زاویه مسایل حزبی نیز اگر بنگریم، هوشیار زیباری در 11 سال گذشته، یکی از نمایندگان اصلی کردها در دولت عراق بود و به نوعی نمادی از حضور و همکاری کردها با بغداد بود. حال ابراهیم جعفری از ائتلاف شیعیان می آید و همین امر می تواند بر روابط کشورهای عربی با عراق (که اساسا در دهه گذشته چندان هم گرم نبود) سایه بندازد.
در دوره زیباری عراق از دوره صدام به نظام جدید منتقل شد و مسایل مختلفی در حوزه دیپلماتیک برای عراق مطرح بود از جمله بحث تحریم ها و غرامات (به خصوص به کویت) و بدهی های سنگین به کشورهای دیگر مثل ژاپن و کره و... که زیباری کوشش فراوانی برای کاهش آنها به کار برد.
به علاوه موضوع خارج کردن عراق از فصل هفتم منشور ملل متحد بود که هرچند کامل اتفاق نیفتاد ولی در عمل مساله تمام شده محسوب می شود.
در عین حال زیباری توازنی را در دستگاه دیپلماسی عراق به وجود آورد؛ به این معنا که کرد بودن وی تاثیری در تعداد سفیران و نمایندگان عراقی نداشت و در کشورهای مختلف به یکسان از همه عراقی ها استفاده می کرد تا وزارت خارجه یک دستگاه تخصصی و فارغ از درگیری های قومی – مذهبی که در سایر پست ها و مناصب در عراق وجود داشت، باشد. باید امیدوار بود این وضع در دوره جعفری هم ادامه پیدا کند.
یکی از مهترین مسایلی که جعفری در بدو امر با آن رو به رو شده، موضوع داعش است و باید دید چه میزان در کسب اجماع اثرگذار بین المللی و منطقه ای برای این مبارزه موفق خواهد بود. برخی از اقدامات در اواخر دوره زیباری انجام شد اما اکنون مهم ترین اولویت جعفری این است. موفقیت احتمالی او در جذب کمک های سیاسی – نظامی و بشردوستانه از کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای می تواند باعث ایجاد کارنامه ای خوب برای جعفری شود همچنانکه عدم موفقیت خطر سقوط او را به همراه دارد.
نحوه تعامل جعفری با ایران و نیز غرب چگونه خواهد بود؟ آیا همان توازن دوره زیباری وجود دارد یا اینکه جعفری به علت سوابقش به سمت ایران تمایل بیشتری نشان خواهد داد؟
بخشی از پاسخ به این سوال به توانایی های شخصی فرد برمی گردد. به باور من زیباری در ایجاد این تعادل موفق تر می توانست باشد هرچند شاید برای قضاوت کمی زود باشد اما اساسا شیعیان عراق در سال های اخیر تلاش کردند نوعی توازن بین روابط خود با تهران و واشنگتن برقرار کنند؛ به نظر من جعفری هم به طور کلی در این خط حرکت خواهد کرد یعنی حفظ و گسترش روابط اتحادگونه با ایران به خصوص در وضعیت فعلی عراق و در عین حال با توجه به تاثیرگذاری آمریکا، وی می کوشد ادامه روابط دوستانه با آمریکا.
موضع کردها در مقابل وزارت جعفری چیست؟
قانون اساسی هیچ گونه تقسیم بندی قدرت بر اساس قوم و مذهب ندارد ؛ نخست وزیری به رییس بزرگترین فراکسیون پارلمان می رسد که طبیعی است با توجه به اکثریت شیعیان در عراق و تمایزات گسترده قومی – مذهبی فعلی به آنها برسد. در 11 سال اخیر هم وزرات خارجه با کردها بود و برداشت من این است که کنار رفتن زیباری از وزارت خارجه بیانگر سردتر شدن روابط اربیل – بغداد است و اینکه اتحاد استراتژیک سابق دیگر وجود ندارد. حتی مشاهده کردیم که کردها برای حضور در کابینه حیدر العبادی یک زمان 3 ماهه برای رفع اختلافات تعیین کردند.
جعفری چه قدر مقبولیت در جامعه سیاسی عراق دارد؟
عراق تجربه نخست وزیری جعفری را دارد که اعتراض کردها و حتی شیعیان را برانگیخت و نهایتا موجب کنار رفتنش شد. علاوه بر این سابقه، ناکامی مالکی در وارد کردن بیشتر اهل سنت به قدرت هم وجود دارد. باید دید آیا او این 2 مساله را برای دوره تازه ایفای نقش در عراق، در نظر دارد یا خیر؟
اردشیر پشنگ - تحلیلگر مسایل خاورمیانه
سرنوشت زیباری چه می شود؟ آیا او از صحنه سیاسی عراق حذف شده است؟
قطعا نه. همان طور که مالکی حذف نشده زیباری هم به نقش آفرینی خود ادامه خواهد داد. وی مثل چند دهه اخیر مسوول اصلی سیاستگزاری حزب دموکرات کردستان خواهد بود؛ تشکیلاتی بسیار موثر در سپهر سیاسی عراق و حتی منطقه. نظرات وی در مسعود بارزانی تاثیر فراوانی دارد به خصوص در سیاست خارجی نسبتا مستقل اقلیم کردستان عراق. اساسا در کشورهای پارلمان – محور (از جمله عراق) فرد به راحتی کنار نمی رود و هر لحظه ممکن است با به هم خوردن توافق ها و ائتلاف ها دوباره به قدرت باز گردد. در هر حال زیباری با توجه به ویژگی ها و توانایی هایش ، همچنان از مهره های موثر در عراق خواهد بود.
