یک استاد دانشگاه توجه به مفهوم سرمایه فرهنگی را زمینه ساز برنامه‌ریزی بهتر فرهنگی دانست.
گروه راهبرد خبرگزاری دانا (داناخبر) - محمدمهدی مظاهری*: دارایی‌های فرهنگی هر جامعه اعم از مادی و غیرمادی مهم‌ترین بخشی است که هویت بارز و قدرت ایستادگی آن جامعه را نشان می‌دهد. این بخش نه تنها مربوط به دارایی‌های فرهنگی می‌شود که از گذشتگان مانده است بلکه دارایی‌های امروز را از پس گذر زمان نشان می‌دهد.
لذا هر جامعه‌ای دارای دارایی‌‌ها و سرمایه‌های بسیاری است که برای آن جامعه دارای نوعی ارزش است.
سرمایه فرهنگی نوعی دارایی است که مجسم کننده، ذخیره‌کننده یا تامین کننده ارزش فرهنگی علاوه بر هرگونه ارزش اقتصادی است که می‌تواند داشته باشد. بنابراین همچون دیگر سرمایه‌ها مهم است.
سرمایه فرهنگی به 2 شکل ملموس و غیرملموس وجود دارد. در حالت اول ممکن است ملموس باشد؛ یعنی به شکل بناها، محل‌ها، مکان‌ها، آثار هنری، مثل نقاشی‌ها و مجسمه‌ها، مصنوعات و نظایر آنها باشد. بنابراین در این حالت می‌تواند خرید و فروش شود و دارای ارزش مالی قابل اندازه‌گیری باشد.
اما ممکن است سرمایه فرهنگی ناملموس باشد یعنی به صورت سرمایه معنوی و شکل ایده‌ها، اعمال، عقاید و ارزش‌هایی باشد که در یک گروه مشترک است. این صورت از سرمایه فرهنگی به شکل آثار هنری از قبیل ادبیات وجود دارد که یک کالای عمومی است که در این شکل حقوق مربوط به عایدات آتی خرید و فروش می‌شود. بنابراین در این بخش نیز ممکن است روندی کاملا بازاری اتفاق بیفتد. این بخشی از کالاهای فرهنگی است که جنبه تولیدی و مصرفی خواهد داشت.
اما در سطحی دیگر، سرمایه فرهنگی شامل ترجیحات و انتخاب‌های افراد می‌شود. برای مثال، انواع بازی‌های رایانه‌ای، انتخاب نوع خاصی از مصرف فرهنگی است که براساس سرمایه‌های فرهنگی ایجاد می‌شود.
نوع و طرز اجتماعی شدن افراد در دستیابی به سرمایه‌های فرهنگی موثر است. بیشترین و حساس‌ترین نوع سرمایه فرهنگی، نوع غیرملموس و غیرمادی آن است که به صورت ناملموس انتقال می‌یابد، پذیرفته می‌شود یا در تناقض با هنجارها و ارزش‌های افراد و جامعه قرار می‌گیرد. لذا سیاستگذاری در این عرصه را می‌توان از مهم‌ترین موضوعات برنامه‌ریزی‌های فرهنگی به شمار آورد. بنابراین با عرصه‌ای از تمایز ذائقه‌ها در جامعه روبه‌رو می‌شویم.
از بیانات رهبر معظم انقلاب در فضاهای مختلف در مورد این موضوع نیز این گونه برداشت می‌شود که فرهنگ به عنوان شکل‌دهنده به ذهن و رفتار عمومی جامعه است. حرکت جامعه براساس فرهنگ آن جامعه است. اندیشیدن و تصمیم‌گیری جامعه براساس فرهنگی است که بر ذهن آنها حاکم است.
خانواده و ازدواج و کسب و لباس پوشیدن و حرف زدن و تعامل اجتماعی در واقع در راستای فرهنگ حرکت میکند و به این شکل سرمایه‌های فرهنگی ایجاد می‌شود. فرهنگی که بر انواع ذائقه‌ها در جامعه چیره شده است و عادت‌های مصرفی و عادت‌های فرهنگی خاصی را به وجود آورده است، نیازمند نگهداری و اهمیت بیشتری است.
در صورت دسترسی به سرمایه فرهنگی اکثریت اعضای جامعه به منابع معرفتی، بسط خردگرایی در عرصه‌های مختلف زندگی، بالا بودن سطح مشارکت همگانی در تولیدات و خلاقیت‌های علمی و فرهنگی، سریع شدن تغییرات اجتماعی، گسترش دانش‌های نوین، گسترش گردش اطلاعات به صورت افقی و عمودی و رشد شخصیتی برای اکثریت افراد جامعه به وجود خواهد آمد.
در مجموع عطف به توجه به مفهوم سرمایه فرهنگی، این امکان را پدید آورده تا بتوان شناخت بهتری نسبت به ذائقه‌های مختلف در جامعه، لزوم تعلیم و تربیت، هنجارها و ارزش‌ها و... برای برنامه‌ریزی بهتر فرهنگی به دست آورد.
*استاد دانشگاه
منبع: ایران
لذا هر جامعه‌ای دارای دارایی‌‌ها و سرمایه‌های بسیاری است که برای آن جامعه دارای نوعی ارزش است.
سرمایه فرهنگی نوعی دارایی است که مجسم کننده، ذخیره‌کننده یا تامین کننده ارزش فرهنگی علاوه بر هرگونه ارزش اقتصادی است که می‌تواند داشته باشد. بنابراین همچون دیگر سرمایه‌ها مهم است.
سرمایه فرهنگی به 2 شکل ملموس و غیرملموس وجود دارد. در حالت اول ممکن است ملموس باشد؛ یعنی به شکل بناها، محل‌ها، مکان‌ها، آثار هنری، مثل نقاشی‌ها و مجسمه‌ها، مصنوعات و نظایر آنها باشد. بنابراین در این حالت می‌تواند خرید و فروش شود و دارای ارزش مالی قابل اندازه‌گیری باشد.
اما ممکن است سرمایه فرهنگی ناملموس باشد یعنی به صورت سرمایه معنوی و شکل ایده‌ها، اعمال، عقاید و ارزش‌هایی باشد که در یک گروه مشترک است. این صورت از سرمایه فرهنگی به شکل آثار هنری از قبیل ادبیات وجود دارد که یک کالای عمومی است که در این شکل حقوق مربوط به عایدات آتی خرید و فروش می‌شود. بنابراین در این بخش نیز ممکن است روندی کاملا بازاری اتفاق بیفتد. این بخشی از کالاهای فرهنگی است که جنبه تولیدی و مصرفی خواهد داشت.
اما در سطحی دیگر، سرمایه فرهنگی شامل ترجیحات و انتخاب‌های افراد می‌شود. برای مثال، انواع بازی‌های رایانه‌ای، انتخاب نوع خاصی از مصرف فرهنگی است که براساس سرمایه‌های فرهنگی ایجاد می‌شود.
نوع و طرز اجتماعی شدن افراد در دستیابی به سرمایه‌های فرهنگی موثر است. بیشترین و حساس‌ترین نوع سرمایه فرهنگی، نوع غیرملموس و غیرمادی آن است که به صورت ناملموس انتقال می‌یابد، پذیرفته می‌شود یا در تناقض با هنجارها و ارزش‌های افراد و جامعه قرار می‌گیرد. لذا سیاستگذاری در این عرصه را می‌توان از مهم‌ترین موضوعات برنامه‌ریزی‌های فرهنگی به شمار آورد. بنابراین با عرصه‌ای از تمایز ذائقه‌ها در جامعه روبه‌رو می‌شویم.
از بیانات رهبر معظم انقلاب در فضاهای مختلف در مورد این موضوع نیز این گونه برداشت می‌شود که فرهنگ به عنوان شکل‌دهنده به ذهن و رفتار عمومی جامعه است. حرکت جامعه براساس فرهنگ آن جامعه است. اندیشیدن و تصمیم‌گیری جامعه براساس فرهنگی است که بر ذهن آنها حاکم است.
خانواده و ازدواج و کسب و لباس پوشیدن و حرف زدن و تعامل اجتماعی در واقع در راستای فرهنگ حرکت میکند و به این شکل سرمایه‌های فرهنگی ایجاد می‌شود. فرهنگی که بر انواع ذائقه‌ها در جامعه چیره شده است و عادت‌های مصرفی و عادت‌های فرهنگی خاصی را به وجود آورده است، نیازمند نگهداری و اهمیت بیشتری است.
در صورت دسترسی به سرمایه فرهنگی اکثریت اعضای جامعه به منابع معرفتی، بسط خردگرایی در عرصه‌های مختلف زندگی، بالا بودن سطح مشارکت همگانی در تولیدات و خلاقیت‌های علمی و فرهنگی، سریع شدن تغییرات اجتماعی، گسترش دانش‌های نوین، گسترش گردش اطلاعات به صورت افقی و عمودی و رشد شخصیتی برای اکثریت افراد جامعه به وجود خواهد آمد.
در مجموع عطف به توجه به مفهوم سرمایه فرهنگی، این امکان را پدید آورده تا بتوان شناخت بهتری نسبت به ذائقه‌های مختلف در جامعه، لزوم تعلیم و تربیت، هنجارها و ارزش‌ها و... برای برنامه‌ریزی بهتر فرهنگی به دست آورد.
*استاد دانشگاه
منبع: ایران
