واقعیت سیاهی به نام «ازدواج سفید»

به گزارش گروه سبک زندگی خبرگزاری دانا، تغییر سبک زندگی، مشکلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موجود در جامعه و بسیاری عوامل دیگر باعث شده است در دهه های اخیر مدام اخباری مبنی بر کاهش نرخ ازدواج، افزایش سن ازدواج و شیوع ازدواج های موقت و صیغه ای شنیده شود.

اما، چند سالی است علاوه بر این اخبارها صحبت از شیوه جدیدی از زندگی مشترک شده است که از آن تحت عنوان ازدواج سفید یاد می شود. این پیوند بر خلاف ازدواج دائم و موقت نه در شرع و نه در عرف ما ایرانیان جایی ندارد، چون دختر و پسر بدون برگزاری مراسم و حتی ثبت پیوند زناشویی خود، زیر یک سقف می‌روند. از این روست که این شیوه ازدواج سفید نام گرفته است.

وضعیت ازدواج سفید در ایران
در دی ماه سال91 گفت و گویی از سردار مرتضی طلایی که آن زمان رییس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر وقت تهران بود، منتشر شد که طی آن این مقام مسوول از افزایش زندگی مجردی دانشجویی در شهر تهران و آن هم صرفاً در محلات شمال شهر خبرداده و گفته بود: ‌این پدیده جدیدی ازنوع آسیب‌های اجتماعی است که پیامدهای خطرناکی دارد.
 
سردار طلایی با اشاره به این که هنوز آمار رسمی در این خصوص در دست نیست، افزوده بود: ‌متاسفانه‌ گزارش‌هایی مبنی بر تشکیل زندگی‌های مجردی در شمال شهر تهران داریم که در آن دختر و پسر دانشجو بدون ازدواج رسمی زیر یک سقف زندگی می‌کنند.

با این حال به نظر می رسد تا چند سال گذشته، این پدیده، معضلی نادر که صرفاً در محدوده خاصی از پایتخت قابل رویت بوده تلقی می شده اما، در حال حاضر شرایط کمی تغییر کرده است.

اگرچه از این آسیب هم مانند بسیاری از آسیب های اجتماعی دیگر آمار دقیق و روشنی در دست نیست اما، هشدارهای پی در پی مسوولان و کارشناسان در رابطه با آن و نگرانی هایی که در جامعه به وجود آمده نشان دهنده این موضوع است که این معضل روند رو به رشدی دارد.

بررسی آمارها
آمار نرخ ازدواج نشان می‌دهد که متوسط سن ازدواج از سال ۱۳۴۵ به بعد روندی افزایشی داشته است. به طوری که متوسط سن ازدواج دختران، خصوصاً روستائیان در طول چهاردهه اخیر همواره سیر صعودی داشته است.

مطابق آمار سرشماری سال۱۳۷۵ میانگین سن ازدواج در ایران برای پسران تقریباً ۲۶ سال و برای دختران تقریباً ۲۳ سال بوده است. آمارها همچنین نشان می دهند که درصد زنان مجرد در سال های اخیر با افزایش همراه بوده است. در سال ۱۳۸۱ کمتر از ۳ درصد از مردان ۱۹-۱۵ ساله ازدواج کرده بودند، درحالی که این رقم برای زنان 2 درصد است.

افزونی یک میلیون نفری دختران نسبت به پسران در سن ازدواج
همچنین بررسی‌های انجام شده بر تعداد مردان و زنان ازدواج نکرده کشور نشان می دهد که تعداد زنان مجرد ۱۵- ۳۴ ساله، 4 میلیون و 348هزار نفر و تعداد مردان مجرد ۳۹- 20 سال 2 میلیون 361 نفر است. که این مساله نشان فزونی یک میلیون و 900 دختر مجرد در مقایسه با پسران مجرد است.

آمارها نشان‌دهنده تاثیر افزایش سن ازدواج بر کاهش میزان همسرداری است. علاوه بر این، آمارهای طلاق در شهرها نشان می‌دهند كه طی 10 سال گذشته همراه با افزایش میزان شهرنشینی میزان طلاق نیز افزایش یافته است. به طوری كه در شهرهای بزرگ از هر سه ازدواج، یكی به طلاق منجر می‌شود.

این ها آمارهای رسمی کشور است که شاید بررسی آن در یافتن عوامل شیوع ازدواج سفید در ایران بی تاثیر نباشد.

اما و اگرها در رابطه با رواج ازدواج سفید در ایران
سعید معیدفر در گفت و گو با خبرگزاری دانا(داناخبر) در رابطه با این پدیده گفت: این نوع ازدواج ها سال های زیادی است که در غرب انجام می گیرد. به این گونه که یک دختر و پسری که اغلب هردو شاغل هستند به این توافق رسیده اند که با هم در یک مکان زندگی کنند و هزینه های زندگی را هردو تقبل کنند. از این رو، بدون اینکه به کلیسا رفته و به عبارتی ازدواجشان را ثبت رسمی کرده باشند، تشکیل یک خانواده را می دهند.

این جامعه شناس افزود: شاید یکی از دلایل این نوع ازدواج ها این باشد که اساسا تشریفات و مناسک ورود به زندگی مشترک را کم کرده و در عین حال بخشی از آن تعهدات گسترده ای را که تشکیل زندگی مشترک برای زوجین ایجاد می کند کاهش دهد و از سوی دیگر، زن و مرد هزینه های زندگی را با هم  بپردازند. در هر حال، این شیوه جدیدی از تشکیل خانواده است که با گذشته تفاوت دارد.

او تصریح می کند: حال گفته می شود در ایران هم این سبک زندگی در برخی از مناطق عملی شده است و عده ای به این شکل و بدون اینکه مناسک خاص عرفی و شرعی را اجرا کنند، زیر یک سقف مشترک می روند. اینکه تا چه اندازه این نوع زندگی رواج پیدا کرده محل اما و اگرهاست. چرا که، ما عدد و رقمی نداریم که تا چه اندازه این نحوه زندگی در ایران باب شده و حتی در رابطه با ضرورت طرح آن تردید وجود دارد.

در کشورهای توسعه یافته این نوع شیوه زندگی پذیرفته شده است
این استاد دانشگاه ادامه داد: نکته دیگر اینکه آیا این شیوه می تواند در ایران پذیرفته شود یا نه؟ در کشورهای توسعه یافته این نوع شیوه زندگی پذیرفته شده و مانند تشکیل خانواده حقوق و وظایفی برای این نوع ازدواج ها تعیین شده است. از جمله اینکه اگر زن و مرد از هم جدا شوند، هر آنچه که در این فاصله به دست آورده اند بینشان تقسیم می شود. بنابراین، این شیوه زندگی در کشورهای غربی به عنوان شکلی از خانواده مورد قبول اجتماع قرار گرفته و پذیرفته شده است.

معیدفر افزود: اما در کشور ما اولا هنوز آمار دقیقی از میزان وقوع این نوع ازدواج ها وجود ندارد و از طرف دیگر، از نظر عرفی و شرعی موانع جدی پیش روی آن قرار دارد که این گونه ازدواج ها را با مشکلاتی به ویژه برای خانم ها رو به رو کند.

وی ضمن بیان این مطلب که به نظر می رسد این سبک زندگی مشکلات زیادی را برای خانم ها در بر دارد، گفت: زنان و دختران متضرران اصلی این شیوه زندگی هستند و در این ازدواج ها بیشترین آسیب را می بینند. به عنوان مثال در غرب اگر بچه ای از این ازدواج ها متولد شود هویت دارد. اما، مسلما در جامعه ایرانی به دلیل همان مسایل شرعی و عرفی بچه ها پذیرفته نمی شوند و هویت مشخصی نخواهند داشت و اگر به ویژه برای خانم ها مشکلاتی در این نوع زندگی پدید بیاید نه شرع و نه عرف مسوولیتی در قبال آن بر عهده نمی گیرد. بنابراین، به نظر می رسداین نوع ازدواج ها در کشور ما زنان را با آسیب های زیادی رو به رو خواهد کرد.

قوانین و عرف دست و پا گیر ازدواج
معیدفر گفت: البته، نکته ای وجود دارد که متاسفانه در کشور ما قوانین و عرف دست و پاگیری رو به روی افرادی که می خواهند ازدواج کنند قرار دارد و شاید یکی از دلایلی که این گونه ازدواج ها باب شده است فرار کردن از مراسم و مناسک دست و پاگیری باشد که امروزه در جامعه ما وجود دارد.

این جامعه شناس در ادامه بیان کرد: به نظر می رسد، صاحب نظران، متخصصان و مسوولان باید بررسی همه جانبه قرار دهند و این موضوع را هم از جهت مشکلاتی که برای جامعه به وجود می آورد و هم از جهت فرصت های احتمالی که ممکن است ایجاد کند بررسی کنند و بتوانند به یک الگوی مناسب عملی تری دست پیدا کنند. شرایط ازدواج در حال حاضر در کشورمان بسیار دشوار است. بار تکلف خانواده ها و هم جوانان بسیار بالاست و اینها باعث شده عدم تمایلی به ازدواج های رسمی در کشور ایجاد شود که می بینیم روز به روز سن تجرد در حال افزایش است. بنابراین، شاید رواج ازدواج سفید به عنوان راهی برای خروج از این بحران است.

واقعیتی به نام ازدواج سفید
معید فر افزود: این یک کار داوطلبانه است که در جامعه در حال رواج است و باید نسبت به آن نه با نگاه منفی بلکه به عنوان واقعیتی که باید مورد توجه قرار بگیرد و برای حل بحران های حوزه از آن استفاده شود، به کار گرفته شود.

او تصریح کرد: این موضوع که این رفتار نابهنجاری است یا نه قابل تامل است. در حال حاضر به دلیل عدم تطابق آن با عرف و شرع جامعه ما ممکن است امری ناهنجار تلقی شود، اما شاید از دید کسانی که اقدام به انجام آن می کنند نوعی راه حل تلقی شود. اما اینکه فی نفسه این امر نابهنجار است و یا پیامدهایی که در اثر آن به وجود می آید موجب ناهنجاری هایی می شود، محل مناقشه است. مانند فرزندانی که از این ازدواج ها به وجود می آید و دخترانی که در اثر این موضوع به مشکل برمی خورند و آینده خود را از دست می دهند.