رییس مرکز مطالعات استراتژیک و روابط بین الملل می گوید: به نظر می رسد تنها شیعیان هستند که هزینه های سیاسی، مالی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی بحران داعش در عراق را می پردازند.
به گزارش گروه راهبرد خبرگزاری دانا (داناخبر) عراق امروز در وضعیت بسیار نابسامان سیاسی – امنیتی قرار داد اما هنوز تحرک جدی از سوی دولت برای سامان بخشیدن به اوضاع مشاهده نشده است.
دیپلماسی ایرانی در گفت و گو با امیر موسوی، رییس مرکز مطالعات استراتژیک و روابط بین الملل به بررسی این موضوع پرداخت:
داعش همچنان به تحرکات خود ادامه می دهد. این در حالی است که گفته شده بود تا تشکیل دولت امکان توفیق در مقابل تروریست ها وجود دارد، اما اینگونه نشد. ارزیابی شما چیست؟
دولت جدید در شرایط ویژه ای تشکیل شد. از جمله اختلافات شدید بین گروه های شیعی، مجلس اعلا، مقتدی صدر و بیت آیت الله سیستانی، و آقای مالکی به وجود آمد که بخشی از درگیری ها پنهانی و بخشی دیگر علنی و جدی بود. از طرف دیگر می توان گفت که کلیه گروه ها سنی علیه دولت عراق متحد شدند. از طرفی داعش نیز وارد عراق شده و با تصرف موصل یک سوم عراق را تحت تصرف خود در آورده بود. در عین حال تهدیدات آمریکا نیز جدی و علنی بود. اوباما اعلام کرده بود که اگر دولت فراملی تشکیل نشود و مالکی کنار نرود، قرارداد امنیتی را اجرا نخواهد کرد. همزمان عملیات های ترورستی در بغداد، نجف، کربلا و جاهای مختلف انجام می شد. بنابراین شرایط ویژه و غیرعادی بود.
دولت العبادی در چنین شرایطی تشکیل شد. البته تصور می کنم دولت بر اساس شرایطی که باید تشکیل شود، ضعیف بوده است. از طرفی گروه اکثریت پارلمان که ائتلاف ملی بود می توانستند حداقل قید و شرط هایی برای تعویض آقای مالکی مطرح کنند و تا این اندازه به دیگر گروه ها امتیاز نمی دادند. امتیازی که دادند، تمام شدنی نیست.
هرچقدر امتیاز می دهند، باز گروه های اقلیت یا گروه هایی که به اندازه خودشان باید سهم داشته باشند، امتیاز بیشتری می خواهند. برای مثال یک گروه که تنها هفت نماینده در مجلس دارد، درخواست های آنها تقریبا به اندازه 50 درصد سهم در قدرت سیاسی است یا گروهی که حتی نماینده ای در مجلس ندارد، خواست هایی در حد دو یا سه وزیر دارند. امتیاز گیری همه گروه ها چند برابر شده است.
موضع گیری های کردها نیز مزید بر علت شده است. امتیازهایی که کردها درخواست می کنند غیرمعقول و غیرمنطقی است. تروریست ها هم از این شرایط سواستفاده می کنند. تا به امروز تکلیف دو وزارتخانه امنیتی مهم یعنی دفاع و کشور هنوز مشخص نشده است.
به نظرم بروز چنین شرایطی دارای علت هایی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. آنچه مهم بوده این است که حیدرالعبادی باید از سطح بالاتری برخورد کند. او می تواند بهتر با شرایط در خصوص تشکیل دولت و امتیازهایی که از او می خواهند، برخورد کند، اما اینگونه نیست. به نظر می رسد حیدالعبادی ضعیف برخورد می کند و متاسفانه نسبت به فشارهای آمریکا هم تسلیم است.
بحران سیاسی- امنیتی عراق و عملکرد مسوولان دولت و همچنین اقدامات داعش چه تاثیری بر طرح فدرالیسم می گذارد؟
در حال حاضر عملا عراق تقسیم شده است. کردها با دولت مرکزی هماهنگ نبوده و نفت را می فروشند، سهم خود را برداشته و چیزی به دولت مرکزی واریز نمی کنند. بدون برگزاری رفراندوم، کرکوک همچنان در دست آنهاست. بر اساس قانون اساسی باید برای تابعیت کرکوک رفراندوم برگزار شود. مرزهای کردستان کاملا در اختیار کردها بوده و ارتش هیچ نقشی ندارد.
رفت و آمدهای هیات های خارجی به منطقه اربیل بدون هماهنگی بغداد صورت می گیرد که این خلاف قانون اساسی است. این در حالی است که کردها امتیازهای بسیاری در دولت مرکزی دارند. آنها هم خودمختاری شبه مستقل داشته و هم پست ریاست جمهوری را در اختیار دارند.
استان های اهل تسنن نیز عملا از کنترل دولت مرکزی خارج شده است. قسمت های مهم عراق یعنی شمال غربی و غرب اهل تسنن بوده که در اختیار دولت مرکزی نیست. از طرفی نمایندگان مجلس اهل تسنن، با گرفتن امتیازات کامل در بغداد به کارهای خود ادامه می دهند. در عین کال وزاریی که از مناطق سنی نشین در دولت هستند، امتیازهای سطح بالایی از نظر مالی، سیاسی در اختیار دارند.
به نظر می رسد تنها شیعیان هستند که هزینه های سیاسی، مالی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی را می پردازند. چیزی از سهم نفت عاید آنها نمی شود. اکثر انفجارها در مناطق شیعی نشین است. سطح زندگی بسیاری از مناطق شیعی نشین مانند کربلا، نجف، بصره و دیگر جاها، بسیار پایین است. اکنون در عراق شیعیان حق دیگران را پرداخت می کنند اما هیچ چیزی از مناطق شعیی و کردها نصیبشان نمی شود. شرایط ناعادلانه ای حاکم است. این نیز به دلیل ضعف مدیریت مسوولان و احزاب شیعی است. این گروه ها ثابت کردند که چقدر ضعیف هستند و احساس ملی ندارند. از طرفی دخالت های بین المللی و منطقه ای نیز دخیل بوده است.
در حالی که برخی مناطق غرب در محاصره بود، رییس جمهور، نخست وزیر و یازده وزیر به مجمع عمومی سازمان ملل رفتند. مسوولان نسبت به شرایط فوق العاده بی تفاوت هستند. عراق دچار به هم ریختگی سیاسی- امنیتی شده است. تروریست ها در 60 کیلومتری بغداد هستند. فلوجه به طور کامل در اختیار تروریست ها قرار دارد. به نظرم اکنون عراق به یک عبدالملک الحوثی نیاز دارد تا وضعیت به هم ریختگی را سر و سامان دهد. در حال حاضر گروه های اقلیت کاملا با قطر، عربستان و آمریکا هماهنگ بوده و این وضعیت را در عراق به وجود می آورند.
طی روزهای اخیر، اخباری مبنی بر درگیری شبه نظامیان شیعی با اهل سنت منتشر شد. گفته شده این اقدام به تلافی اقدامات داعش و حمایت هایی که اهل سنت کرده اند، صورت می گیرد. تا چه این اخبار موثق است؟
چنین شایعاتی را رسانه های طرفدار عربستان و قطر در منطقه مطرح می کنند که طرفداران آنها در عراق هم کم نیستند. آنها ارتش را به عنوان میلیشیا حساب می کنند. در حال حاضر ارتش به مناطق سنی نشین، ممنوع الورود است. پس از آنکه آیت الله سیستانی فتوا بسیج عمومی برای مقابله با داعش را صادر کرد، مردم داوطلبانه برای حفظ تمامیت ارضی کشور جذب نیروهای نظامی شدند اما نحوه برخورد و عدم دادن تجهیزات و آموزش های لازم به آنها موجب دلسردی آنها شده و آنها به خانه های خود باز می گردند.
از طرفی در هر منطقه از عراق که نیروهایی توسط بسیج عمومی با داعش مبارزه می کنند، می گویند شیعی ضد سنی است. اکثر افرادی که با تروریست ها مبارزه می کنند، شیعی هستند، بنابراین چه باید بکنند؟ آیا عراق را باید در اختیار داعش قرار دهند؟ به نظر می رسد کل وضعیت عراق نیاز به غربالگری دارد. ارتش فاقد نهاد عقیدتی – سیاسی است. این ارتش توسط آمریکا تشکیل شد و نمی تواند هیچ کاری انجام دهد. به محض درگیری منطقه را خالی می کند. ارتش کمتر از پلیس است. ارتش با تمام تجهیزات و امکاناتش تنها به ایست بازرسی اکتفا می کند و در درگیری های میدانی ثابت شده که در هیچ نقطه ای موفق نبوده است. از این رو باید تحرک ویژه ای در عراق صورت گیرد. بنده پیشنهادی برای وضعیت عراق دارم. اینکه آیت الله سیستانی از عراق خارج شود و یک رهبریت عملی در عراق ایجاد کند. اکنون رهبران تروریست ها، سیاسیون و دینی ها در خارج از کشور هستند. ببینید آقای طارق الهاشمی چه دستوراتی از قطر صادر می کند. شیعیان هم باید حرکت جدیدی از نظر امنیتی و دینی انجام دهند. تا زمانی که آیت الله سیستانی در عراق بوده و شرایط ویژه است، از فتواهای او به خوبی استفاده نمی شود.
داعش روز به روز در حال گسترش بوده و هسته های خود را در بصره ایجاد کرده است. از این رو شخصیتی مانند الحوثی باید از عراق بیرون بیاید و تشکیلات جدیدی ایجاد کند. اکنون مردم هیچ حاکمیتی در عراق ندارند و فقط قربانی می شوند. باید تحولات بزرگی از نظر سیاسی، امنیتی و دینی با تشکیلات جدیدی در عراق ایجاد شود تا از این وضعیت خارج شود.
دیپلماسی ایرانی در گفت و گو با امیر موسوی، رییس مرکز مطالعات استراتژیک و روابط بین الملل به بررسی این موضوع پرداخت:
داعش همچنان به تحرکات خود ادامه می دهد. این در حالی است که گفته شده بود تا تشکیل دولت امکان توفیق در مقابل تروریست ها وجود دارد، اما اینگونه نشد. ارزیابی شما چیست؟
دولت جدید در شرایط ویژه ای تشکیل شد. از جمله اختلافات شدید بین گروه های شیعی، مجلس اعلا، مقتدی صدر و بیت آیت الله سیستانی، و آقای مالکی به وجود آمد که بخشی از درگیری ها پنهانی و بخشی دیگر علنی و جدی بود. از طرف دیگر می توان گفت که کلیه گروه ها سنی علیه دولت عراق متحد شدند. از طرفی داعش نیز وارد عراق شده و با تصرف موصل یک سوم عراق را تحت تصرف خود در آورده بود. در عین حال تهدیدات آمریکا نیز جدی و علنی بود. اوباما اعلام کرده بود که اگر دولت فراملی تشکیل نشود و مالکی کنار نرود، قرارداد امنیتی را اجرا نخواهد کرد. همزمان عملیات های ترورستی در بغداد، نجف، کربلا و جاهای مختلف انجام می شد. بنابراین شرایط ویژه و غیرعادی بود.
دولت العبادی در چنین شرایطی تشکیل شد. البته تصور می کنم دولت بر اساس شرایطی که باید تشکیل شود، ضعیف بوده است. از طرفی گروه اکثریت پارلمان که ائتلاف ملی بود می توانستند حداقل قید و شرط هایی برای تعویض آقای مالکی مطرح کنند و تا این اندازه به دیگر گروه ها امتیاز نمی دادند. امتیازی که دادند، تمام شدنی نیست.
هرچقدر امتیاز می دهند، باز گروه های اقلیت یا گروه هایی که به اندازه خودشان باید سهم داشته باشند، امتیاز بیشتری می خواهند. برای مثال یک گروه که تنها هفت نماینده در مجلس دارد، درخواست های آنها تقریبا به اندازه 50 درصد سهم در قدرت سیاسی است یا گروهی که حتی نماینده ای در مجلس ندارد، خواست هایی در حد دو یا سه وزیر دارند. امتیاز گیری همه گروه ها چند برابر شده است.
موضع گیری های کردها نیز مزید بر علت شده است. امتیازهایی که کردها درخواست می کنند غیرمعقول و غیرمنطقی است. تروریست ها هم از این شرایط سواستفاده می کنند. تا به امروز تکلیف دو وزارتخانه امنیتی مهم یعنی دفاع و کشور هنوز مشخص نشده است.
به نظرم بروز چنین شرایطی دارای علت هایی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. آنچه مهم بوده این است که حیدرالعبادی باید از سطح بالاتری برخورد کند. او می تواند بهتر با شرایط در خصوص تشکیل دولت و امتیازهایی که از او می خواهند، برخورد کند، اما اینگونه نیست. به نظر می رسد حیدالعبادی ضعیف برخورد می کند و متاسفانه نسبت به فشارهای آمریکا هم تسلیم است.
بحران سیاسی- امنیتی عراق و عملکرد مسوولان دولت و همچنین اقدامات داعش چه تاثیری بر طرح فدرالیسم می گذارد؟
در حال حاضر عملا عراق تقسیم شده است. کردها با دولت مرکزی هماهنگ نبوده و نفت را می فروشند، سهم خود را برداشته و چیزی به دولت مرکزی واریز نمی کنند. بدون برگزاری رفراندوم، کرکوک همچنان در دست آنهاست. بر اساس قانون اساسی باید برای تابعیت کرکوک رفراندوم برگزار شود. مرزهای کردستان کاملا در اختیار کردها بوده و ارتش هیچ نقشی ندارد.
رفت و آمدهای هیات های خارجی به منطقه اربیل بدون هماهنگی بغداد صورت می گیرد که این خلاف قانون اساسی است. این در حالی است که کردها امتیازهای بسیاری در دولت مرکزی دارند. آنها هم خودمختاری شبه مستقل داشته و هم پست ریاست جمهوری را در اختیار دارند.
استان های اهل تسنن نیز عملا از کنترل دولت مرکزی خارج شده است. قسمت های مهم عراق یعنی شمال غربی و غرب اهل تسنن بوده که در اختیار دولت مرکزی نیست. از طرفی نمایندگان مجلس اهل تسنن، با گرفتن امتیازات کامل در بغداد به کارهای خود ادامه می دهند. در عین کال وزاریی که از مناطق سنی نشین در دولت هستند، امتیازهای سطح بالایی از نظر مالی، سیاسی در اختیار دارند.
به نظر می رسد تنها شیعیان هستند که هزینه های سیاسی، مالی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی را می پردازند. چیزی از سهم نفت عاید آنها نمی شود. اکثر انفجارها در مناطق شیعی نشین است. سطح زندگی بسیاری از مناطق شیعی نشین مانند کربلا، نجف، بصره و دیگر جاها، بسیار پایین است. اکنون در عراق شیعیان حق دیگران را پرداخت می کنند اما هیچ چیزی از مناطق شعیی و کردها نصیبشان نمی شود. شرایط ناعادلانه ای حاکم است. این نیز به دلیل ضعف مدیریت مسوولان و احزاب شیعی است. این گروه ها ثابت کردند که چقدر ضعیف هستند و احساس ملی ندارند. از طرفی دخالت های بین المللی و منطقه ای نیز دخیل بوده است.
در حالی که برخی مناطق غرب در محاصره بود، رییس جمهور، نخست وزیر و یازده وزیر به مجمع عمومی سازمان ملل رفتند. مسوولان نسبت به شرایط فوق العاده بی تفاوت هستند. عراق دچار به هم ریختگی سیاسی- امنیتی شده است. تروریست ها در 60 کیلومتری بغداد هستند. فلوجه به طور کامل در اختیار تروریست ها قرار دارد. به نظرم اکنون عراق به یک عبدالملک الحوثی نیاز دارد تا وضعیت به هم ریختگی را سر و سامان دهد. در حال حاضر گروه های اقلیت کاملا با قطر، عربستان و آمریکا هماهنگ بوده و این وضعیت را در عراق به وجود می آورند.
طی روزهای اخیر، اخباری مبنی بر درگیری شبه نظامیان شیعی با اهل سنت منتشر شد. گفته شده این اقدام به تلافی اقدامات داعش و حمایت هایی که اهل سنت کرده اند، صورت می گیرد. تا چه این اخبار موثق است؟
چنین شایعاتی را رسانه های طرفدار عربستان و قطر در منطقه مطرح می کنند که طرفداران آنها در عراق هم کم نیستند. آنها ارتش را به عنوان میلیشیا حساب می کنند. در حال حاضر ارتش به مناطق سنی نشین، ممنوع الورود است. پس از آنکه آیت الله سیستانی فتوا بسیج عمومی برای مقابله با داعش را صادر کرد، مردم داوطلبانه برای حفظ تمامیت ارضی کشور جذب نیروهای نظامی شدند اما نحوه برخورد و عدم دادن تجهیزات و آموزش های لازم به آنها موجب دلسردی آنها شده و آنها به خانه های خود باز می گردند.
از طرفی در هر منطقه از عراق که نیروهایی توسط بسیج عمومی با داعش مبارزه می کنند، می گویند شیعی ضد سنی است. اکثر افرادی که با تروریست ها مبارزه می کنند، شیعی هستند، بنابراین چه باید بکنند؟ آیا عراق را باید در اختیار داعش قرار دهند؟ به نظر می رسد کل وضعیت عراق نیاز به غربالگری دارد. ارتش فاقد نهاد عقیدتی – سیاسی است. این ارتش توسط آمریکا تشکیل شد و نمی تواند هیچ کاری انجام دهد. به محض درگیری منطقه را خالی می کند. ارتش کمتر از پلیس است. ارتش با تمام تجهیزات و امکاناتش تنها به ایست بازرسی اکتفا می کند و در درگیری های میدانی ثابت شده که در هیچ نقطه ای موفق نبوده است. از این رو باید تحرک ویژه ای در عراق صورت گیرد. بنده پیشنهادی برای وضعیت عراق دارم. اینکه آیت الله سیستانی از عراق خارج شود و یک رهبریت عملی در عراق ایجاد کند. اکنون رهبران تروریست ها، سیاسیون و دینی ها در خارج از کشور هستند. ببینید آقای طارق الهاشمی چه دستوراتی از قطر صادر می کند. شیعیان هم باید حرکت جدیدی از نظر امنیتی و دینی انجام دهند. تا زمانی که آیت الله سیستانی در عراق بوده و شرایط ویژه است، از فتواهای او به خوبی استفاده نمی شود.
داعش روز به روز در حال گسترش بوده و هسته های خود را در بصره ایجاد کرده است. از این رو شخصیتی مانند الحوثی باید از عراق بیرون بیاید و تشکیلات جدیدی ایجاد کند. اکنون مردم هیچ حاکمیتی در عراق ندارند و فقط قربانی می شوند. باید تحولات بزرگی از نظر سیاسی، امنیتی و دینی با تشکیلات جدیدی در عراق ایجاد شود تا از این وضعیت خارج شود.
