یک تحلیلگر حوزه انرژی معتقد است هرچند عوامل سیاسی در کاهش قیمت نفت موثر بود اما نباید صرفا این واقعه را با نگاه سیاسی ارزیابی کرد.
گروه راهبرد خبرگزاری دانا (داناخبر) - فریدون برکشلی *: در چند ماه اخیر، بهای نفت خام در بازارهای جهانی به سرعت کاهش پیدا کرد. این کاهش کم سابقه و ابهام برانگیز قیمت نفت شرایطی را رقم زد که برخی از کشورهای تولید‌کننده نفت، از جمله تعدادی از اعضای اوپک، خواستار کاهش تولید جهانی نفت به منظور جلوگیری از تنزل بیشتر قیمت آن شدند اما با وجود این، صادرکنندگان بزرگ نفت از جمله عربستان، روسیه و آمریکا حاضر به کم کردن سهم خود در بازار برای حفظ ثبات قیمت نفت نشدند. در این خصوص وزیر نفت عربستان سعودی در مصاحبه‌ای اظهار کرد که در نظر ندارد سطح تولید کشورش را کاهش دهد ولو اینکه بهای جهانی نفت به بشکه‌ای ٢٠ دلار هم تنزل کند.
این اظهارات وی زمینه‌ای را فراهم کرد که کارشناسان بازار تحولات بازار جهانی نفت را بدون تحلیل و نگرشی منطقی، تماما سیاسی بخوانند. البته نمی‌توان انکار کرد که تغییرات قیمت نفت همواره پشت پرده سیاسی داشته و فقط ساختار بازار یعنی حجم عرضه و تقاضا قیمت نفت را تغییر نمی‌دهد؛ به عبارت دیگر در علت تحولات اخیر جهانی نفت همان ابهاماتی وجود دارد که در سال 2008 یعنی زمانی که قیمت نفت از 40 دلار به رقمی حدود 148 دلار رسید وجود داشت. در آن زمان هم ساختار بازار از تحول آن چندان حمایت نمی‌کرد اما کسی به دنبال علت این افزایش حبابی قیمت نفت نبود. اکنون نیز شرایط بازار نفت همان اندازه ابهام برانگیز است که سال 2008 بود.
لذا در وضعیت کنونی وجود هاله‌ای از ابهامات به ما اجازه نمی‌دهد که بگوییم به طور قطع چه عواملی و چه کسانی قیمت نفت را پایین کشیده‌اند اما می‌توان گفت که در این کاهش مجموعه‌ای از عوامل با ضریب خاصی دخیل بوده‌اند و در این میان مباحث سیاسی نیز در قرار گرفتن قیمت نفت بر مدار نزولی موثر بوده‌اند.
بازار اکنون در شرایطی قرار دارد که عرضه نفت از تقاضای آن به دلیل افزایش عرضه نفت از سوی روسیه و تولید نفت آمریکا از منابع غیر متعارف (شیل اویل) پیشی گرفته است. طرفداران کاهش تولید اوپک استدلال می‌کنند که عرضه وافر نفت عامل اصلی کاهش قیمت بوده است و اگر اعضای اوپک تولید خود را کاهش دهند بازار متعادل خواهد شد.
پیش از این یک بار تولیدکنندگان نفت عضو اوپک در سال 1985 برای بازگرداندن نفت به جایگاه قبلی خود سقف تولید اوپک را از 30 میلیون بشکه در روز به 14 میلیون بشکه رساندند و توانستند بازار را به ثبات بازگردانند اما اکنون شرایط متفاوت از قبل است.
تولید مازاد نفت در کشورهای غیر عضو اوپک و وجود ریشه‌های سیاسی در کاهش قیمت نفت شرایط را به گونه‌ای رقم زده است که نجات قیمت نفت تنها با کاهش سهم تولید اوپک ممکن نیست. در وضعیتی که عربستان دیپلماسی انرژی گمراه‌کننده‌ای را در پیش گرفته است و روسیه و آمریکا نیز هر روز حجم عرضه نفت خود را افزایش می‌دهند و حاضر به کاهش آن نیز نیستند تنها کاهش حجم تولید اعضای اوپک نمی‌تواند تاثیر چندانی داشته باشد.
از این‌رو به نظر می‌رسد که اگر قرار است قیمت نفت به ثبات برسد باید یک مسوولیت جمعی در میان تولیدکنندگان عضو و غیر عضو اوپک شکل بگیرد. در شرایط فعلی باید هم عرضه‌کنندگان بزرگ نفت غیر عضو اوپک نظیر روسیه و آمریکا و هم تولیدکنندگان بزرگ عضو نظیر عربستان به این اجماع برسند که سهم تولید خود را کم کنند.
اما عامل دیگری که از آن به عنوان عامل سیاسی هدایت‌کننده بازار نفت در شرایط فعلی یاد می‌شود اعمال فشار آمریکا و عربستان و متحدان آنها علیه ایران و روسیه و تلاش آنها برای حفظ منافع‌شان در خاورمیانه است.
خوشبختانه در شرایط فعلی فشار ناشی از تحولات بازار نفت بیش از آنکه به ایران تحمیل شود متوجه امریکا و روسیه است چرا که حجم صادرات نفت ایران بسیار کم است و ما کمترین آسیب را از کاهش قیمت نفت خواهیم دید.
*تحلیلگر بین‌المللی انرژی
منبع: ایران
