معاون پژوهش و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان:
معاون پژوهش و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان گفت: در آیین‌نامه جدید بنیاد «شناسایی و پشتیبانی از دانش‌آموختگان برتر دانشگاهی» برنامه‌ریزی شده تا از توان آنان در محیط‌های تخصصی در قالب طرح‌های پژوهشی، فنّاورانه، فرهنگی و مدیریتی در چارچوب نظام وظیفه استفاده شود.
به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا (دانا خبر) دکتر غلامعلی منتظر؛ معاون پژوهش و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی این بنیاد، ضمن بیان اینکه نگاه به موضوع نخبگان در بنیاد تغییر کرده است، گفت: تغییر ساختار و تغییر مقررات و آیین‌نامه‌های بنیاد در راستای اهداف تعیین شده سند راهبردی در امور نخبگان است. در نگاه جدید، بنیاد ملی نخبگان از یک نهاد رفاهی به یک نهاد هدایتگر و توانمندکننده در حال تبدیل شدن است.وی افزود: در دوره جدید، بنیاد نهادی حاکمیتی سیاستگذار و هدایت‌کننده در حوزه منابع انسانی برگزیدۀ کشور و در نهایت نظارت‌کننده است. چشم‌انداز بنیاد ملی نخبگان تحقق فرمایش مقام معظم رهبری یعنی «سپردن مدیریت تحول کشور به نخبگان» است.
دکتر منتظر با اشاره به اینکه برای پیشرفت کشور باید قطارهای مختلف علم، فناوری، اقتصاد، مدیریت و غیره با سرعت حرکت کنند، خاطر نشان کرد: نقش بنیاد ملی نخبگان در واقع، تربیت، توانمندسازی و هدایتگری لوکوموتیوران‌هایی است که این واگن‌ها را به دنبال خود بکشند. بدین معنا بنیاد نقش مهمی در توسعۀ منابع انسانی برتر کشور در جهت تحقق اهداف توسعۀ ملی برعهده دارد.
بازنگری در معماری بنیاد ملی نخبگان بر اساس سند راهبردی کشور
معاون پژوهش و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان با تأکید بر اینکه بازنگری جدید در معماری بنیاد ملی نخبگان بر سند راهبردی کشور در امور نخبگان استوار است، اظهار داشت: سند راهبردی در امور نخبگان به خواست رهبر فرزانۀ انقلاب و مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است به همین دلیل پشتوانۀ ملی خوبی دارد. تغییر در معماری بنیاد ملی نخبگان ناظر بر چند حوزه بوده است: ابتدا تغییر مقررات و ضوابط متناسب با روح حاکم بر سند، دوم تغییر ساختار بنیاد که شروع شده و به زودی بنیاد ساختار جدید خود را پیدا خواهد کرد، و سوم تلاش برای ایجاد فرهنگی نو مبتنی بر توازن حق و تکلیف در اجتماعات نخبگانی و تأکید بر اینکه همۀ ما به واسطه توانایی‌هایی که خداوند کریم به ما ارزانی داشته و به واسطۀ فرصت‌هایی که کشور برایمان مهیا کرده در مقابل این همه نعمات و رزق‌های الهی، مسئولیم و باید آن را در راه خدا برای خدمت به نظام اسلامی انفاق کنیم.
دکتر منتظر منشأ توسعه را ذهن توسعه یافته دانست و عنوان کرد: رفتن به سمت دیدگاه جدید نیازمند فرهنگ جدید است، نمی‌توان فرهنگ نادرست را، در زمان کم اصلاح کرد بلکه باید تلاش کرد فرهنگ جدید و این چرخش بینش در حوزه نخبگانی صورت پذیرد. این چرخش بینش از بنیاد ملی نخبگان آغاز و به جامعه تسری خواهد یافت.
وی با تأکید بر لزوم نگاه نسلی در حوزه نخبگان گفت: در موضوع منابع انسانی باید نگاه دراز مدت و نسلی داشت. با این نگاه می‌توان انتظار داشت در چند دهه آینده مسؤولان کشور افرادی باشند که در فرایند توانمندسازی نخبگان و صاحبان استعداد برتر رشد کرده و برای اثرگذاری مثبت در جامعه آماده هستند. نگاه نسلی به موضوع نخبگان در حال حاضر کار بسیار سختی است چراکه همزمان با تغییرات محتوایی و ساختاری، بنیاد باید مخاطب بیرونی خود را نیز تحت حمایت قرار دهد؛ البته دستاوردهای خوبی حاصل شده است اما تا قله راه زیادی در پیش‌رو است؛ این تغییرات با همکاری همه مسؤلان بنیاد شکل گرفته است که بخش مهمی از آنها انجام شده است و بخش دیگر نیز در حال انجام است.
معاون پژوهش و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه باید هر یک از ساحت‌های اجتماعات نخبگانی و نیازهای هر اجتماع شناسایی شوند، افزود: به عنوان نمونه در جامعه دانشگاهی سه اجتماع نخبگانی وجود دارد: اجتماع دانشجویان، اجتماع دانش‌آموختگان و اجتماع استادان؛ که هر کدام از این اجتماعات با توجه به شرایط خاص خود اقتضائات خاصی دارند و بنیاد موظف است زمینۀ مناسب برای رشد، ارتقا و اثرگذاری هر اجتماع را فراهم آورد.
وی در ادامه اظهار داشت: بنیاد ملی نخبگان در پی توانمندسازی دانشجو برای رشد بیش از پیش و اثرگذاری مثبت است و در موضوع اعضای هیات علمی بیشتر به دنبال فراهم کردن شرایط در جهت اثرگذاری این افراد در جامعه تخصصی مرتبط با آنان است.
دکتر منتظر با عنوان اینکه یکی از اجتماعات نخبگانی مهم اجتماع دانش‌آموختگان برتر در مقاطع مختلف کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری است، بیان کرد: فعالیت‌های نخبگانی دانشجو در دوره تحصیل در ساحت‌های آموزشی، پژوهشی و فناورانه و فرهنگی- اجتماعی است و به همین دلیل در پایان دوره تحصیل، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ملاک شناسایی دانش‌آموختگان برتر مجموع فعالیت‌های افراد در دوران تحصیل
وی مجموع فعالیت‌های نخبگان افراد را ملاک اصلی برای انتخاب دانش‌آموخته برتر عنوان کرد و ادامه داد: برای شناسایی دانش‌آموختگان برتر ملاک اصلی مجموع فعالیت‌های افراد در طول دوران تحصیل است که مصادیق آنها در مقررات جدید لحاظ شده است. فرد پس از جمع امتیازهای خود که از مجموع فعالیت‌های نخبگانی در طول دوران تحصیل کسب شده است، با دیگر همتایان خود سنجیده می‌شود و در صورت کسب رتبه، می‌تواند از تسهیلات در نظر گرفته شده برای دانش‌آموخته برتر برخوردار شود؛ در این مورد نیز بنیاد از نگاه تک‌بعدی مبرا شده است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: طبق آیین‌نامه دانش‌آموختگان، دانشگاه‌ها به دو دسته دانشگاه‌های برتر و سایر دانشگاه‌ها تقسیم شده‌اند. دانش‌آموختگان دانشگاه‌های برتر با یکدیگر سنجیده می‌شوند و ارزشیابی فعالیت‌های نخبگانی در سه زمینه آموزشی، پژوهشی- فناورانه، فرهنگی-اجتماعی در دانشگاه محل تحصیل افراد انجام می‌پذیرد. به همین دلیل بنیاد برای هر یک از این دانشگاه‌ها سهمیه‌ای را در نظر خواهد گرفت تا خود دانشگاه، به عنوان مرجع اصلی تربیت دانش‌آموختگان، برترین‌های خود را در هر یک از مقاطع تحصیلی معرفی کند.
معاون پژوهش و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان گفت: مجموع تسهیلاتی که برای افراد در نظر گرفته شده است در دو دسته «توانمندسازی و هدایت» و «اشتغال‌زایی و اثرگذاری» تقسیم بندی شده است.
دکتر منتظر ادامه داد: در حوزه هدایت و توانمندسازی چهار تسهیل قرار گرفته است: 1- ادامه تحصیل 2- پسادکتری (ویژه دانش‌آموختگان دوره دکتری) 3- نظام وظیفه تخصصی 4- تسهیلات فرهنگی.
وی افزود: اگر دانش‌آموخته کارشناسی ارشد قصد ادامه تحصیل داشته باشد می‌تواند از بورس ادامه تحصیل شهید احدی استفاده کند. به عبارت دیگر شخص متقاضی استفاده از بورس ادامه تحصیل، با ارایه درخواست خود، در زمره متقاضیان استفاده از بورس تحصیلی قرار می‌گیرد و در صورت کسب رتبه لازم می‌تواند از این بورس استفاده کند. از طرف دیگر بنیاد ملی نخبگان تعاملات لازم با وزارت علوم، همچنین وزارت بهداشت را انجام داده است و هزینه تحصیل این افراد در دوره دکتری از سوی بنیاد به دانشگاه‌ها پرداخت خواهد شد.
معاون پژوهش و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان پیرامون تسهیل دوره پسا دکتری عنوان کرد: دوره پسادکتری ویژه دانش‌آموختگان برتر دوره دکتری نیز که تحت عنوان جایزه شهید چمران اعطا می‌شود در این دسته قرار گرفته است. فرد می‌تواند در یک دوره یک و حداکثر دو ساله زیر نظر استاد میزبان در یکی از دانشگاه‌ها به فعالیت علمی بپردازد که البته برخورداری از این تسهیل نیز منوط به کسب رتبه لازم در مقایسه با دیگر متقاضیان استفاده از این تسهیل است. طبق این آئین‌نامه استاد میزبان باید در مرتبه دانشیاری به بالا و دارای سوابق علمی برجسته مورد تائید بنیاد ملی نخبگان باشد. بنابراین با این شیوه اجرا، عملا استاد برجسته نیز مورد حمایت قرار خواهد گرفت، زیرا امکان پذیرش پژوهشگر پسادکتری را برای توسعه فعالیت‌های علمی‌شان خواهند داشت، ضمن اینکه حق‌الزحمه پژوهشگر پسادکتری معادل حقوق استادیار به علاوه حق بیمه توسط بنیاد ملی نخبگان پرداخت می‌شود تا علاوه بر گذراندن دوره‌ای علمی بتوانند از حقوق و سابقه‌کار نیز بهره‌مند شوند.
افزایش سهیمه خدمت نظام وظیفه تخصصی نخبگان
دکتر منتظر با اشاره به تسهیل «خدمت نظام وظیفه تخصصی» گفت: بنیاد ملی نخبگان تسهیلات جدیدی برای افزایش سهمیۀ خدمت نظام وظیفۀ دانش‌آموختگان برتر دانشگاه‌های کشور و نیز استفاده از توانایی‌های تخصصی برگزیدگان دانشگاهی در خدمت نظام وظیفه به تصویب رسانده است. در آیین‌نامه جدید، دانش‌آموختگان برتر دوره کارشناسی ارشد و دکتری می‌تواند درخواست خود را برای گذراندن دوره نظام وظیفه تخصصی ارایه دهند. دو اتفاق مهم در حال رخ دادن است: اول اینکه با توجه به رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب مبنی بر «سعۀ دایره نخبگانی» بنیاد تعداد افراد مشمول این تسهیل را به شدت افزایش داده است و نکته دوم اینکه طی جلسات متعدد با ستاد کل نیروهای مسلح برنامه‌ریزی جدیدی در حال انجام است که مشمولان بتوانند فعالیت تحقیقاتی جدی را در مدت خدمت نظام وظیفه در مدتی حدود نیم دورۀ خدمت سایر مشمولان انجام دهند و به این ترتیب خدمت نظام وظیفه تخصصی خود را به پایان برسانند، ضمن اینکه نهادهای دیگر (به جز نهادهای وابسته به وزارت دفاع) نیز می‌توانند از خدمات تخصصی دانش‌آموختگان برتر برخوردار شوند.
وی افزود: انتخاب افراد در دانشگاه‌های برتر (دانشگاه‌های دارای سهمیه) توسط خود دانشگاه انجام می‌پذیرد. دانش‌آموختگان سایر دانشگاه‌ها نیز می‌توانند درخواست خود را به بنیاد نخبگان استان محل تحصیل خود ارایه دهند و پس از بررسی سوابق فعالیت‌های نخبگانی این افراد، و در صورت کسب امتیازات لازم می‌توانند از تسهیل نظام وظیفه تخصصی برخوردار شوند؛ این اقدام به دلیل نگاه ملی بنیاد به موضوع نخبگان است. افراد باید احساس کنند اگر تلاش کنند، بدون در نظر گرفتن محل تحصیل و سکونت خود می‌توانند از تسهیلات بنیاد استفاده کنند و این تسهیلات فقط مخصوص عده‌ای معدود و دانشگاه‌های بزرگ نیست.
نکته مهم این است که نگاه بنیاد به این موضوع استفاده از توانمندی تخصصی برجستگان علمی دانشگاه‌هاست تا بدین ترتیب کشور از دانش و توان آنها بهره‌مند شود و از سوی دیگر آنان نیز در طی دوره خدمت نظام وظیفه به درکی جدید از مسایل واقعی کشور دست یابند به همین دلیل هدف معافیت از خدمت نیست که اصالتا در قاموس تلاش و جهاد علمی معنا ندارد بلکه هدفمند کردن و اثرگذارکردن دوران نظام وظیفه است و طبعا در پایان دوره هم به مشمولان کارت پایان خدمت (و نه معاف از خدمت) اعطا می‌شود. این نگاه منبعث از نگرش توانمندسازی و هدایتگری بنیاد است. مدت خدمت نظام وظیفه تخصصی کمتر از نصف مدت نظام وظیفه معمولی نیست و افراد باید در طول این مدت، پروژه مورد نیاز کشور را با اولویت نیازهای دفاعی (که طیف گسترده‌ای از نیازهای کشور را در بر‌می‌گیرد) به انجام برسانند. نکته مهم دیگر این است که دانشجویان دوره دکتری نیز پس از دفاع موفقیت آمیز از طرح پژوهشی رساله (پروپوزال) می توانند از این تسهیل بهره‌مند شوند.
معاون پژوهش و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان در ادامه از اعطای وام خرید مسکن به دانش‌آموختگان برتر و اعطای ودیعه مسکن به دانشجویان برتر خبر داد و گفت: یکی از اقدامات گذشته بنیاد ملی نخبگان پرداخت وام خرید مسکن به دانشجویان صاحب استعداد برتر بود؛ با این اقدام دانشجو از همان ابتدای قرار گرفتن در مسیر علم و دانش با مسئله مالی روبرو می‌شد و به جای تمرکز روی پیشرفت علمی، درگیر مسائل مالی می‌شد که هم تاثیر منفی بر وی و هم بر خانواده‌اش داشت. در دور جدید وام خرید مسکن به دانش‌آموختگان برتر پرداخت خواهد شد. هدیه ازدواج، کمک هزینه حج عمره، کمک هزینه سفرهای گردشگری نیز از دیگر تسهیلات بنیاد ملی نخبگان برای دانش‌آموختگان برتر است که همگی در سبد تسهیلات فرهنگی قرار دارند.
وی پیرامون تسهیلات در نظر گرفته شده برای بحث اشتغال و اثرگذاری نخبگان در جامعه اظهار داشت: در زمینه اشتغال و اثرگذاری نخبگان نیز، تسهیلاتی برای ترغیب افراد به ایجاد شرکت دانش‌بنیان و یا یک بنگاه نوآورانه و کارآفرینی؛ به تعبیر دیگر گسترش اشتغال در فضای غیردولتی در نظر گرفته شده است. به این ترتیب اگر دانش‌آموخته برتر (در تمامی دوره‌ها) قصد فعالیت در شرکت و یا نهاد صنعتی و فناورانه مورد تائید بنیاد را داشته باشد، در سال اول 70 درصد، در سال دوم 50 درصد و در سال سوم 30 درصد حقوق خود به علاوه هزینه بیمه از بنیاد دریافت خواهد کرد. به منظور جلوگیری از مهاجرت دانش‌آموختگان برتر از شهرستان‌ها به تهران و کلان‌شهرهای دیگر، در صورت اشتغال این افراد در استان محل سکونت خود 10 درصد به اعداد فوق اضافه خواهد شد. از طرفی اگر شرکت و یا نهاد غیردولتی محل اشتغال دانش‌آموخته برتر، دانش‌بنیان باشد 10 درصد دیگر نیز به این اعداد اضافه خواهد شد. به این ترتیب اگر دانش‌آموخته برتر در شرکت دانش‌بنیان محل سکونت خود مشغول کار شود در سال اول 90 درصد، سال دوم 70 درصد و در سال سوم 50 درصد حقوق او به علاوه حق بیمه توسط بنیاد ملی نخبگان پرداخت خواهد شد. این امر به این معناست که روح حاکم بر آیین‌نامه دانش‌آموختگان برتر اشتغال غیردولتی افراد در استان محل سکونت خود است.
دکتر منتظر در ادامه گفت: تسهیل دیگری که برای دانش‌آموختگان برتر در نظر گرفته شده است، اشتغال در دانشگاه است. به همین منظور در وهله اول تعداد دانشگاه‌های مقصد افزایش یافته است و بنیاد در این حوزه نگاه ملی دارد؛ چراکه اگر ضعفی در دانشگاه‌های مختلف وجود داشته باشد می‌توان آن را با حضور دانش‌آموختگان برتر برطرف کرد. بنابراین هر موسسه آموزشی، پژوهشی و فناورانه‌ای می‌تواند دانش‌آموخته برتر را به عنوان عضو هیئت علمی بپذیرد. در این مورد چون فرآیند استخدام افراد از طریق بنیاد ملی نخبگان پیگیری می‌شود، موسسات موظف هستند جواب قطعی را حداکثر ظرف دو ماه اعلام کنند. نکته دیگر اینکه اگر دانشگاه با درخواست دانش‌آموخته برتر به عنوان عضو هیئت علمی موافقت کند، 250میلیون ریال راتبه پژوهشی به فرد و همین مقدار به دانشگاه پرداخت خواهد شد؛ بدین ترتیب با پذیرش دانش‌آموختگان برتر دورۀ دکتری، دانشگاه از مجموعا 500 میلیون ریال راتبۀ سالانه بنیاد برخوردار خواهد شد که برای آغاز فعالیت‌های علمی استادی نو ورود و تجهیز آزمایشگاه پژوهشی او سهم به سزایی خواهد داشت.
علاوه بر این تسهیلات، مبلغ سه میلیارد ریال نیز در قالب وام برای تأسیس شرکت دانش‌بنیان به فرد تعلق می‌گیرد.
وی افزود: آخرین تسهیل در نظرگرفته شده در حوزه اشتغال و اثرگذاری جذب دانش‌آموختگان برتر به عنوان کارمند در دستگاه‌های دولتی است. طبق مصوبه هیئت وزیران اگر دانش‌آموخته برتری در دستگاه دولتی جذب شود در یک رده بالاتر نسبت به دیگر هم ترازان خود قرار می‌گیرد، ساعت کار او شناور خواهد بود، فرصت بیشتری برای پژوهش برای او در نظر گرفته خواهد شد و علاوه بر آن می‌تواند از امکانات بهتری برای تصدی پست‌های مدیریتی بهره‌مند شود.
معاون پژوهش و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان ادامه داد: تسهیلات جدید از ابتدای سال 1394 در سراسر کشور اجرایی خواهد شد و دانشگاه‌ها و نیز بنیادهای استانی سهمی جدی و اساسی در اجرای آن خواهند داشت.
دکتر منتظر در ادامه افزود: تقریبا همه آنچه در سند مورد توجه بوده است مانند سعه نخبگانی، تنوع تسهیلات، هدفمند کردن تسهیلات و توانمند کردن افراد برای اثرگذاری مثبت در آئین‌نامه لحاظ شده است. علاوه بر آن طبق تصویب هیئت امنا، بنیاد مجاز است بر اساس اختیارات قانونی خود و با همکاری سایر نهادها و دستگاه‌های اجرایی تسهیلات دیگری برای تحقق اهداف سند راهبردی کشور در امور نخبگان در نظر بگیرد.
وی پیرامون نحوه سهمیه‌بندی دانشگاه‌ها گفت: سهمیه هر دانشگاه در حال بررسی است و طبعا باید طی جلساتی آیین‌نامه جدید را برای مسؤلان دانشگاه‌ها و بنیادهای استانی تشریح کنیم.
وی در پایان با تأکید بر اینکه هر فرد از زمان دانش‌آموختگی تا مدت سه سال بعد مشمول این آیین‌نامه می‌شود و می‌تواند از تسهیلات در نظر گرفته شده در آن استفاده کند، خاطر نشان کرد: تمام تلاش بنیاد بر کوچک ماندن است چراکه بنیاد برای رسیدن به اهداف خود نیازمند کوچک ماندن و در عین حال چالاکی، چابکی و متفکر بودن است. بنیاد نهادی حاکمیتی است که باید در شان سیاستگذار و راهبر در میدان حضور داشته باشد و با استفاده از همه امکانات کشور و همکاری نهادها و دستگاه‌های ملی، محیطی را برای شناسایی، هدایت و اثرگذاری نخبگان کشور فراهم آورد.
