یک دیپلمات پیشین کشورمان بر لزوم تحول در الگوی رابطه ایران با کشورهای آمریکای لاتین برای پویایی بیشتر این مناسبات تاکید کرد.
گروه راهبرد خبرگزاری دانا (داناخبر) - مهدی فاخری *: دولت یازدهم اولویت سیاست خارجی خود را به ترتیب مشخص کرده است؛ توسعه روابط ابتدا با کشورهای همسایه، دوم کشورهای مسلمان، سوم کشورهای در حال توسعه، چهارم کشورهای غیرمتخاصم و سپس کشورهای متخاصم.براساس این تعریف، ونزوئلا با توجه به بعد مسافت و سایر مولفه‌های سیاسی و اقتصای و فرهنگی در گروه سوم جای می‌گیرد.
اما از طرف دیگر ایران و ونزوئلا مشخصا یک رابطه 2 جانبه و چند جانبه با یکدیگر دارند. در روابط 2 جانبه ایران و ونزوئلا، بیشتر تعاملات مالی و سیاسی در دستور کار قرار دارد. در بعد اقتصادی، رابطه 2 جانبه محدود به طرح‌هایی بوده است که شرکت‌های ایرانی اعم از خصوصی و دولتی بر مبنای آن در ونزوئلا فعال هستند اما با توجه به مشخصه بازار با 2 مشکل رو به رو هستند؛ مشکل اول کاهش دائمی ارزش بولیوار (واحد پول ملی ونزوئلا) در برابر سایر ارزهای جهان و مشکل دوم ثابت ماندن قیمت‌های محصولات و خدمات شرکت‌های ایرانی. این مشکلات در نهایت شرکت‌ها را با این سوال مواجه کرد که آیا این سرمایه‌گذاری از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است یا اینکه بیشتر حمایت سیاسی و نیاز سیاسی منجر به ورود این شرکت‌ها به بازار اقتصادی ونزوئلا شده است زیرا سرمایه‌گذاری اگر از نظر منطق اقتصادی، مقرون به صرفه شود طبیعتا شرکت‌های بیشتری را به دنبال خود خواهد کشید و منجر به یک روابط پایدار و با دوام می‌شود اما اگر این همکاری‌ها تحت فشار سیاسی صورت گیرد به محض آنکه انگیزه سیاسی از بین رود یا کاهش یابد آن روابط هم از بین خواهد رفت.
در بعد سیاسی، روابط 2 جانبه ایران و ونزوئلا در زمان دولت احمدی‌نژاد بیشتر شد البته مناسبات دو طرف در زمان آقای خاتمی شروع شد ولی در زمان احمدی نژاد به اوج رسید و نحوه این رفت و آمدها به نحوی بود که به این روابط بیش از آنچه باید بها داده شد و همین مساله باعث شد که این دیدگاه شکل گیرد که روابط ایران و امریکای لاتین در حال یک تحول عظیم است. حال آنکه روابط ایران و امریکای لاتین در سه بعد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دچار تحول چندانی نشده است که ذکر نکاتی چند در این باره ضروری است:
- در بعد سیاسی پس از آنکه نئوکان‌ها در آمریکا به قدرت رسیدند، مواضع خصمانه بوش علیه ایران و کشورهای امریکای لاتین باعث شد که یک گرایش چپ درآمریکای لاتین از طریق انتخابات پا گیرد و به یکباره در 9 کشور آمریکای لاتین، چپگراها به حکومت رسیدند و این مساله به لحاظ سیاسی نزدیکی مواضع را با ایران ایجاد کرد.
- از منظر اقتصادی باید گفت که متاسفانه الگوی حاکم بر روابط ایران و آمریکای لاتین با الگوی قبل از انقلاب تفاوتی نکرده است. به این معنا که ایران قبل از انقلاب اسلامی از برزیل و آرژانتین محصولات کشاورزی وارد می‌کرد و الان هم اگر واردات سه میلیاردی ایران و آمریکای لاتین را مورد توجه قرار دهیم، تقریبا 8/2 میلیارد این واردات به محصولات کشاورزی اختصاص دارد. بنابراین در حوزه اقتصادی هم تنوع‌سازی به وجود نیامده است. سرمایه گذاری‌های دیگر هم وجود داشته است که چندان با راندمان بازار متناسب نبوده است.
روابط فرهنگی ایران و ونزوئلا نیز دچار تحول جدی نشده است که البته در این مساله، بعد مسافت عامل مهمی بوده است. در این خصوص، مبادله توریسم صورت نگرفته یا خیلی محدود بوده است. آشنایی زیادی با فرهنگ‌ها و ادبیات حوزه آمریکای لاتین به وجود نیامده لذا قرابت فرهنگی هم آن‌طوری که باید حاصل نشده است.
نگرش واقع بینانه و خردورزانه ایجاب میکند تا دریابیم که مناسبات ایران با آمریکای لاتین و مشخصا ونزوئلا از چه اولویتی برخوردار است. حال آنکه در هر دو طرف ایران و ونزوئلا تغییراتی به واسطه تغییر دولت‌ها، شرایط اقتصادی جهان و مساله تحریم‌ها به وجود آمده است. بحران مالی بین‌المللی آنچنان ابعاد گسترده‌ای داشته که حتی کشورهایی که خیلی متصل به اقتصاد جهانی نبوده‌اند هم از آن تاثیر گرفته‌اند. ضمن آنکه تحریم‌ها علیه ایران و رویکرد نیمه تحریم‌ها علیه ونزوئلا در کنار مشکلات مالی، زیست محیطی و سایر مسایل سیاسی و اجتماعی باعث شده است روابط کشورها با رویکرد جدید دولت ایران که مبتنی بر نگاه هزینه - منفعت است، تنظیم شود و همین منجر به آن شده که شرایط امروز در مناسبات ایران و نزوئلا نسبت به دوره دولت نهم و دهم فضای متفاوتی پیدا کند.
*دیپلمات سابق ایران در مکزیک
منبع: ایران
