آموزش ترکیبی به عنوان روش متشکل از کلاس سنتی و دوره آموزش مجازی در سه رشته پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی مقطع دکتری عمومی تدوین و برای اجرا به دانشگاه های علوم پزشکی ابلاغ شد.
به گزارش خبرگزاری دانا، دکتر باقر لاریجانی معاون آموزشی وزارت بهداشت در نامه ای به روسای دانشگاه های علوم پزشکی «آیین نامه آموزش ترکیبی در دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی)» مصوب شصت و سومین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی را ابلاغ کرد.
این آیین نامه در راستای بهره مندی از فضای مجازی و به منظور ارتقای کیفی و کمی آموزش عالی تدوین شده است.
لاریجانی در ابلاغ این آیین نامه تاکید کرده است توسعه آموزش مجازی در حوزه علوم پزشکی از جمله محورهایی است که در تدوین برنامه های تحول و نوآوری در آموزش پزشکی مورد توجه ویژه قرار گرفته و در همین راستا دانشگاه علوم پزشکی مجازی در زمینه های مختلف با دانشگاه های علوم پزشکی کشور همکاری می کند.
آموزش ترکیبی (Blended learning) به عنوان موج دوم آموزش های مجازی شناخته شده و از جمله روش هایی است که در دنیا مورد توجه قرار گرفته و آمیخته ای از کلاس های سنتی و دوره های آموزش مجازی است که می تواند فارغ از محدودیت های مکانی و زمانی، هزینه های آموزش را کاهش داده و در نهایت موجب ارتقای عدالت در نظام آموزشی کشور شود.
در همین راستا آیین نامه آموزش ترکیبی در دوره های دکترای عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) تدوین و در شصت و سومین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی در تاریخ ۹ خرداد ۹۵ مصوب شد.
معاون آموزشی وزارت بهداشت از دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی متولی تربیت دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) خواسته است با همکاری دانشگاه علوم پزشکی مجازی کشور مفاد این آیین نامه را اجرا کنند.
جزئیات آیین نامه آموزش ترکیبی در دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی)
در ماده اول این آیین نامه، یادگیری ترکیبی تعریف شده است که بر اساس آن یادگیری ترکیبی (Blended learning) یک راهبرد آموزشی با بهره گیری از روش های آموزش چهره به چهره (Face-to-face) (حضوری) و آموزش الکترونیکی (E-learning) (غیرحضوری) است.
استفاده از این راهکار آموزشی در دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) باید منطبق با مقررات در یک «سامانه مدیریت یادگیری» (management System-LMS learning) استاندارد و مورد تایید طراحی و ارائه شوند.
بر اساس ماده ۲، آموزش الکترونیکی در دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) شامل صرفا دروس نظری یا آن بخش از دروسی است که ماهیت عملی، کارگاهی یا آموزش در عرصه، کارآموزی و کارورزی را ندارند.
ارائه دروس معارف اسلامی به صورت آموزش ترکیبی یا الکترونیکی نیز در صورت تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی بلامانع است.
تبصره- آموزش بخش نظری دروس عملی به صورت الکترونیکی، تنها در صورت برگزاری دوره عملی درس به صورت حضوری مجاز است.
ارائه دروس مجازی حداکثر ۶۰ درصد کل ساعات آموزش دروس نظری
در ماده ۳ میزان ساعات مجاز آموزشی یادگیری ترکیبی اعلام شده است. بر این اساس حداکثر ۶۰ درصد کل ساعات آموزش از هر درس نظری پایه یا تخصصی دارای شرایط لازم در دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) می تواند به شکل الکترونیکی ارائه شود.
ویژگی های محتوای درس، از جمله نیاز به محیط چند رسانه ای برای یادگیری بهتر، میزان تمرین و تکرار لازم برای یادگیری و حجم مطالب نظری در تصمیم گیری برای ارائه بخشی از محتوا به صورت الکترونیکی نقش تعیین‌کننده خواهد داشت.
بر اساس تبصره این ماده، تا چهار هفدهم (۴/۱۷) ساعات درسی هر درس نظری پایه و تخصصی می تواند صرفا با مصوبه شورای آموزشی دانشکده ذیربط (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) به صورت الکترونیکی ارائه شود.
چنانچه استاد مسئول درس متقاضی ارائه حجم بیشتری از درس به صورت الکترونیکی باشد، بایستی موضوع برای اجرا در هر نیمسال تحصیلی پس از تایید در شورای آموزشی دانشکده به تصویب شورای آموزشی دانشگاه برسد.
امکان ارائه دروس عمومی دانشگاهها به صورت الکترونیک
ماده ۴ این آیین نامه به دروس عمومی اختصاص دارد. بر اساس این ماده دروس عمومی و یا پیش نیاز دانشگاهی به شرط مراعات سایر مواد این آیین نامه و با تایید شورای آموزشی دانشگاه می تواند کاملا به صورت الکترونیکی ارائه شود.
در این صورت حفظ ارتباط استاد و دانشجو در قالب تشکیل جلسات حضوری پرسش و پاسخ، تمرین و رفع اشکال برای این دروس (حداقل ۳۰ درصد ساعات یا یک بار در ماه) در طول نیمسال تحصیلی و یا بهره گیری از امکانات و روش های یادگیری الکترونیکی (E-learning) برای پاسخگویی به سوالات دانشجویان توسط مدرس درس الزامی است.
ماده ۵ به حجم و متحوای دروس پرداخته است که بر اساس آن عنوان، حجم و محتوای دروس فوق در سامانه آموزش الکترونیکی باید مشخص و متناسب با برنامه آموزشی مصوب دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) و منابع آزمون های جامع باشد.
بر اساس ماده ۶ لازم است شناسنامه یا طرح دروس نظری پایه و تخصصی- شامل مقررات مربوط به درس و دانشجو، مسئول (طراح و مدرسین) هدف‌ها، سرفصل، ساعات و بودجه بندی عناوین درس، راهنمای مطالعه، تکالیف، روش ارزیابی پیشرفت تحصیلی و آزمون (ها) - قبل از برگزاری درس به تصویب شورای آموزشی دانشکده برسد.
تبصره ۱- تعیین روند بررسی و تایید شناسنامه یا طرح دروس عمومی دوره پزشکی عمومی بر عهده دانشگاه علوم پزشکی مجازی کشور است.
تبصره ۲-به منظور پایش و ارزشیابی برنامه های ترکیبی لازم است دانشگاه ها در ابتدای هر سال تحصیلی فهرست و مشخصات دروس پایه و تخصصی که طبق مجوز شورای آموزشی ارائه می شود را جهت بررسی و تایید نهایی به دبیرخانه شورای آموزشی ذیربط (شورای آموزش پزشکی عمومی، شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی یا شورای آموزش داروسازی و تخصصی، حسب مورد) اعلام کنند.
طبق ماده ۷ آیین نامه لازم است نام اعضای هیات علمی مسئول و پاسخگوی درس قبل از شروع نیمسال تحصیلی یا چرخش (های) مربوطه بر روی پایگاه اینترنتی دانشگاه، دانشکده و یا گروه آموزشی مربوطه اعلام شود.
بر اساس ماده ۸ نیز برنامه زمانی درس و آزمون (ها) قبل از شروع نیمسال تحصیلی یا چرخش (های) مربوطه باید بر روی پایگاه اینترنتی دانشگاه، دانشکده و یا گروه آموزشی مربوطه اعلام شود.
برگزاری آزمون های پایانی و تجمعی به صورت حضوری
ماده ۹ به بخش آزمون اختصاص دارد که بر اساس آن، برای اطمینان از انطباق هویت پاسخ دهنده به سوالات با هویت دانشجو لازم است آزمون های پایانی و تجمعی (Summative) به صورت حضوری انجام گیرد.
بر اساس ماده ۱۰ آیین نامه ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانشجو در درس ترکیبی بر اساس میزان مشارکت در کلاس‌های حضوری، فعالیت در سامانه آموزش الکترونیکی، انجام تکالیف و پروژه های درسی و نتایج امتحانات طول درس و پایانی درس خواهد بود و استاد هر درس مرجع اصلی ارزیابی دانشجو خواهد بود.
تبصره- بهتر است هر درس ترکیبی حداقل یک تکلیف زمان دار داشته باشد که دانشجویان در طول نیمسال تحصیلی آن را انجام داده و به استاد مربوطه تحویل دهند. شرح تکلیف دانشجویان و زمان ارائه آن باید در شناسنامه درس به روشنی ذکر شده باشد.
طبق ماده ۱۱ لازم است در پایان هر نیمسال تحصیلی، برگزاری درس از نظر قابلیت دستیابی، سرعت، محتوا، چگونگی آزمون توسط گروه آموزشی مورد ارزیابی قرار گیرد و نتیجه آن بر روی پایگاه اینترنتی دانشکده اعلام شود.
تبصره-پایش و تغییر دروس فوق در سامانه آموزش الکترونیکی باید متناسب با تغییرات قانونی در برنامه آموزشی مصوب، منابع آزمون‌های جامع و بازخوردهای ارزیابی پایان هر درس انجام گیرد و بر روی پایگاه اینترنتی دانشکده اعلام شود.
بر اساس ماده ۱۲ فعالیت دانشجویان در دروس ترکیبی بایستی توسط استاد مربوطه و با رهگیری در سامانه آموزش الکترونیکی انجام گیرد.
ماده ۱۳ به بازنگری آموزش ترکیبی می پردازد و بر اساس این ماده لازم است آموزش دروس ترکیبی حداقل یک بار در هر ۵ سال و حسب ضرورت مفاد تبصره ماده ۱۱ این آیین نامه توسط دانشکده مجری دوره، مورد بازنگری قرار گیرد و متناسب با نیاز نظام سلامت، شرایط بومی، درخواست ها و نتایج و بازخوردهای اجرایی بر اساس الگوهای جهانی ارتقا کیفیت یابد.
تبصره ۱- در دانشگاه هایی که دارای «سامانه مدیریت یادگیری» (management System-LMS learning) استاندارد و مورد تایید هستند اجرای آموزش مجازی در دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) می تواند توسط واحد مربوطه در دانشگاه انجام گیرد و گزارش ارزیابی جهت اعتباربخشی به دبیرخانه شورای آموزش ذیربط (شورای آموزش پزشکی عمومی، شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی یا شورای آموزش داروسازی و تخصصی، حسب مورد) ارسال شود.
امکان واگذاری امور فنی به واحدهای آموزش الکترونیک و دانشکده های مجازی
تبصره ۲-در صورت موافقت دانشکده کلیه عملیات مدیریت سامانه آموزش الکترونیکی، تولید محتوای الکترونیکی (مطابق مصوبات شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی) و امور فنی و رایانه ای می تواند به یکی از واحدهای آموزش الکترونیکی (از راه دور) دانشگاه ها (مانند دانشکده های مجازی Virtual school، گروه آموزشی مجازی یا مراکز یادگیری الکترونیکی) با شرکت های دانش بنیان آموزشی مورد تایید واگذار شود.
بدیهی است مسئولیت علمی و آموزشی مدرس، گروه آموزشی و دانشکده قابل واگذاری نیست.
بر اساس ماده ۱۴ اعضای هیات علمی متقاضی استفاده از این آیین نامه لازم است حداقل دوره ICDL و یک کارگاه آموزش الکترونیکی را در مراکز معتبر و مورد تایید گذرانده باشند.
ماده ۱۵ بر این نکته تاکید می کند که سایر مقررات مربوط به استانداردها، برنامه، آیین نامه و دستورالعمل های دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) در آموزش دروس مربوطه جاری خواهند بود.
این آیین نامه از ۹ خرداد ۹۵ تصویب و ابلاغ شده و از تاریخ ابلاغ قابل اجرا است.
این آیین نامه در راستای بهره مندی از فضای مجازی و به منظور ارتقای کیفی و کمی آموزش عالی تدوین شده است.
لاریجانی در ابلاغ این آیین نامه تاکید کرده است توسعه آموزش مجازی در حوزه علوم پزشکی از جمله محورهایی است که در تدوین برنامه های تحول و نوآوری در آموزش پزشکی مورد توجه ویژه قرار گرفته و در همین راستا دانشگاه علوم پزشکی مجازی در زمینه های مختلف با دانشگاه های علوم پزشکی کشور همکاری می کند.
آموزش ترکیبی (Blended learning) به عنوان موج دوم آموزش های مجازی شناخته شده و از جمله روش هایی است که در دنیا مورد توجه قرار گرفته و آمیخته ای از کلاس های سنتی و دوره های آموزش مجازی است که می تواند فارغ از محدودیت های مکانی و زمانی، هزینه های آموزش را کاهش داده و در نهایت موجب ارتقای عدالت در نظام آموزشی کشور شود.
در همین راستا آیین نامه آموزش ترکیبی در دوره های دکترای عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) تدوین و در شصت و سومین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی در تاریخ ۹ خرداد ۹۵ مصوب شد.
معاون آموزشی وزارت بهداشت از دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی متولی تربیت دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) خواسته است با همکاری دانشگاه علوم پزشکی مجازی کشور مفاد این آیین نامه را اجرا کنند.
جزئیات آیین نامه آموزش ترکیبی در دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی)
در ماده اول این آیین نامه، یادگیری ترکیبی تعریف شده است که بر اساس آن یادگیری ترکیبی (Blended learning) یک راهبرد آموزشی با بهره گیری از روش های آموزش چهره به چهره (Face-to-face) (حضوری) و آموزش الکترونیکی (E-learning) (غیرحضوری) است.
استفاده از این راهکار آموزشی در دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) باید منطبق با مقررات در یک «سامانه مدیریت یادگیری» (management System-LMS learning) استاندارد و مورد تایید طراحی و ارائه شوند.
بر اساس ماده ۲، آموزش الکترونیکی در دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) شامل صرفا دروس نظری یا آن بخش از دروسی است که ماهیت عملی، کارگاهی یا آموزش در عرصه، کارآموزی و کارورزی را ندارند.
ارائه دروس معارف اسلامی به صورت آموزش ترکیبی یا الکترونیکی نیز در صورت تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی بلامانع است.
تبصره- آموزش بخش نظری دروس عملی به صورت الکترونیکی، تنها در صورت برگزاری دوره عملی درس به صورت حضوری مجاز است.
ارائه دروس مجازی حداکثر ۶۰ درصد کل ساعات آموزش دروس نظری
در ماده ۳ میزان ساعات مجاز آموزشی یادگیری ترکیبی اعلام شده است. بر این اساس حداکثر ۶۰ درصد کل ساعات آموزش از هر درس نظری پایه یا تخصصی دارای شرایط لازم در دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) می تواند به شکل الکترونیکی ارائه شود.
ویژگی های محتوای درس، از جمله نیاز به محیط چند رسانه ای برای یادگیری بهتر، میزان تمرین و تکرار لازم برای یادگیری و حجم مطالب نظری در تصمیم گیری برای ارائه بخشی از محتوا به صورت الکترونیکی نقش تعیین‌کننده خواهد داشت.
بر اساس تبصره این ماده، تا چهار هفدهم (۴/۱۷) ساعات درسی هر درس نظری پایه و تخصصی می تواند صرفا با مصوبه شورای آموزشی دانشکده ذیربط (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) به صورت الکترونیکی ارائه شود.
چنانچه استاد مسئول درس متقاضی ارائه حجم بیشتری از درس به صورت الکترونیکی باشد، بایستی موضوع برای اجرا در هر نیمسال تحصیلی پس از تایید در شورای آموزشی دانشکده به تصویب شورای آموزشی دانشگاه برسد.
امکان ارائه دروس عمومی دانشگاهها به صورت الکترونیک
ماده ۴ این آیین نامه به دروس عمومی اختصاص دارد. بر اساس این ماده دروس عمومی و یا پیش نیاز دانشگاهی به شرط مراعات سایر مواد این آیین نامه و با تایید شورای آموزشی دانشگاه می تواند کاملا به صورت الکترونیکی ارائه شود.
در این صورت حفظ ارتباط استاد و دانشجو در قالب تشکیل جلسات حضوری پرسش و پاسخ، تمرین و رفع اشکال برای این دروس (حداقل ۳۰ درصد ساعات یا یک بار در ماه) در طول نیمسال تحصیلی و یا بهره گیری از امکانات و روش های یادگیری الکترونیکی (E-learning) برای پاسخگویی به سوالات دانشجویان توسط مدرس درس الزامی است.
ماده ۵ به حجم و متحوای دروس پرداخته است که بر اساس آن عنوان، حجم و محتوای دروس فوق در سامانه آموزش الکترونیکی باید مشخص و متناسب با برنامه آموزشی مصوب دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) و منابع آزمون های جامع باشد.
بر اساس ماده ۶ لازم است شناسنامه یا طرح دروس نظری پایه و تخصصی- شامل مقررات مربوط به درس و دانشجو، مسئول (طراح و مدرسین) هدف‌ها، سرفصل، ساعات و بودجه بندی عناوین درس، راهنمای مطالعه، تکالیف، روش ارزیابی پیشرفت تحصیلی و آزمون (ها) - قبل از برگزاری درس به تصویب شورای آموزشی دانشکده برسد.
تبصره ۱- تعیین روند بررسی و تایید شناسنامه یا طرح دروس عمومی دوره پزشکی عمومی بر عهده دانشگاه علوم پزشکی مجازی کشور است.
تبصره ۲-به منظور پایش و ارزشیابی برنامه های ترکیبی لازم است دانشگاه ها در ابتدای هر سال تحصیلی فهرست و مشخصات دروس پایه و تخصصی که طبق مجوز شورای آموزشی ارائه می شود را جهت بررسی و تایید نهایی به دبیرخانه شورای آموزشی ذیربط (شورای آموزش پزشکی عمومی، شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی یا شورای آموزش داروسازی و تخصصی، حسب مورد) اعلام کنند.
طبق ماده ۷ آیین نامه لازم است نام اعضای هیات علمی مسئول و پاسخگوی درس قبل از شروع نیمسال تحصیلی یا چرخش (های) مربوطه بر روی پایگاه اینترنتی دانشگاه، دانشکده و یا گروه آموزشی مربوطه اعلام شود.
بر اساس ماده ۸ نیز برنامه زمانی درس و آزمون (ها) قبل از شروع نیمسال تحصیلی یا چرخش (های) مربوطه باید بر روی پایگاه اینترنتی دانشگاه، دانشکده و یا گروه آموزشی مربوطه اعلام شود.
برگزاری آزمون های پایانی و تجمعی به صورت حضوری
ماده ۹ به بخش آزمون اختصاص دارد که بر اساس آن، برای اطمینان از انطباق هویت پاسخ دهنده به سوالات با هویت دانشجو لازم است آزمون های پایانی و تجمعی (Summative) به صورت حضوری انجام گیرد.
بر اساس ماده ۱۰ آیین نامه ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانشجو در درس ترکیبی بر اساس میزان مشارکت در کلاس‌های حضوری، فعالیت در سامانه آموزش الکترونیکی، انجام تکالیف و پروژه های درسی و نتایج امتحانات طول درس و پایانی درس خواهد بود و استاد هر درس مرجع اصلی ارزیابی دانشجو خواهد بود.
تبصره- بهتر است هر درس ترکیبی حداقل یک تکلیف زمان دار داشته باشد که دانشجویان در طول نیمسال تحصیلی آن را انجام داده و به استاد مربوطه تحویل دهند. شرح تکلیف دانشجویان و زمان ارائه آن باید در شناسنامه درس به روشنی ذکر شده باشد.
طبق ماده ۱۱ لازم است در پایان هر نیمسال تحصیلی، برگزاری درس از نظر قابلیت دستیابی، سرعت، محتوا، چگونگی آزمون توسط گروه آموزشی مورد ارزیابی قرار گیرد و نتیجه آن بر روی پایگاه اینترنتی دانشکده اعلام شود.
تبصره-پایش و تغییر دروس فوق در سامانه آموزش الکترونیکی باید متناسب با تغییرات قانونی در برنامه آموزشی مصوب، منابع آزمون‌های جامع و بازخوردهای ارزیابی پایان هر درس انجام گیرد و بر روی پایگاه اینترنتی دانشکده اعلام شود.
بر اساس ماده ۱۲ فعالیت دانشجویان در دروس ترکیبی بایستی توسط استاد مربوطه و با رهگیری در سامانه آموزش الکترونیکی انجام گیرد.
ماده ۱۳ به بازنگری آموزش ترکیبی می پردازد و بر اساس این ماده لازم است آموزش دروس ترکیبی حداقل یک بار در هر ۵ سال و حسب ضرورت مفاد تبصره ماده ۱۱ این آیین نامه توسط دانشکده مجری دوره، مورد بازنگری قرار گیرد و متناسب با نیاز نظام سلامت، شرایط بومی، درخواست ها و نتایج و بازخوردهای اجرایی بر اساس الگوهای جهانی ارتقا کیفیت یابد.
تبصره ۱- در دانشگاه هایی که دارای «سامانه مدیریت یادگیری» (management System-LMS learning) استاندارد و مورد تایید هستند اجرای آموزش مجازی در دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) می تواند توسط واحد مربوطه در دانشگاه انجام گیرد و گزارش ارزیابی جهت اعتباربخشی به دبیرخانه شورای آموزش ذیربط (شورای آموزش پزشکی عمومی، شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی یا شورای آموزش داروسازی و تخصصی، حسب مورد) ارسال شود.
امکان واگذاری امور فنی به واحدهای آموزش الکترونیک و دانشکده های مجازی
تبصره ۲-در صورت موافقت دانشکده کلیه عملیات مدیریت سامانه آموزش الکترونیکی، تولید محتوای الکترونیکی (مطابق مصوبات شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی) و امور فنی و رایانه ای می تواند به یکی از واحدهای آموزش الکترونیکی (از راه دور) دانشگاه ها (مانند دانشکده های مجازی Virtual school، گروه آموزشی مجازی یا مراکز یادگیری الکترونیکی) با شرکت های دانش بنیان آموزشی مورد تایید واگذار شود.
بدیهی است مسئولیت علمی و آموزشی مدرس، گروه آموزشی و دانشکده قابل واگذاری نیست.
بر اساس ماده ۱۴ اعضای هیات علمی متقاضی استفاده از این آیین نامه لازم است حداقل دوره ICDL و یک کارگاه آموزش الکترونیکی را در مراکز معتبر و مورد تایید گذرانده باشند.
ماده ۱۵ بر این نکته تاکید می کند که سایر مقررات مربوط به استانداردها، برنامه، آیین نامه و دستورالعمل های دوره های دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) در آموزش دروس مربوطه جاری خواهند بود.
این آیین نامه از ۹ خرداد ۹۵ تصویب و ابلاغ شده و از تاریخ ابلاغ قابل اجرا است.
