هر چند که تاکنون طرح های فراوانی در زمینه مدیریت آب در کشور اجرا شده، اما تجریه اجرای چنین راهبردهایی نشانگر آن است، زمانی می توان از موفقیت سخن به میان آورد که به درستی نقش مردم و دولت در زمینه اجرای برنامه مشخص شده باشد.
به گزارش خبرگزاری دانا، رسانه های دیداری، شنیداری و نوشتاری در دو دهه گذشته در زمینه فراگیر شدن بحران آب در جامعه پیام های فراوانی به مخاطبان عرضه کردند، اما واقعیت های موجود جامعه و کاهش متوسط سرانه آب تجدید پذیر کشور، حکایت از آن دارد که راهبرد کارشناسان این بخش با موفقیت مواجه نشده است.
«محمد حاج‌رسولی‌ها» مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران سال گذشته در نشست حکمرانی آب،چالش‌ها و راهکارها گفت: میزان آب تجدیدپذیر در دهه هفتاد حدود 130 میلیارد متر مکعب بود که اکنون به 100 میلیارد متر مکعب رسیده است.
تبلیغات رسانه ای، هشدار به مشترکین پرمصرف و قطع آب آنان، از جمله برنامه هایی بوده که در دو دهه پیش در زمینه مدیریت و صرفه جویی در مصرف آب اجرا شده است.
** آدرس غلط هدر رفت آب
یکی از مهمترین مشکلاتی که در زمینه بحران آب در ایران وجود دارد پافشاری بر کاهش میزان مصرف آب در بخش خانگی است؛ بخشی که براساس آمار اعلام شده از سوی مسئولان وزارت نیرو و مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تنها مصرف کننده هشت درصد از آب های موجود کشور است. این در حالی است که 90 درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی و 2 درصد آن در بخش صنعت مورد استفاده قرار می گیرد.
در این زمینه «مهدی میرزایی» کارشناس منابع آب در گفت و گو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، اظهار کرد : تهدید به قطع آب مشترکان پرمصرف در شرایط کنونی نمی تواند نسخه ای شفابخش برای بحران آب باشد زیرا با قطع کامل مصرف آب خانگی، تنها به میزان هشت درصد در آب های موجود صرفه جویی خواهد شد.
او گفت: اگر برنامه صرفه جویی در مصرف آب خانگی در دستور کار قرار گیرد و مشترکان پرمصرف را تا مدتی از آب خانگی محروم کنیم، اتفاقی نخواهد افتاد. در حالی که توجه به مدیریت مصرف آب در بخش های دیگر می تواند تا اندازه ای ما را در کنترل بحران آب یاری کند.
این کارشناس حوزه آب در ادامه به مهم ترین راهبرد مدیریت آب اشاره کرد و گفت: مدیریت و صرفه جویی در مصرف آب بخش کشاورزی بهترین و به صرفه ترین راهبرد ممکن است زیرا براساس امارهای موجود بیش از 90 درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود.
** راهبرد برای فریب
«اسماعیل کهرم» کارشناس حوزه محیط زیست دیگر کارشناسی بود که در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا به آسیب شناسی برنامه های صرفه جویی در مصرف آب پرداخت.
او گفت: اگر راهبردی در زمینه مدیریت مصرف آب در کشور در دستور کار قرار گیرد باید مبتنی بر کنترل و نگهداری آب جاری کشور در بخش هایی مانند کشاورزی باشد. زیرا مصرف خانگی سهم ناچیزی از هدر رفت آب را به خود اختصاص داده است.
این کارشناس حوزه محیط زیست با اشاره به اینکه سد سازی یکی از مهمترین طرح ها برای نگهداری آب جاری کشور است ، گفت : راهبرد سد سازی در کشور موفق نبوده زیرا میزان تبخیر آب این سدها به نسبت آب های جاری زیاد است.
وی گفت: هر ساله یک چهارم آب موجود در کشور در پشت سدها تبخیر می شود . با این شرایط از 120 میلیارد مکعب آب کشور در سال، تنها 90 میلیارد متر معکب باقی خواهد ماند که از این میزان بیش از 90 درصد آن در بخش کشاورزی مصرف خواهد شد.
کهرم در پاسخ به پرسش ایرنا در زمینه تبلیغات رسانه ای و برنامه های دولت در مدیریت آب خانگی گفت: هر چند که برخی از دست اندرکاران اعتقاد دارند هزینه آب خانگی نسبت به بخش صنعت و کشاورزی زیاد است، اما برنامه های مدیریتِ مصرف آب در بخش خانگی، راهبردی برای فریب و فراموشی بحران آب است زیرا اگر تمام مصرف آب خانگی هم کنار بگذاریم باز نمی توان در مدیریت این مایه حیات موفق بود.
این کارشناس حوزه محیط زیست گفت: در دو دهه پیش همواره هشدار و برنامه هایی در زمینه کم آبی در کشور اجرا شده اما شیوه مدیریت این برنامه ها در طول زمان قانع کننده و باور پذیر نبوده است. تا زمانی که مردم بحران بی آبی و کم آبی را حس نکنند نمی توان انتظار داشت که فرهنگ سازی لازم در زمینه بحران آب شکل گیرد.
وی در زمینه چگونگی فرهنگ سازی مدیریت مصرف آب گفت: زمانی که بحث مدیریت آب در کشورهای انگلستان و آمریکا مورد بررسی قرار می گیرد، با وجود 9 ماه بارش در این کشورها، راهبرد های آنان نسبت به ایران که دو سوم آن خشک است جامع و کاربردی تر می باشد. در ایران راهبردی مناسبی که برای عامه مردم باور پذیر باشد وجود ندارد تا زمانی که مردم نبود آب را به صورت جدی لمس نکنند نمی توان انتظار داشت که مدیریت در بخش مصرف شکل گیرد.
** مدیریت همگانی مصرف آب
مدیریت مصرف آب و پیشگیری از بحران های ناشی از آن یکی از برنامه هایی است که نیازمند به همدلی و همراهی مردم و دولت می باشد.پیش فرض های ذهنی در شرایط کنونی بر این مولفه استوار است که برنامه های دولت برای مصرف آب، آمرانه و مردم کمتر به آنها روی خوش نشان می دهند. این تقابل ذهنی دولت و مردم در زمینه مدیریت مصرف آب، موجب شده تا برنامه های صرفه جویی در بخش های مختلف آن چنان که باید کارساز واقع نشود.
اگر نقش شهروندان، بخش کشاورزی و صاحبان صنعت در حوزه مدیریت آب به فراموشی سپرده شود به یقین هیچ برنامه ای به هدف های از پیش تعین شده نخواهد رسید. برای نهادینه شدن الگوی درست مصرف آب در بخش کشاورزی، خانگی و صنعت لازم است برنامه ای جامع با 2 ویژگی خاص تدوین شود.
در طراحی این برنامه نخست فرهنگ حاکم بر جامعه مورد توجه قرار گیرد. اگر برنامه های اجرایی در زمینه مصرف آب در کشور با فرهنگ و پیش زمینه های فکری مردم هم خوانی نداشته باشد ذهنیت مردم به این سمت خواهد رفت که برنامه مدیریت آب دولت و مسولان در قالب دستورات آمرانه است.در بخش دوم این برنامه باید اولویت بر فرهنگ سازی باشد. اگر فرهنگ سازی در زمینه مصرف درست آب شکل گیرد هم مردم به اهمیت آن پی برده و هم احساس خطر در زمینه وقوع بحران آب و کم آبی در وجود آنان نهادینه می شود.
«محمد حاج‌رسولی‌ها» مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران سال گذشته در نشست حکمرانی آب،چالش‌ها و راهکارها گفت: میزان آب تجدیدپذیر در دهه هفتاد حدود 130 میلیارد متر مکعب بود که اکنون به 100 میلیارد متر مکعب رسیده است.
تبلیغات رسانه ای، هشدار به مشترکین پرمصرف و قطع آب آنان، از جمله برنامه هایی بوده که در دو دهه پیش در زمینه مدیریت و صرفه جویی در مصرف آب اجرا شده است.
** آدرس غلط هدر رفت آب
یکی از مهمترین مشکلاتی که در زمینه بحران آب در ایران وجود دارد پافشاری بر کاهش میزان مصرف آب در بخش خانگی است؛ بخشی که براساس آمار اعلام شده از سوی مسئولان وزارت نیرو و مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تنها مصرف کننده هشت درصد از آب های موجود کشور است. این در حالی است که 90 درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی و 2 درصد آن در بخش صنعت مورد استفاده قرار می گیرد.
در این زمینه «مهدی میرزایی» کارشناس منابع آب در گفت و گو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، اظهار کرد : تهدید به قطع آب مشترکان پرمصرف در شرایط کنونی نمی تواند نسخه ای شفابخش برای بحران آب باشد زیرا با قطع کامل مصرف آب خانگی، تنها به میزان هشت درصد در آب های موجود صرفه جویی خواهد شد.
او گفت: اگر برنامه صرفه جویی در مصرف آب خانگی در دستور کار قرار گیرد و مشترکان پرمصرف را تا مدتی از آب خانگی محروم کنیم، اتفاقی نخواهد افتاد. در حالی که توجه به مدیریت مصرف آب در بخش های دیگر می تواند تا اندازه ای ما را در کنترل بحران آب یاری کند.
این کارشناس حوزه آب در ادامه به مهم ترین راهبرد مدیریت آب اشاره کرد و گفت: مدیریت و صرفه جویی در مصرف آب بخش کشاورزی بهترین و به صرفه ترین راهبرد ممکن است زیرا براساس امارهای موجود بیش از 90 درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود.
** راهبرد برای فریب
«اسماعیل کهرم» کارشناس حوزه محیط زیست دیگر کارشناسی بود که در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا به آسیب شناسی برنامه های صرفه جویی در مصرف آب پرداخت.
او گفت: اگر راهبردی در زمینه مدیریت مصرف آب در کشور در دستور کار قرار گیرد باید مبتنی بر کنترل و نگهداری آب جاری کشور در بخش هایی مانند کشاورزی باشد. زیرا مصرف خانگی سهم ناچیزی از هدر رفت آب را به خود اختصاص داده است.
این کارشناس حوزه محیط زیست با اشاره به اینکه سد سازی یکی از مهمترین طرح ها برای نگهداری آب جاری کشور است ، گفت : راهبرد سد سازی در کشور موفق نبوده زیرا میزان تبخیر آب این سدها به نسبت آب های جاری زیاد است.
وی گفت: هر ساله یک چهارم آب موجود در کشور در پشت سدها تبخیر می شود . با این شرایط از 120 میلیارد مکعب آب کشور در سال، تنها 90 میلیارد متر معکب باقی خواهد ماند که از این میزان بیش از 90 درصد آن در بخش کشاورزی مصرف خواهد شد.
کهرم در پاسخ به پرسش ایرنا در زمینه تبلیغات رسانه ای و برنامه های دولت در مدیریت آب خانگی گفت: هر چند که برخی از دست اندرکاران اعتقاد دارند هزینه آب خانگی نسبت به بخش صنعت و کشاورزی زیاد است، اما برنامه های مدیریتِ مصرف آب در بخش خانگی، راهبردی برای فریب و فراموشی بحران آب است زیرا اگر تمام مصرف آب خانگی هم کنار بگذاریم باز نمی توان در مدیریت این مایه حیات موفق بود.
این کارشناس حوزه محیط زیست گفت: در دو دهه پیش همواره هشدار و برنامه هایی در زمینه کم آبی در کشور اجرا شده اما شیوه مدیریت این برنامه ها در طول زمان قانع کننده و باور پذیر نبوده است. تا زمانی که مردم بحران بی آبی و کم آبی را حس نکنند نمی توان انتظار داشت که فرهنگ سازی لازم در زمینه بحران آب شکل گیرد.
وی در زمینه چگونگی فرهنگ سازی مدیریت مصرف آب گفت: زمانی که بحث مدیریت آب در کشورهای انگلستان و آمریکا مورد بررسی قرار می گیرد، با وجود 9 ماه بارش در این کشورها، راهبرد های آنان نسبت به ایران که دو سوم آن خشک است جامع و کاربردی تر می باشد. در ایران راهبردی مناسبی که برای عامه مردم باور پذیر باشد وجود ندارد تا زمانی که مردم نبود آب را به صورت جدی لمس نکنند نمی توان انتظار داشت که مدیریت در بخش مصرف شکل گیرد.
** مدیریت همگانی مصرف آب
مدیریت مصرف آب و پیشگیری از بحران های ناشی از آن یکی از برنامه هایی است که نیازمند به همدلی و همراهی مردم و دولت می باشد.پیش فرض های ذهنی در شرایط کنونی بر این مولفه استوار است که برنامه های دولت برای مصرف آب، آمرانه و مردم کمتر به آنها روی خوش نشان می دهند. این تقابل ذهنی دولت و مردم در زمینه مدیریت مصرف آب، موجب شده تا برنامه های صرفه جویی در بخش های مختلف آن چنان که باید کارساز واقع نشود.
اگر نقش شهروندان، بخش کشاورزی و صاحبان صنعت در حوزه مدیریت آب به فراموشی سپرده شود به یقین هیچ برنامه ای به هدف های از پیش تعین شده نخواهد رسید. برای نهادینه شدن الگوی درست مصرف آب در بخش کشاورزی، خانگی و صنعت لازم است برنامه ای جامع با 2 ویژگی خاص تدوین شود.
در طراحی این برنامه نخست فرهنگ حاکم بر جامعه مورد توجه قرار گیرد. اگر برنامه های اجرایی در زمینه مصرف آب در کشور با فرهنگ و پیش زمینه های فکری مردم هم خوانی نداشته باشد ذهنیت مردم به این سمت خواهد رفت که برنامه مدیریت آب دولت و مسولان در قالب دستورات آمرانه است.در بخش دوم این برنامه باید اولویت بر فرهنگ سازی باشد. اگر فرهنگ سازی در زمینه مصرف درست آب شکل گیرد هم مردم به اهمیت آن پی برده و هم احساس خطر در زمینه وقوع بحران آب و کم آبی در وجود آنان نهادینه می شود.
