عشایرنشینی با طعم زندگی مدرن

به گزارش خبرگزاری دانا، انسان در طول تاریخ تاکنون سه نظام اجتماعی کوچ نشینی، روستانشینی و شهرنشینی را با شرایط اقتصادی،فرهنگی و سیاسی گوناگون تجربه کرده که به سبب توانایی محدود نظام قبلی در رفع نیازهای بشر، نظام اجتماعی جدید پا گرفته است.

در حال حاضر زندگی عشایری و شیوه کوچ نشینی به عنوان اولین نظام اجتماعی جامعه بشری در تمامی ابعاد اقتصادی و اجتماعی خود با افول روبه رو شده است.

از سوی برنامه ریـزان و متخصصان با هدف ارتقای کیفیت این شیوه از زندگی راهبردهای گوناگونی ارائه شده که طرح اسکان عشایر از جمله راهبردهایی است که از قرن بیستم تاکنون در ایـن زمینـه ارائه و بـه مرحله اجرا درآمده است.

اسکان عشایر، یکجانشین شدن عشایری است که در حال کوچ فصلی، از محلی به محل دیگر برای امرار معاش در تکاپو هستند. 

اسکان گروه های عشایری راهبرد پذیرفته شده جهانی برای حل مشکلات عشایر است. 

اسکان عشایر از جمله طرح هایی است که قبل و بعد از انقلاب اسلامی در ایران به اجرا در آمده و در هر دوره حساسیت هایی به همراه داشته است.

فروپاشـی سـاختار و نظام های ایلی ناشی از علل اجتماعی و سیاسی در دهه های اخیر ، تخریب و کاهش روزافزون مراتع در سطح کشور از لحاظ کمی و کیفی، برخوردارنبودن بسیاری از کودکان و جوانـان عشایر از مزایـای آمـوزش و پــرورش مناسب به دلیل ماهیت زنـدگی متحرک، فقـدان برخـورداری از امکانات بهداشتی و درمانی، تجاوز جامعـه شهرنشین و روستانشین به ایل راهها و مسیرهای کوچ سنتی عشایر و در تنگنا قرار گرفتن آنها به هنگـام کـوچ، آسیب پذیری شیوه زندگی کوچ نشینی در مقابل حوادث و بلایای طبیعی، مقرون به صرفه نبودن شیوه دامداری به روش سنتی و مبتنی بر کوچ ، علاقه نداشتن جوانان عشایر بـه ادامه

زندگی کوچ نشینی اسکان عشایر را اجتناب ناپذیر کرده است.

بحث اسکان عشایر از زمان پهلوی اول /رضاخان /به دلایل سیاسی و امنیتی و برای سرکوب آنان و در دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی برای خدمات رسانی بهتر و بالابردن سطح زندگی آن ها اجرا شده است.

از سال 1371طرح اسکان عشایر به صـورتی جدی مطرح شد به طوری کـه از برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ( 1378-1374) بـا ورود در برنامه های کشور، دارای هدف، سیاست و برنامه های اجرایی شد.

از زمان اجرای برنامه دوم توسعه تاکنون اسکان عشایر به صورت مهمترین سیاست ساماندهی جامعه عشایری در نظر گرفته شده و حجم عمده اعتبارات عشایری کشور در همین راستا هزینه گردیده است.

در استان کهگیلویه و بویراحمد نیز مثل سایر نقاط کشور طرح اسکان عشایر به شکل اجباری از زمان اجرای طـرح رضـاخانی تخته قاپو کردن عشایر شروع شد و تاکنون نیز بـا این تفاوت که اسکان عشایر در حال حاضر با رضایت خود عشایر و به شکل برنامه ریزی شده صورت می گیرد،ادامه دارد.

در حالی که در برخی مناطق عشایری استان ، کمبود آب آشامیدنی انسان و دام ، نبود جاده دسترسی مناسب و کمبود امکانات بهداشتی زندگی عشایر را با دشواری روبه رو کرده است اما در کانون های اسکان عشایر، دامپروری به شکل نیمه صنعتی، کشاورزی و باغداری با آبیاری نوین، پرورش طیور و صنایع دستی باعث رونق کسب و کار این قشر شده است.

اکنون عشایر در کنار پرورش دام صدها هکتار باغ دارند که علاوه بر درآمد زایی بالا ،زیبایی های خاصی به مناطق اسکان بخشیده است.

کانون های اسکان عشایر در منطقه گرمسیری گچساران در جنوب استان حدود 350خانوار جمعیت دارد و بررسی ها نشان می دهد که فرد بیکار به ندرت در این مناطق پیدا می شود.

در این کانون ها ،بانوان ضمن کمک به مردان در امر دامپروری در تولید صنایع دستی نقش مهمی ایفا می کنند .

** افزایش چشمگیر درآمد عشایر

علی پناهپوری یکی از عشایر منطقه کلاغ نشین گچساران می گوید: تا قبل از اجرای طرح دائم اسکان یک خانوار عشایری در تمام عمر خود دارایی اش به 100 دام سبک می رسید اما اکنون ضمن اینکه خانه ایمنی در کنار باغ و گله خود گوسفند دارد سالیانه 2 میلیارد ریال هم درآمد دارد.

وی که تجربه 50 سال زندگی عشایری دارد از مسئولان برای ساماندهی و اسکان عشایر قدردانی کرد و افزود: ایجاد زیرساخت های زندگی از جمله آب و برق ،گاز و سایر خدمات باعث ایجاد زندگی خوبی برای مردم این منطفه شده است.

یک بانوی جوان هم گفت: سالیانه تا 70 میلیون ریال از طریق بافت گلیم و پرورش مرغ محلی در منطقه اسکان عشایری درآمد دارد.

مریم کریمی افزود: استقلال مالی همیشه برایم رویایی بود که اکنون محقق شده است.

یک جوان منطقه عشایری پاکوه با اشاره به مشکلات کم آبی در مناطق عشایری از سویی و بیکاری به عنوان مشکل جوامع شهری گفت: در این منطقه اسکان عشایری تقریبا هیچ فرد بیکاری وجود ندارد و وضعیت معیشتی و رفاه مردم خوب است.

محمد رضا حسنی افزود: لالایی خوانی زنان، نی نوازی مردان، غذاهای محلی سالم، هوای مطبوع با پوششی محلی رنگارنگ جلوه هایی از زیبایی های زندگی عشایر در این منطقه است که با رضایت خود اسکان یافته اند.

** تاریخچه اسکان عشایر در گچساران

مدیرکل امور عشایر کهگیلویه و بویراحمد گفت: طرح مطالعاتی سه کانون عشایری گچساران در سال 1383 شروع و در سال 1393 به بهره برداری رسید.

مجید علی پور افزود: هم اکنون 350 خانوار عشایری در مناطق پاکوه، کلاغ نشین و پشتکوه در این شهرستان اسکان داده شده اند.

**زیرساخت های ایجاد شده در کانون های اسکان عشایر

وی ابراز داشت: احداث 700 هکتار باغ مرکبات با سیستم های آبیاری نوین،2 تعاونی خرد محلی برای صنایع دستی،دامپروری نیمه صنعتی نظیر گاو شیرده،زیرساخت های آب ، برق، گاز و ایجاد معابر در این مناطق انجام شده است.

مجید علی پور افزود: طرح مطالعاتی پنج منطقه اسکان عشایری در گچساران هم اجرا شده است.

وی بیان کرد: مجوز تخصیص آب این طرح ها دریافت شده و آماده شروع عملیات اجرایی این طرح ها در صورت تخصیص اعتبار هستیم.

علی پور تصریح کرد:برای اجرای این تعداد کانون توسعه عشایری 260 میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

شهرستان 124 هزار نفری گچساران در جنوب کهگیلویه و بویراحمد یکهزار 860 هزار خانوار عشایری دارد.

** اجرای 48 طرح مطالعاتی توسعه اسکان در کهگیلویه و بویراحمد

معاون اداره کل امور عشایر کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه مطالعات اسکان دائم عشایر در 48نقطه عشایری این استان انجام شده است ،گفت: اجرای این طرح ها در انتظار تامین اعتبار است

طرح اسکان عشایر کهگیلویه و بویراحمد در سال 1372 آغاز شد.

بهمن آزادی افزود: تبدیل دام سنتی به نیمه صنعتی ، تولید و توسعه چند منظوره صنایع دستی، مشاغل خانگی و کارگاه های تولیدی از زیرساخت های مورد نیاز برای اجرای طرح اسکان دایم عشایر است.

آزادی گفت: مناطق عشایری شوش در باشت،مورمیری،گرگو و مور زرد در بویراحمد، طسوج در چرام و اندرود،آبریز و سه گدار در کهگیلویه از مناطقی در استان است که طرح مطالعاتی اسکان دائم عشایر در آنها صورت گرفته است.

آزادی اظهار کرد: تاکنون بیش از یکهزار و 800 خانوار عشایری کهگیلویه و بویراحمد در 13 کانون اسکان دائم داده شده اند.

وی بیان کرد: طرح های اسکان دائم عشایر کهگیلویه و بویراحمد با درخواست جامعه عشایری و با هدف ایجاد زیرساخت هایی شامل زمینه اشتغال کشاورزی، دامپروری صنعتی، دوره های آموزشی مهارت های علمی و پرداخت تسهیلات اشتغالزایی اجرا می شود.

کلاغ نشین ،علی آباد یاحکیم قشقایی، پشت کوه باشت، منصورآباد دشت روم، کلاچوی دهدشت و تلخ دان دشت روم جزو کانون های الگویی برتر کشور در زمینه اسکان عشایر هستند.

وی بیان کرد: از سال 1393 پنج کانون توسعه و ساماندهی عشایری در مناطق مور زرد زیلایی،طسوج، پشت کوه ، حبیب آباد شیبانی و گرگو در کهگیلویه و بویراحمد ایجاد شده است.

آزادی گفت:هم اکنون شهرک اسکان عشایر آبگندی گچساران با 35درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجراست.

وی ابراز داشت: جامعه عشایری کهگیلویه و بویراحمد 35 درصد صنایع دستی شامل 10هزار متر مربع انواع گبه، جاجیم، قالی، گلیم و فرش این استان را تولید می کند.

** پرداخت تسهیلات برای بهره وری از شیوه های نوین دامپروری

مدیرکل امور عشایر کهگیلویه و بویراحمد گفت: 100میلیارد ریال تسهیلات کم بهره در سال های 1395 و 1396 به عشایر این استان پرداخت شده است.

مجید علی پور افزود: این میزان تسهیلات برای طرح‌های همزمان سازی تولید دام، دوقلو زایی و پرواربندی به جامعه عشایری استان پرداخت شد.

وی اظهار داشت: با اجرای این طرح‌ها،40 هزار رأس دام پروار و روانه بازار مصرف شده است.

علی پور تصریح کرد: در این مدت به هر خانوار عشایر 80 تا 100 میلیون ریال تسهیلات بانکی با کارمزد چهار درصد و دوره بازپرداخت پنج ساله پرداخت شده است.

مدیرکل امور عشایر کهگیلویه و بویراحمد گفت: با اجرای این طرح‌ها میزان تولید گوشت قرمز این استان 500 تن افزایش یافت.

علی پور ابراز داشت: هم‌اکنون تولید گوشت قرمز توسط عشایر کهگیلویه و بویراحمد به هفت هزار و 500 تن رسیده است.

12در صد از جمعیت استان کهگیلویه و بویراحمد در قالب 11هزار خانوار با جمعیتی معادل 70 هزار نفر عشایر هستند.

جامعه مولد عشایر کشور به استناد آمار، حدود 2 درصد جمعیت کشور را شامل می‌شوند.

این قشر با داشتن بیش از 24 میلیون واحد دامی (28 درصد دام سبک و 4 درصد دام سنگین کشور)، بیش از 20 درصد گوشت قرمز کشور را تولید می کند و نقش بارزی در سایر تولیدات دامی دارند.

حدود 48/1 میلیون مترمربع صنایع دستی کشور توسط عشایر تولید می شود ،نزدیک به 38 درصد مراتع خوب کشور را در اختیار دارند و در عرصه‌ای حدود 59 درصد مساحت کشور پراکنده هستند.

در چشم اندازی که سازمان امور عشایر در افق 1404برای این جامعه ترسیم کرده است شاخص های برخورداری عشایر به طور متوسط بایستی از عدد 46 درصد (در پایان برنامه چهارم) به 90 درصد در افق 1404 (96 درصد رشد) برسد.

اگر این اهداف تحقق پیدا کند فاصله برخورداری و دسترسی این جامعه به امکانات با جامعه شهری و روستایی به حداقل قابل قبولی خواهد رسید.