یزد، نمادی از استقامت در دل کویر، شهر قنات‌ها، بادگیرها و دوچرخه‌ها، اولین شهر خشت خام جهان و دومین شهر تاریخی زنده دنیا پس از ونیز ایتالیا، در دره‌ای وسیع، خشک و محصور بین رشته‌کوه‌های شیرکوه و خرانق روزگار می‌گذراند.
سفر به یزد خاطره‌های بی‌نظیری از گذر از کوچه‌های باریک آشتی‌کنان، بوی خشت خام، شکوه معماری و خلق و خوی نیک مردمانش در ذهن هر مسافری باقی می‌گذارد.
یزد، نمادی از استقامت در دل کویر، شهر قنات‌ها، بادگیرها و دوچرخه‌ها، اولین شهر خشت خام جهان و دومین شهر تاریخی زنده دنیا پس از ونیز ایتالیا، در دره‌ای وسیع، خشک و محصور بین رشته‌کوه‌های شیرکوه و خرانق روزگار می‌گذراند. یزد را به مردمان آرام، باوقار و پرتلاش‌اش می‌شناسند. زندگی در طبیعت بی‌رحم کویر را نبوغ معماری این مردمان، در استفاده هرچه بهتر از امکانات محدود طبیعی میسر کرده است؛ آنگاه که خنکای مختصر نسیم بلندای آسمان، از قامت بادگیرها به قلب خانه‌ها راه می‌یابد و آب، این مایه آبادانی، از اعماق زمین و از کیلومترها آنطرف‌تر به راهنمایی قنات‌ها تا هر سرای و محله از شهر راه می‌یابد.
در این راهنمای سفر بعد ازمرور راه‌های دسترسی، اماکن مناسب برای اقامت و معرفی سوغات یزد، به معرفی مختصری از جاذبه‌های استان یزدمی‌پردازیم.
سوغات یزد
ساکن هر کجای ایران که باشید حتما نام باقلوا، قطاب، کیک یزدی و ترمه را شنیده‌اید. اگر به یزد سفر کردید، از انواع شیرینی‌جات مخصوص یزدی گرفته تا سفال‌های میبد و سرامیک و کاشی، انتخاب‌های زیادی برا ی خرید سوغات پیش رو دارید.
از مشهورترین شیرینی‌های یزدی می‌توان به قطاب، پشمک، باقلوا، کیک یزدی، لوزهای پنجگانه، حاجی بادام، سوهان، نان برنجی و شامی یزدی اشاره کرد. منسوجات یزد را با شعربافی، ترمه یا انگشت بافت، زری‌دوزی، مخمل، دارایی‌بافی (ایکات)، شمد، چادرشب، روتختی و دستمال یزدی می‌شناسند. قالی، قالیچه، گلیم، سجاده، زیلو، پتو، سفره، بقچه، روفرشی، لنگ، حصیر، فال، سرامیک، کاشی، ارده، حلوا ارده، گیوه، سریشم و زیورآلات طلا از دیگر انتخاب‌های پیش رو برای خرید سوغات در استان یزد است.
اقامت در یزد
اگرچه لذت سفر به یک شهر تاریخی با اقامت در هتل‌های سنتی دوچندان می‌شود، اما اگر اقامت در هتل‌های مدرن را ترجیح می‌دهید، یزد همچون سایر شهرهای ایران هتل‌های بسیاری را در خود جای داده است. هتل‌های ارگ جدید، جهانگردی، زنبق و هتل کاروان، از لحاظ امکانات و فضا نسبت بهسایر هتل‌های مدرن این شهر از وضعیت بهتری برخوردار هستند. پیشنهاد ما بهشما، اقامت در هتل‌های سنتی شهر است؛چراکه اقامت در این هتل‌ها در هر شهری امکان‌پذیر نیست و علاوه بر آن اقامت در هتل‌هایی چون هتل موزه فهادان، صفائیه، والی، داد، مشیرالممالک، مهر، ادیب‌الممالک و هتل سنتی کوروش، شما را با حال‌وهوای روزگاران قدیم شهر یزد بیشتر آشنا می‌کند. اگر قصد اقامت در هتل را ندارید، سوئیت و منزل برای اجاره وجود دارد و همچنین درکنار بسیاری از پارک‌ها و ورودی‌های شهر، مکان‌هایی برای استقرار چادر مسافرتی در نظر گرفته شده است.
غذاهای یزدی
قرار گرفتن در کمربند خشک جهانی، زمستان‌های سرد و نسبتا مرطوب و تابستان‌های گرم، طولانی و خشک یزد باعث شده تا مردم این شهر از سنت غذایی خاصی پیروی کنند. به همین دلیل یزدی‌ها تابستان را با انواع آش و زمستان را با غذاهای شیرین و شیرینی‌جات مشهور این شهر سپری می‌کنند. به‌علاوه در یزد اکثر غذاهای سنتی مفاهیم ارزشی خاص خود را دارد و هرکدام از آن‌ها در مراسم و مناسبت خاصی استفاده می‌شود. آش شولی و قیمه یزدی از معروف‌ترین غذاهای یزدی است که می‌توانید آن‌هارا در بسیاری از رستوران‌های یزد نوش جان کنید. حاجی آشپز، رستوران مشیرالممالک، رستوران سنتی خوان دو حد، رستوران سنتی ماهور، رستوران سنتی ادیب‌الممالک، رستوران ابوالمعالی و رستوران ملک‌التجار از رستوران‌های خوب شهر هستند که از رفتن به آن‌ها پشیمان نمی‌شوید.
جاذبه ها
بافت تاریخی یزد
بافت تاریخی شهر یزد از میراث تاریخی زنده بشر و از جاذبه‌های گردشگری ایران است. یزد که به‌عنوان اولین شهر خشت خام دنیا و دومین شهر تاریخی جهان شناخته شده است، برخی از برترین جاذبه‌های گردشگری، تاریخی و میراث فرهنگی را در خود جای داده است. شهر یزد در برخی فصول سال میزبان گردشگرانی می‌شود که تعدادشان به ۲برابر جمعیت ساکنان آنمی‌رسد. از نارین قلعه، قدیمی‌ترین بنای خشتی جهان گرفته تا بلندترین بادگیر جهان و از قدیمی‌ترین مسجد ایران تا بافت تاریخی مسکونی شهر یزد، جذابیت‌های تاریخی بی‌شماری در جای‌جای استان یزد خودنمایی می‌کند.
تاریخ‌نویسان معتقدند که قدمت یزد به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد. قدمت بسیاری از آثار تاریخی کشف شده در شهر یزد به قرن پنجم هجری باز می‌گردد. به هر روی، تاریخ سکونت انسان در این خطه از هزاره سوم پیش از میلاد فراتر رفته است؛ به‌طوری که در عهد پیشدادیان طایفه‌های در حال کوچ از بلخ به پارس، این سرزمین را یزدان نامیدند و از آن زمان به بعد یزد محل عبادت شد. در کوچه پس کوچه‌های بافت تاریخی و ۷۰۰ هکتاری یزد که از آن به‌عنوان گسترده‌ترین بافت خشتی موجود یاد می‌شود، خانه‌ها، ساباط‌ها و ابنیه بسیاری به چشم می‌خورد. هم‌اکنون بسیاری از بناهای موجود در بافت شهر یزد توسط متولیان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. در ادامه به مرور مختصری از مهم‌ترین جاذبه‌های شهر می‌پردازیم.
آتشکده زرتشتیان یزد
آتشکده یزد محل نگه‌داری آتش مقدس زرتشتی در شهر یزد و نیایشگاه زرتشتیان ساکن در این شهر است. ورود به این نیایشگاه همیشه برای نیایش‌کنندگان با آدابی همچون پاکیزگی زنان و مردان همراه بوده است. مردان باید با کلاه سفید و زنان با روسری سفید، لباس روشن و بدون کفش وارد شوند. آتش مقدس درون مجمر بزرگی از جنس برنز است و شخصی به نام «هیربد» مسئول روشن نگه داشتن آتش مقدس است. بازدیدکنندگان می‌توانند این آتش همیشه فروزان را از پشت دیوار شیشه‌ای تماشا کنند؛ آتشی که بیش از ۱۵۰۰ سال روشن نگه داشته شده است.
این آتش فروزه‌ای از آتش آتشکده کاریان در لارستان است که به عقدای یزد آورده شد و نزدیک به ۷۰۰ سال در آنجا روشن نگه داشته شد. پس از آن در سال ۵۲۲ از عقدا به اردکان برده شد و نزدیک به ۳۰۰ سال هم در اردکان یزد برافروخت تا در سال ۸۵۲ از اردکان به یزد نقل مکان کرد. نخست در محله‌ای به نام «خلف خان علی» در خانه یکی از موبدان بزرگ به اسم «موبد تیرانداز آذرگشسب» نگه‌داری می‌شد و در سال ۱۳۱۳ پس از ساخته شدن این آتشکده، به درون آن برده شد.
میدان امیر چخماق
مجموعه امیرچخماق یزد شامل بازار، تکیه، مسجد و آب‌انبار می‌شود که قدمت آن به دوره تیموریان (قرن ۹ هجری) باز می‌گردد.
امیرجلال‌الدین چخماق شامی از سرداران شاهرخ تیموری و حاکم یزد، با همکاری همسر خود، ستی فاطمه خاتون، برای آبادانی یزد مجموعه‌ای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و مسجد امیرچخماق را ساخت.
مسجد جامع یزد
مسجد جامع یزد به شیوه ایوانی در دل کویر در حدود ۱۰۰ سال و در طی سه دوره بنا شده است. پایه‌های اصلی مسجد مربوط‌به دورهساسانیان، بنای گنبد خانه متعلق به دوره ایلخانی و سر در رفیع مسجد متعلق به زمان شاهرخ و دوره تیموری است. این بنا از لحاظ خوابیدگی گنبد، سردر رفیع و بلند و همچنین کاشی‌کاری زیبا و منحصربه فرد، شهرت بسیاری یافته است.
خانه لاری‌ها
مالک این خانه حاجی محمد ابراهیم لاری بوده و قبلا به‌عنوان خانقاه نعمت‌الهی شناخته می‌شد. درها، پنجره‌ها، ارسی‌ها و اتاق‌های آینه‌کاری و نقاشی‌شده این بنا یکی از نمونه‌های زیبا و عالی خانه‌های اعیانی قرن سیزدهم است.
باغ دولت آباداین باغ فوق‌العاده زیبا به دستور محمد تقی خان بافقی ساخته شده و یادگاری از دوران افشاریه و زندیه است.
بادگیر باغ دولت‌آباد با ۳۳متر ارتفاع، بلندترین بادگیر دنیا است.
موزه قصر آینه و روشنایی
موزه آینه و روشنایی یزد در سال ۱۳۷۷ هجری شمسی، پس از انجام تعمیرات اساسی در خانه «صراف‌زاده» افتتاح شد. این موزه با زیر بنای ۸۳۷ متر مربع در باغی مصفا با وسعت ۸۱۷۴ متر مربع قرار دارد. این موزه تنها موزه تخصصی در رابطه با موضوع نور در ایران است و انواع پیه‌سوز، شمع‌سوز، نفت‌سوز و اشیای برقی را در خود جای داده است. اشیای موجود در این موزه از جنس سفال، شیشه، برنج، مس و برنز است.
ساختمان این موزه کوشکی در میان باغ است. حیاط وسیع با استخری در وسط، اتاق‌های گچ‌بری و آینه‌کاری شده رو به استخر، راهروهای تودرتو و حوضخانه از جاذبه‌های چشم‌نواز این بنا است که در زمان پهلوی اول بنا شده است. سبک معماری ترکیبی سنتی و اروپایی دارد و شامل اتاق‌هایی رو به استخر یا نشیمن بهاری، اتاق خواب، قسمت شاه‌نشین، حوضخانه و سرویس است. تزئینات اتاق‌ها شامل گچ‌بری، نقاشی روی دیوار و آینه‌کاری است که حوضخانه بنا بیشترین تزئینات را در خود جای داده است.
مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر)
مدرسه ضیائیه که به زندان اسکندر نیز معروف شده در سال ۶۳۱ هجری قمری توسط ضیاءالدین حسین رضی بنا و در سال ۷۰۵ هجری قمری توسط پسرانش، مجدالدین حسن و شرف‌الدین علی، تکمیل شده است. مدرسه ضیائیه حدود ۷۰۰سال پیش محل تدریس بوده و بزرگان و علمادر این محل به بحث و بررسی می‌پرداختند. گنبد این بنا که تماما از خشت خام ساخته شده، دارای تزئینات و آرایش گچ‌بری و نقاشی با آبرنگ طلایی و لاجوردی بوده که در حال حاضر قسمت‌هایی از آن روی گچ سفید باقی مانده است. در مورد این بنا روایت‌های متفاوتی وجود دارد که قدمت ساختش را به زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران نسبت می‌دهند. دلیل شهرت این مدرسه به زندان اسکندر آن است که علاوه بر دورافتادگی آن از شهر یزد و مراکز پر رفت‌وآمد آن، به روایتی محل تبعید افرادی به دستور اسکندر مقدونی نیز اینجا بوده است.
میدان ساعت (میدان وقت الساعت)
قدیمی‌ترین و اولین ساعت شهری در ایران در میدانی نصب شده که به وقت‌الساعت معروف است. این ساعت ساخته‌ی فردی به نام ابوبکر است که در شهر یزد ساعت‌ساز بود.
این ساعت در سال ۷۲۵ هجری قمری در مدرسه رکنیه، کنار مسجد جامع یزد نصب شده است. این مکان بعدها به نام میدان وقت‌الساعت معروف شده است.
قنات زارچ
این قنات در شهر یزد واقع شده و تعدادی از میله‌های آن در محل مسجد جامع یزد قرار گرفته است. آن طور که نشان داده شده، این قنات قبل از اسلام وجود داشته است و پس از آن، مسجد جامع یزد را در حریم قنات ساختند تا از طریق پایاب از آب قنات جهت وضو گرفتن استفاده شود. مظهر قنات در شهر زارچ قرار دارد. این قنات سه شاخه کوره جدا از هم به نام‌های شیرین، شور و ابراهیم خویدکی دارد. در مجموع طول کوره قنات به بیش از ۷۱ کیلومتر می‌رسد. ۸۰۰ خانوار کشاورزی از آب این قنات استفاده می‌کنند و حدود ۲۵ هکتار سطح زیر کشت باغی از جمله باغات انار، انگور، انجیر، سیب، پسته و هلو به همراه ۴۰۰ هکتار سطح کشت زراعی تحت پوشش این قنات قرار دارد.
